Бақты – аузы дуалы абыздар жері, жақсылар мекені. Пайғамбардан басқаның бәрі шыққан құнарлы өлке, құтты жер, әйгілі Қарқаралы, Қу, Кент таулары сандықтас шоқы, жон-қырқаға ұласатын ұрымтал тұс.
Ақтоғай да Қарқаралы. Бұл өңір бір шоғыр алаш ардақтылармен белгілі, қазақтың ұстаздары – Әлихан, Ақбайдың Жақыбы, Әлімхан туған – кіші Отан.
Тарата келсеңіз, шағын ауыл, ұсақ ұлыстарға бөлініп кететін даңқты аймақ, Қаз дауысты Қазыбек би, Тәттімбет Қазанғапұлы, Мәди Бәпиұлы, Қалибек Қуанышбаев, Жүсіпбек Елебеков, Шолпан Жандарбекова, Күләш Бәйсейітова, Қасым Аманжолов, ең соңғы алыптар тұяғы Тоқтар Әубәкіровтің елі тұрғысында бір ұғым-түсінікті атауға бірігеді.
Топ қайың, қасқыр құйрық қарағайлар қаптап өскен дөңес, шоқылар, жасыл бөктер, жынысты-жыңғылды тал-шілік, қабырғадан құлаған тау суы, екпіндеп аққан сарқырама, бұрқ-сарқ атқылаған асау бұлақ, қайнар, шайырдың иісі, ағаш майы аңқыған саф ауа, дің бойына жиналған сағыз, жеміс-жидек жұпары, мәуелі ағаштар, қараған адамға атамзаманнан қалғып-мүлгіп тұрған тәрізді көрінетін, бірақ шын мәнінде, талай тарихи дәуір, шежірелі уақиғаларға толы, куә, жад, ізгілікті де, зұлымдықты да көрген, сойқанды да, ойранды да бастан кешкен, қуанышы да, жұбанышы да көп, топырағы асыл Қарқаралы.
Бір перзенті – керегелі әулет жалғасы, сойы-тегі, үрім-бұтақты зәузат, ұрпақ атасы, ырысты, берекелі отбасы иесі, кешегі алып тұлға, батыр, қамқор әке, жақсы елдің нәсілі, қаракесектің қырғыз тобынан, арғы аталары мұраға қазыналы жер қалдырған, батасын алған, өсиет айтқан, Хангелдіден Келдібай, Келдібайдан Рақымбай, Рақымбайдан Түсіпбай, Түсіпбайдан Ыдырыс, Ыдырыстан Ахмет, Ахметтен Қоңыркөз, Қоңыркөзден Дәуіт, Дәуіттен – Жұмағұл.
Жұмағұл ақсақал алты бала сүйді. Бес ұлдың ішінде жалғыз өскен ер мінезді, ізгі жан – Күлғайша.
Бар ғұмыры құрылыс төңірегінде өткен бейнетқор Жұмағұл ақсақал зейнетке шыққанша көптеген үй тұрғызды, елдің ажарын енгізді, қатар-қатар бой көтерген ғимараттар болашақтың елшісіндей, жақсылықтың жаршысындай өзіне шақырып тұратын.
Келер шақ, ертеңгі күнге бастайтын өткел тәрізді. Құрылыс – ауыр еңбек, жауапкершілігі де аз емес, үй салу – өмірге сәби келгендей жаңалық, ризық, қуаныш, екінің бірінің қолынан келе бермейді. Талант, дарын, талапқа да білімнен басқа көзбен мөлшерлеп, оймен өлшейтін білік қажет. Аспанмен астасқан, көтерілген сайын қазбауыр бұлт, ақша бұлтпен араласқан, көкпен тілдескен шың-құз, құз-шатқалдай биік мұнаралар, зәулім ғимараттар техникалық табыстың, архитектуралық қабілеттің ғана емес, сонымен қатар санасына, көкірегіне тұнған тәжірибенің де туындысы.
Үйге кіргенде пұт-Бұдда секілді төрде үнді шайын ішіп, қалқайып тау мүсіндей отыратын. Құлама шатқал, тік жартастан шауып әкелген балбалдай елестейтін.
Бірақ әзілқой адам еді. Кейде түсін суытып жан-жағына шола қарағанда дастарқан басы тына қалатын. Үйге бірге еріп келген Асекең достары даурыға сөйлесіп, ағыл-тегіл әңгіме айтып, сыр шертіп, арқа-жарқа отырғанда, кенет суық көзқарасты бірден сезіп, байқап, үндей алмай, кібіртіктеп, ақсақал күліп жібергенше, тырп етпеуші еді. Негізі, жұмсақ, қонақжай, байыпты кісі еді.
Фальшті ұнатпайтын, жалған сөйлегенді жақтырмайтын. Кең, байсалды, қолы ашық, ақеділ ақсақал мақтаншақ жұртты да суқаны сүйе бермейтін. Жақсы қасиеттері ұрпағына жұқты, бәрі тегіс кішіпейіл, елгезек, қарапайым еді.
Есікті ашқанда тау теңселіп, қозғалып келе жатқандай көрінетін. Жасында сері де болды, жұмысын да мүлтіксіз атқарды, аздап аңшылық, саятшылықты да көрді, күресті, кір көтерді.
Ұрпағы да күресті, жықты, жеңілістің де ащы дәмін татты, батыр ұлдары шетінен сайдың тасындай ірі, салмақты еді, спортпен әуестенді, бәйге шапты. Кенжесі Асқат бокспен шұғылданды, мен көргенде, ол бабында еді, тоқсаныншы жылдардың аласапыранында институт, факультет, жатақхана намысын қорғады.
Боксшы дос-жаран Асқатты қатты қадір тұтты.
Төлбасы Талғат Жұмағұлұлы заман өзгергенде, іскерлікпен айналысты. Қолы жүріп, дәулет бітті, еңбегі жанды, жұртқа араша, жанашыр болды. Әрине қашанда бауыр-қарындасына үлгі Тәкеңнің соңынан ерген бес туғанына осы жолы да өнеге көрсеткені өз алдына жеке бір әңгіме.
Алты бала да жақсы оқыды. Бәрі жоғары немесе орташа білім беру оқу орнына түсті. Нұрқат, тау-кен инженері, Күлғайша, Бағдат, Сағдат та бір-бір мамандық иесі.
Асқат Қаныш Сәтбаев атындағы политехниалық институттың геологиялық барлау факультетін тәмамдап, Мәскеуде білімін жалғастырып, кейін дипломаттық қызметке ауысты. Шетелде тұрып жатыр.
Жұмағұл ақсақал ұлы нәубеттің алдында, 1930 жылы дүниеге келді, қиындықты да көрді, ауыртпашылықты да өткерді, қанаттыға қақтырмай, тұмсықтыға шоқтырмай, саналы ұрпақ өсіріп, ұлын ұяға, қызын қияға қондырып, әкелік парызын толық атқарып, 2010 жылы жаз айының бірінде бақиға озды.
Биыл туғанына тоқсан жыл, қайтқанына он жыл толып отыр. Қанағат. Жаманмен арпалысты, алайда жақсылықты да көп көрді, қуанышқа да шаш-етектен батты.
Қайтқанда, тамыз айында, кісі көп болды, өз даңқы бар, ұрпағының беделі бар, ақтық сапарға шығарып салушылар қарасы мол еді. Қаралы көш қыр асып бабалар зиратына бет алғанда, жұрттың бәрі жұбаныш етті, асыл адам екен, өмірі бір қаралы көшке сыймай бара жатыр десті, аза тұтқандар қарасы бір тайпа елдің көсемін арулап қойғандай қисапсыз көп еді.
Көкірегіне тоқығаны өз әулеті ғана емес, бір ұлыстың, бүкіл Қарқаралы дуанына өсиет, әділет пен шындықты мұрат қылған абыз ақсақал бір емес, бірнеше өмір сүргендей қадірлі, ондай атаққа жетудің өзі шексіз абырой, жұмақтың жолы.
Жақсы мен жаман егіз, ағайынды, бір-біріне шарт, бірақ таразы басын теңестіретін кірдің тасы – ізгі істерің мен Құдайға құлшылығың, ақсақал екеуін де жасады, десек те, жақсылығы артық шықты, Тәңірі ниетін, пейілін таныған тәрізді, Қарқаралы сілемі, Кент тауларының арғы жағында, Қарағайлыдан алпыс үш шақырым жерде, Бақтыға қарасты Абызда, ата-бабалар қорымында, қажы, әулие, хафиз, молда жұрт, намазхандар арасында, туған-туыс зиратында сүйегі жатқан асыл ердің жаны жұмақтың бағын кешіп жүрген шығар, табалдырығын аттағаннан кейін жұмақтың босағасы да төр екенін бәріміз де аңғарамыз.
Жақсының ғұмырын ұрпағы ұзартады, ісін ұлысы жалғастырады, қызметін ұлты ұмытпайды.
Дидар АМАНТАЙ
