Суретті түсірген Ерлан Омар, EQ
– Мен де сіздерді алыстан байқап, қазақ па, қазақ емес пе екен деп ойлап тұр едім. Апай қазақ тілінде сөйлеп келе жатыр екен. Содан қазақ екендеріңізді біліп қуанып кеттім, – деді.
Қабағы ашық. Дидары нұрлы. Туған әке-шешесін көргендей қуанған зор денелі жігіттің бұл әрекеті жүрегімді жылытып жіберді.
– Қазақстанның қай жеріненсің? – деп сұрап жатырмын.
– Бақанастанмын.
– Біз де Бақанастанбыз.
Сона-аа-у жердің түкпірінде бұрындары бір-бірімізді мүлде танып, білмеген бақанастықтар Күншығыс елінің астанасы Токио әуежайында кездесіп, мәре-сәре болдық та қалдық.
Есімі – Ерсін. Түбі – Қаройлық.Түймебай қарияның немересі. Әкесінің аты – Балтағұл. Жапон елімен үш жылға келісімшарт жасасып, ұлттық сумо күресін үйрену үшін келіпті. Жақында ғана жапон елі бойынша студенттер арасында сумодан чемпион атаныпты. Алған медальдарын мақтанышпен көрсетіп жатыр.
Ол медальдарын тағынды. Суретке түстік. Орта бойлы болсам да басым иығына жетпеді.
– Салмағың қанша? – деп сұрадым.
– 160 кило.
– Жасың ше?
– 22 жасқа биыл толдым. Бойым – 190 сантиметр.
Сыртынан қарап, алып тұлғасына, балпаң-балпаң басқан жүрісіне қарап сүйсіндім.
Жасымыздан батырлар жырын оқып, жаттап өскен ұрпақ болғаннан кейін бе, іштей: «Қазақтың балаларының барлығы осындай алып болса ғой, шіркін!», деп ойладым. Аяғының өзі жарты метрге жуық. Балтыры жуан. Қақпақ жауырынды, алып жас жігітке Токио аэропортында әрі-бері өтіп жатқандардың барлығы дерлік назар аударады.
Есіме тарап кеткен, бұрынғы Күрті ауданының орталығы болған Ақши ауылында тұратын Әбдірахман қария түсті. Ол өзін шұбыртпалы Ағыбай батырдың шөбересімін деп айтатын. Тұлғалы, екі иығына екі кісі мінгендей келбетті жан еді. Амандасқанда алақанының үлкендігі таңғалдыратын. Шынында да Ағыбай батырдың шөбересі деуге лайықты жан еді. Бірақ кіндігінен тараған алты баласының түр-тұлғасы, пошымы өзіне тартпады. Шешелері сияқты бойлары аласа.
Әйелін қырғыз елінен алыпты. Шүйкедей ғана момын, жүзінен мейірімі төгілген жан еді.
Ерсінге қарадым да: – Сен кімге тартқансың? – деп сұрадым. Ол бірден түсіне қойды.
– Нағашыларым ірі, – деді.
– Сен енді тұқымыңды ұсақтатып алма. Мүмкіндігі болғанша бойы ұзын, ірі қызға үйленуге тырыс, – дедім. Не үшін айтқанымды өзім де түсінбедім. Қалай қабылдады екен деп жүзіне қараған едім, ақырын, жымиып тұр екен.
Иә, болашақ ұрпақ мұраты бұл күнде кімді болса да ойландыруы тиіс. Дамыған елдер алдағы жүз жылдықтарын ойластырып, әлдеқашан кешенді жоспарларын жасап қойған. Біз етек-жеңімізді енді ғана жинастырып жатырмыз...
Болашақ ұрпаққа ата-бабаларымыз да немқұрайды қарамаған. ХIV-ХVI ғасырларда өмір сүрген қараүзген шипагер Өтебойдақ Тілеуқабылұлы өзінің атақты «Шипагерлік баян» атты кітабында Әз-Жәнібек хан менен: «Нендей амал жасасақ болашақ ұрпақ салауатты, аса көп ауруға шалдықпайтын, қуатты болып өседі», деп сұрады. Адамдар жеті атаға дейін бір-бірімен қан алмаспауы керек. Сонда халқымыз жақсы болады», дедім. Әз-Жәнібек хан сөзіме құлақ асып: «Жеті атаға толғанша қазақтар бір-бірімен қыз алыспасын» деп жарлық шығарды», деп жазған.
Қараңызшы, жалпы түркі халықтарының арасында ең бірінші ұрпақ салауаттығын ойлап, Қазақ ханы батыл әрекет жасаған. Өмірінің мәні де, маңызы да ұрпағым деп санаған бабаларымыз Әз-Жәнібектің ол ұйғарымын бірауыздан қолдап, болашақ ұрпақтарына да мұра етіп қалдырып кетіпті. Бұл өте көрегендік.
Ғалымдардың дәлелдеуінше, адамның тегі мүлде жоғалмай, шамамен жеті атада бір рет қайталайтын тәрізді. Олай дейтін себебім, Балатопар ауылында Қасым Иманаев деген кісі болды. Оның баласы өз қатарластарына қарағанда жылдам өсіпті. Үш айында алты айлық баладай болса керек. Түннің бір уағында басын көтеріп, сақ-сақ күледі екен. Алғашында анасы қорқып кетіпті. Осы жағдай бес-алты рет қайталаған соң жергілікті учаскелік дәрігерді шақырып, соған көрсетсе керек. Әлгі дәрігер әрі-бері тексеріп көріп, «жүрегі қатты соғады екен, суық тиіп қалған ғой» деп, ине салып жіберіпті. Содан ол бала қатты ауырып, жергілікті дәрігерлер емдей алмағаннан кейін санитарлық ұшақпен Алматыға алып кетіп, олар да емін таппай, көз жұмғаннан кейін әкесін шақыртыпты. Қасым шүйкедей ғана кісі болатын. Дәрігерлер баланың шешесінен: «Әкесі анық осы ма?» – деп сұрапты.
– Иә, осы. Құдай куә, – депті.
– Жеті атаңызда атақты немесе батыр адам бар ма?
– Иә, бар. Бөлтірік шешен Әлмен ұлы.
Дәрігерлер санаса, Бөлтірік батыр әлгі қайтыс болған нәрестенің жетінші атасы болып шығыпты. Баланың жүрегі ерекше жаратылған екен. Төмен жағы екі айыр болып бітіпті.
– Жергілікті учаскелік дәрігер бекер ине салған. Баланың жүрегі мықты болғаннан кейін ол өз замандастарына қарағанда ерте жетіліп келе жатқан екен, – деп дәрігерлер өкініш білдіріпті. Осы оқиғаны жазып отырған себебім, болашақ ұрпағымызға асқан жауапкершілікпен қарайтын болсақ, дархан даламыз әлі талай ұлылар мен батырларды, абыздарды берері анық. Ұрпақ жалғастығы әлі де жалғасады.
Әрине қазір жаугершілік заман емес. Туған елі мен жерін қорғауға бәлендей бұла күш те қажет болмай қалды. Ақылды, қазіргі ғылым мен техниканы жетік меңгерген білімді ұрпақ болса жеткілікті. Соған қарамастан әлемдегі дамыған елдер балаларының салауатты, білімді ғана емес, бойлары ұзын, келбетті болуларын да ойластыруда.
Ұзақ жылдарғы жаугершіліктен бе, бұл күнде қазақтар өзімізді ірі халықпыз деп айта алмаймыз. Сондықтан болар Ерсін тәрізді ірі балаларды көргенде «Шіркін-ай, қазақтардың барлығы осындай ірі болса ғой» деп сүйсініп тұрамын.
Марат ҚАШҚЫНБАЕВ
Алматы облысы,
Балқаш ауданы
