«Көкжайлау» ерекше қорғауға алынады

Пайдаланылмаған жер кері қайтарылады

Сенат депутаттары бірінші оқылымда Парламент депутаттары бастамашылық жасаған «Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне ерекше қорғалатын табиғи аумақтар мәселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» заң жобасын мақұлдады.

Сенат Төрағасы Мемлекет бас­шы­сының Жолдауында көрсе­тілген басымдықтарды жүзеге асыру үшін алда ауқымды жұ­мыс­тар тұрғанын атап өтті. Мәулен Әшімбаев Президенттің осы ба­ғытта нақты қандай заңдар қа­был­дау керектігін көрсетіп берге­ніне де назар аударды. Соған сәй­кес мемлекеттік қызмет туралы заңнамаға тиісті түзетулер енгі­зі­леді. Жыл соңына дейін «Өнер­кәсіп саясаты туралы» заң әзір­леніп, квазимемлекеттік сектор­дың барлық сатып алу жұмыс­тарын реттейтін біртұтас заң қа­былданады.

Сенат Төрағасы Жолдауда Са­лық кодексін жетілдіруге, сыбайлас жемқорлыққа қарсы күресті күшейтуге және ақпаратқа қол жеткізуді қамтамасыз етуге баса мән берілгенін атап өтті. Одан бөлек Мемлекет басшысының аза­маттардың құқығын қорғау, жер­гілікті өзін-өзі басқаруды да­мы­ту, қоғамдық бақылауды күшей­ту, қоғамдық кеңестердің рөлін арт­тыру бағыттарында құқық­тық негіз қалыптастырудың маңыз­ды­лы­ғына тоқталғанына назар ау­дарды.

«Алдымызда ауқымды жұмыс­тар тұр. Соның бәрін дер кезінде және жүйелі түрде жүзеге асыру үшін аянбай еңбек етейік. Әр­бір заң жобасын ұлттық мүд­де, өңірлерді дамыту тұрғы­сы­нан қарап, талқылайық. Бұл – се­наторлардың міндеті. Заң жобаларын қараған кезде азаматтық қоғам өкілдерімен, мемлекеттік емес ұйымдармен, мамандармен қоян-қолтық, тығыз жұмыс істеу қажет. Қоғамның сұраныстарын ескеріп, өзекті проблемаларды талқылап, олардың шешілуіне үлесімізді қосу – негізгі басымдықтарымыздың бірі», деді Мәулен Әшімбаев.

Сонымен қатар Сенат Төрағасы отырыс барысында қаралған ерекше қорғалатын табиғи аумақтарға қатысты заң жобасының маңызы зор екенін айтты.

«Бүгін бірінші оқылымда қа­ралған заң жобасы ерекше қор­ғалатын табиғи аумақтар сала­сындағы заңнаманы одан әрі же­тіл­діруге арналған. Бұл өзге­рістер – заман талабына сай. Себебі соңғы айларда ел арасын­да қоршаған ортаны, жан-жануар­ларды қорғауға қатысты мәсе­лелер қызу талқыланғаны белгілі. Депутаттар осы заң жобасының тұжырымдамасын қолдап отыр. Енді бас комитет жауапты ми­нистрлікпен бірлесіп, жұмыс барысында туындаған мәселелерді екінші оқылымға дейін жан-жақты талқылайды», деді Мәулен Әшімбаев.

Заң «Көкжайлау» тау шаң­ғы­сы курортын салу үшін ерекше қорғалатын аумақтардың құра­мы­нан шығарылған қорық жер­лерін және «Бурабай» арнайы эко­но­микалық аймағы туристік кешені үшін берілген жекелеген учаскелерді қайтару тетіктерін енгізуді көздейді. Қазіргі уақытта белгілі бір мақсаттарға бөлінген табиғи қорықтар мен курорттық аймақтардың учаскелері мақсаты бойынша пайдаланылып отырған жоқ. Парламент депутаттары бұл ау­мақ­тарды ұлттық парктер мен біре­­гей табиғи кешендердің құра­мына, мемлекеттің ерекше қор­ғауына қайтару туралы бастама көтерді.

Заң жобасына сәйкес, Жер ко­дексіне және «Ерекше қорға­латын табиғи аумақтар туралы» заңға өзгерістер енгізу қажет. Депутаттар ғылыми және тех­никалық-эконо­микалық негізде­мелермен емес, Үкіметтің ұсы­нысы бойынша бейінді ведомствомен және жер­гілікті атқа­рушы органдармен келісе отырып, қорық жерлерін ерекше қорғалатын табиғи ау­мақ­тардың құрамына қайтару рәсі­мін оңай­латуды ұсынады. Заң жоба­сында ерекше қорғалатын аумақ­тар­дың құрамына жыл бойы мақ­сатқа сай игерілмеген бос жерлер қайтарылуға жататыны айтылған.

«Заңның мәні ерекше қорға­ла­тын аумақтардан өзге мақсатта пайдалануға берілген жерлер жә­не нысаналы мақсаты, туризмді немесе арнайы экономикалық ай­мақ­тарды дамыту бойынша пай­даланылмаған жерлер қайта­рылуға жатады. Бір жылдан кейін егер берілген жер ауыстырылмаса және өзінің нысаналы мақсаты бойынша пайдаланылмаса, Үкіметтің шешімі бойынша және уәкілетті органның келісімі бойынша ерекше қорғалатын табиғи аумақтардың жерлеріне қайтарылады. Мысалы, АЭА үшін «Бурабай» курорттық аймағынан 360 га бөлінген, оның 110 гектары пайдаланылмаған. Міне, осылар қайтаруға жатады. Сондай-ақ 1002 гектар пайдаланылмаған «Көкжайлау» тау шаңғысы курор­ты кері қайтарылады», деп тү­сіндірді әзірлеушілердің бірі Сенат депутаты Нұрлан Қылышбаев.

Осы заң жобасына байланысты баяндама жасаған Әбдәлі Нұралиев заң жобасы ерекше экологиялық, ғылыми, тарихи-мәдени және рек­реациялық құндылығы бар ерекше қорғалатын табиғи аумақтардың жерін күзетуге және қорғауға бағытталғанын атап өтті.

«Бүгінгі күні елдің эконо­ми­калық даму қарқынының өсуі және табиғи ресурстарды пайда­лануды күшейту жағдайында биологиялық әртүрлілік элементі ретінде бірегей табиғи ресурс­тарды сақтау жүйесін одан әрі же­тіл­діру мәселесі өзекті болып отыр. Қаралып отырған заң жо­басының негізгі мақсаты – туризм объектілерін және ерекше стратегиялық маңызы бар құры­лыс­тарды салу және олардың жұмыс істеуі үшін бұрын шыға­рыл­ған және мақсаты бойынша пайда­ла­нылмаған жерлерді ерекше қор­ғалатын табиғи аумақтар құра­мына қайтару рәсімін оңай­лату. Іс жүзінде мұндай жағдай­лар «Бурабай» мемлекеттік ұлт­тық табиғи паркінің және Іле Ала­тау мемлекеттік ұлттық таби­ғи пар­кінің жерлерінде орын алып, мақсаты бойынша пай­да­ла­ныл­маған босалқы жерлерді ерекше қор­ғалатын табиғи аумақтар жер­лері құрамына қайта ауыстыру мә­се­лесі туындап отыр», деді сена­тор.

Медицина саласында кемшілік көп

Сенаттың жалпы отырысында депутаттар Премьер-Министрдің атына сауалдар жолдады. Депутат Мұрат Бақтиярұлы медицина саласындағы өзекті мәселелерді көтерді. Сенатор өңірлерге сапары кезінде жергілікті жердегі денсаулық сақтау саласында ше­шімін таппай жатқан бірқатар күрделі мәселелердің бар екенін айтты. Сондай-ақ отандық медици­на нарығы ауыр сынаққа төтеп бере алмағанын тілге тиек етті.

Депутаттық сауал барысында пандемия кезеңінде орын алған жағдайдан қорытынды шығарып, сала мамандарының пікірлері мен ұсыныстарын ескеру керек екені де айтылды. Мұрат Бақтиярұлы отандық дәрі-дәрмектердің тегін медициналық көмектің кепілдік берілген көлемі шеңберінде және міндетті әлеуметтік медициналық сақтандыру жүйесіндегі үлесі бар-жоғы 26 пайызды құрайтынын, қалған 74 пайыз шетелдіктердің үлесінде екеніне баса мән бер­ді. Сонымен қатар медицина сала­сындағы маман тапшылығы да назардан тыс қалмады.

«Қазір емдеу орындарында 4 мың дәрігер жетіспейді. Әсі­ресе реаниматолог, рентгенолог, пульмонолог, тағы басқа да осы сияқ­ты салалық мамандардың тап­шы­лығы қатты білінеді. Тіпті коронавирустың қаупі сейіл­мей тұрған ірі орталықтар мен өңір­лердегі ауруханалар мен емха­наларда 800-ден астам инфекцио­нистің орны бос тұр», деді сенатор.

Депутаттың айтуынша, қазіргі таңда дәрігер кадрларымен қам­тамасыз ету қалалық жерде – 56,8 пайыз болса, ауылда бұл көрсеткіш 16,1 пайызды құрайды. Қазақстанда медицина мамандарын даярлайтын алты жоғары оқу орны бар. Ондағы салалық мамандар даярлайтын медициналық-профилактикалық факультеттер жабылып қалған. Бірақ сол мамандардың қажеттігін өмір көрсетіп отыр. Осыған байланыс­ты сенатор «Дәрігерлер мәртебесі туралы» заң қабылдауды ұсынды.

Сенатор Әли Бектаевтың айтуынша, «Ауыл» партиясының белсенділері мен еріктілері 200-ге жуық елді мекенді аралап, жергілікті денсаулық сақтау ме­ке­мелерінің мүмкіндіктерімен та­нысқан. Соның нәтижесінде ауыл­дық ауруханалардағы жағ­дай күрделі екені анықталған. Депу­тат ауылдық елді мекендерде тұрғын­дарды емдеуге бейімделген стационарлардың тапшылығын сөз етті.

«Қазақстан бойынша 1999 жыл­дары ауыл халқына қызмет көр­сетіп тұрған 144 ауылдық ауру­хананың саны он жылда 2,5 есеге қысқарып, қазіргі таңда 60-ы ғана қалған. Ақмола, Батыс Қазақ­стан, Солтүстік Қазақстан және Түр­кістан облыстарында ауылдық ауруханалар мүлдем қысқарып кеткен», деді Әли Бектаев.

Сонымен қатар сенатор ауыл­дық жерлердегі қызмет етіп тұрған дәрігерлік амбулаториялар мен фельдшерлік-акушерлік пункт­тердің материалдық жағдайының нашарлығына тоқталды. Ауыл­дарда дәріханалардың тапшылығы мәселесі де көтерілді. Депутат ауыл тұрғындары табысының төмен­дігіне байланысты жергі­лікті жерде жекеменшік дәріха­на­лардың жоқтығын және меди­цина мекемелерін дәрі-дәр­мекпен қамтамасыз етудің деңгейі өте төмен екенін жеткіз­ді. Ауылдықтарды дәрі-дәрмек­пен қамтамасыз ету күрделі проб­ле­маға айналғанын ашық айтты.

Сенатор ауылдағы амбулато­риялар мен фельдшерлік-аку­шерлік бекеттерде қызмет істейтін дәрігерлердің кәсіби деңгейінің төмен екенін, мамандардың же­тіспеушілігі байқалатынын да атап өтті. Осыған байланысты халық саны 3000-нан асатын әрбір елді мекенде өзінің дәріханасы, жедел жәрдемі мен перзентханасы бар ауылдық ауруханаларды қалпына келтіруді тез арада қолға алған жөн деген ұсынысын білдірді.

Халықаралық қатынастар, қор­ғаныс және қауіпсіздік комитетінің мүшесі Қайрат Қожамжаров Ұлттық ұланның материалдық-техникалық жабдықталуына назар аударып, Үкімет басшысының атына депутаттық сауал жолдады.

Қ.Қожамжаровтың айтуынша, Ұлттық ұланның қызметі жыл сайын аз қаржыландырылады. Мұндай мәселе әскери даярлық пен әскери қабілеттілікке кері әсерін тигізбек. Сондай-ақ жылдан жылға бұл салада көлік паркін жаңарту, бөлімшелерді заманауи қару-жарақ, байланыс, арнайы және жеке қорғаныс құралдарымен жабдықтау мәселесінің өзектілігі артып келеді. Қазіргі таңда қолданыстағы техниканың, оның ішінде брондалған автомобиль техникаларының 50 пайыздан астамы ескірген және оларды есептен шығаратын уақыт жеткен. Арнайы құралдың 60 пайызының сақтау мерзімі аяқталған. Жеке бронды қорғау және белсенді қорғаныс құралдарымен жаб­дықтаудың орташа көрсеткіші 88 пайыз болғанымен, әскери бронды кеудешенің үлесі – 3,6 пайыз, оқ өтпейтін дулыға сияқты заттардың үлесі небәрі 22,8 пайызды құрап отыр.

Сонымен қатар депутат Ұлттық ұланның әскери қызметшілерін тұрғын үймен қамту және жалпы әскери тамақтандыру құнына қатысты мәселелерге де тоқталып, айтылған түйткілдерді шешу жолдарын ұсынды.

«Туындап отырған қатерлерге жедел ден қою және қолда бар ресурстардың тиімділігін арттыру жолдарының бірі – Ұлттық ұланның Бас қолбасшысы лауазымын Ішкі істер министрі орынбасарларының бірінің лауазымымен біріктіру. Мұндай тәжірибе ұлттық қауіпсіздік органдарында жақсы нәтиже берді. Сондай-ақ жоғарыда айтылған олқылықтарды ескеріп, алдағы үш жылдық кезеңге арналған республикалық бюджетті қалыптастыру кезінде Қазақстан Республикасы Ұлт­тық ұланының қызметін теңге­рімді қаржыландыру мәселе­сін қарастыруды, күштік құрылым­дардың үйлестірілуін күшейтуге қатысты қосымша шаралар қа­былдауды ұсынамыз», деді Қайрат Қожамжаров.

Сенаттың Аграрлық мәсе­лелер, табиғатты пайдалану және ауыл­дық аумақтарды дамыту коми­­тетінің хатшысы Ақылбек Күріш­баев игерілмей жатқан жерлер мә­селесіне қатысты Премьер-Ми­нистрге депутаттық сауал жол­дады.

«Ауылдық жерлерді өркен­де­тудің негізі – жеке қосалқы шаруашылықтарды дамытудың нақты механизмін қалыптастыру. Ол үшін ғарыштық мониторинг деректері негізінде, игерілмей немесе тиімсіз пайдаланылып жатқан жерлерді қайтып алу жөніндегі жұмыстарды белсенді түрде жүргізу керек. Сондай-ақ оларды ең алдымен жеке шаруа қожалықтардың жер мәселелерін шешу үшін пайдалану қажет»,  деді Ақылбек Күрішбаев.

Сенатор ауыл шаруашы­лы­ғының инфрақұрылымын да­мытудың тиімді тетіктерін ұсы­нып, әкімшілік және аймақтық әлеуметтік кәсіпкерлік корпорациялары арқылы бюджеттік және несиелік қаржы есебінен қажетті өндірістік инфрақұрылымдарды салып, оларды кооперативтерге лизингке беру немесе бөліп төлеу арқылы сату мәселесін көтерді. Бұл жұмысқа серіктес ретінде шаруашылықтарды жұмылдыру қажеттілігін де атап өтті.