Бұл орайда «Рухани жаңғыру» қазақстандық қоғамдық даму институты халықаралық конференция өткізіп, отандық мамандар мен шетелдік сарапшылар отбасылық медиация саласындағы қазіргі заңнаманың кемшін тұстарын талқыға салып, оны дұрыс жолға қою жөнінде өз ұсыныстарын білдірді.
Жиынға кәсіби медиатор, медиация жөніндегі жаттықтырушы, психолог Шырын Оразбаева, «Келісім» медиация және құқық халықаралық орталығы» жеке мекемесінің құрылтайшысы, медиация жөніндегі PhD Гүлмира Нарбаева, К.Охридски атындағы София университеті саясаттану кафедрасының профессоры, «Терроризмді зерттеу халықаралық қоғамдастығы» Болгар қауымдастығының мүшесі Татьяна Дроздина сынды 30-дан астам отандық және шетелдік сарапшылар қатысты.
Еске сала кетейік, Мемлекет басшысы өзінің халыққа арнаған Жолдауында қоғамның барлық саласында медиацияны дамыту қажеттігіне баса назар аударған болатын. «Рухани жаңғыру» ҚҚДИ басқарма төрағасы Данияр Есиннің айтуынша, бүгінгі қоғамда медиация өзінің өзектілігін көрсетіп отыр. Сондай-ақ қай салада болсын адамгершілік қатынасты күшейту үшін медиацияның институт ретіндегі рөлі өте жоғары.
«Биыл «Рухани жаңғыру» қазақстандық қоғамдық даму институтының бастамасымен «Қоғамдағы жанжалдарды бейбіт түрде шешу және әлеуметтік шиеленісушілікті болдырмау, дауларды бітімгершілікпен түйіндеу мақсатындағы медиацияның рөлі» тақырыбында кешенді зерттеу жұмыстары жүргізілген болатын. Расымен де, Қазақстандағы медиация институтының мәселесі мен жағдайы мемлекет үшін өте маңызды және Сенат деңгейінде талқылануда», деді Д.Есин.
Алайда сарапшылардың айтуынша, қос тарап арасындағы қарама-қайшылықтар кезінде медиация әрдайым көмектесе бермейді. Бұл әсіресе «отбасылық буллингке» қатысты. К.Охридски атындағы София университетінің профессоры Татьяна Дроздина мұндай жағдайда ашу-ызаны ұстай білудің өте маңызды екенін айтады. «Отбасылық буллинг» кезінде сабыр сақтап, ашуға және эмоцияға бой алдырмаған жөн. Сондай-ақ қарсыласыңыздың бетпақтығын жеңе алмайтыныңызды түсіну керек. Бірақ өз эмоцияңызды бақылай аласыз. Сабыр сақтаңыз. Қарсыласыңызбен айқаса кетуден аулақ болыңыз», дейді Т.Дроздина.
Өз кезегінде «отбасылық буллингтің» соңы ажырасуға апаратынын, ал сот процесі қос тарапқа ғана емес, балаларға да ауыр тиетінін түсінген жөн. Мұндайда отбасылық медиацияның жұмысы ауыр болмақ. Мәселен, жағдай сотқа жеткенде екі тарап та баланың жағдайын емес, қара басының қамын ойлап кетіп жатады. Яғни, кәмелеттік жасқа толмаған бала ата-аналар үшін «айырбас құралына» айналып кетеді. Сарапшылар көбіне ата-аналардың өзара тіл табысқысы келмейтінін, баланың тәрбиесіне көңіл бөліп, пікіріне құлақ асудың орнына қандай жағдай болсын, өзінде қалдыруға тырысатынын айтады. Отбасылық медиатор және психолог Шырын Оразбаева осы орайда екі оттың ортасында қалған баланың ойында тек «ұрыспаңыздаршы», «мені жақсы көріңіздерші», «екеуіңізді де бірдей жақсы көруге мүмкіндік беріңіздерші» деген жалынышты тілектер қалатынын атап өтті.
«Ата-анасы ажырасуға дейін барғанда баланың ойы күпті болып, күнделікті қамқорлық, мейірім және махаббаттан қағылудан қорқады. Дегенмен, медиатордың біліктілігі және қос тараптың бір-біріне деген құрметі, өз эмоцияларын ұстай алуы, сабырлылықтары бәрін дұрыс шешуге кепіл болады. Міне, отбасылық медиацияның сәтті болуы осыған байланысты. Егер медиацияны жағдай ушықпай тұрып, өзара түсініспеушіліктің белгілері біліне бастаған бетте қолданар болса, онда жанжалдың алдын алып, жағдайды жақсы жаққа қарай шешуге мүмкіндік бар», дейді Ш.Оразбаева.
Сарапшылардың айтуынша, медиация рәсімдері ажырасудың алдын алуға көмектеседі. Тіпті жағдай ажырасуға жеткеннің өзінде бәрін жанжалсыз, даусыз шешуге және қос тараптың келешектегі жақсы қарым-қатынастарын сақтап қалуға жол ашады. Мәселен, ажырасуға байланысты сот процесімен салыстырғанда отбасылық медиация қос тараптың көзқарастарын анықтау арқылы бір-бірінің пікірін біліп, арақатынастарын жақсартумен және бала тәрбиесіне бірге көңіл бөлуге ұмтылдыратынымен тиімді.
Онлайн-конференция барысында Қазақстандағы медиацияның құқықтық мәселелерін қарастыру жөнінде ұсыныстар айтылды. Сарапшылардың пікірінше, медиацияның құқықтық мәселелері оң шешім табар болса, елімізде бұл саланың сапасы артып, медиаторлар жұмысының нәтижелері жақсарады. Сарапшылар отандық медиацияны АҚШ және Еуроодақ елдерінің тәжірибесі бойынша магистрлік бағдарламалар арқылы дамыту қажеттігін алға тартып, медиаторлардың жас ерекшелігіне байланысты талаптарды алып тастауды ұсынды. Сондай-ақ «кәсіби емес медиатор» деген тіркесті «әлеуметтік медиатор» дегенге алмастырып, дауларды шешу тұрғысындағы білімдерін арттырып отыруға жол ашу керектігін атап өтті.
