3 жылда не істелді?
COVID-19 вирусының таралуына байланысты көктемде елімізде төтенше жағдай жарияланғанда саладағы олқылықтардың орны ойсырап көрініп қалғаны белгілі. 10 сәуірде Төтенше жағдай жөніндегі мемлекеттік комиссияның отырысында Президент Қ.Тоқаев постпандемиялық кезеңде қалыптасқан жағдайдан сабақ шығару керектігін айтып, IT-саланы жаңа сапалық деңгейге көшіруді міндеттегені соған байланысты.
– Ең бастысы, шын мәніндегі цифрлы мемлекетке айналу үшін IT саласын сапалы жаңа деңгейге шығару жоспарын дайындау қажет. Елімізде келесі жыл тиімді цифрландыру аясында өтуі тиіс, – деген Мемлекет басшысы жаңа тәжірибелерді ескере отырып, «Цифрлы Қазақстан» мемлекеттік бағдарламасын қосымша қаржылық шығындарсыз қайта қарауды, сондай-ақ денсаулық сақтау, білім беру мен ғылымды түбегейлі реформалауды тапсырған-ды.
Президент биылғы Жолдауында да осы салаға ерекше назар аударды.
Жалпы, елді цифрландырудың маңызы айтылып жүргеніне біраз болды. «Цифрлы Қазақстан» бағдарламасының қолға алынғанына да 3 жылға жуықтап қалды. Осы аралықта не тындырылды? Осы сауалға жауап берген Цифрлық даму, инновациялар және аэроғарыш өнеркәсібі министрлігі Цифрландыру департаменті директорының орынбасары Раушан Шаухина бірқатар көрсеткіштерді тілге тиек етті.
– Жетекші әлемдік рейтингтерде Қазақстан жоғары орындарға ие. Мысалы, биыл БҰҰ-ның электрондық үкіметтің даму индексі жөніндегі рейтингінде еліміз 29-орынға көтерілді. 2018 жылы 39-орынды иеленген болатынбыз. Осылайша, Қазақстан Азия елдерінің Топ-10 көшбасшыларының қатарына кіріп, Орталық Азияда көшбасшы атанды. Қазірдің өзінде электрондық мемлекеттік қызметтер деңгейі 83,7%-ға жетті, биыл 90%-ға қол жеткізу жоспарланып отыр. Ал халқымыздың цифрлық сауаты өткен жылдың қорытындысы бойынша 82,1%-ды құрады, – деді ол.
Комитет төрағасының айтуынша, Қазақстан интернетке қолжетімділік бойынша көшбасшылардың бірі саналады. Бүгінгі таңда халықты кең жолақты интернетпен қамту 98%-ды құрайды.
Жалпы, елімізде тиісті ақпараттық-коммуникациялық технологиялардың инфрақұрылымы құрылды деуге болады. Соңғы бірнеше жылда салада нормативтік-құқықтық негіз қалыптасты, жоғары технологиялық жобаларды іске асыру үшін қажет адам капиталы да жетіліп келеді.
– Осыған байланысты күшейтуді талап ететін келесі кезең – экономика салаларын цифрландыру. Өйткені дәл осы жерде цифрландырудан барынша экономикалық нәтиже алуға болады. Ол үшін Қазақстанда цифрландыруды дамытудың жаңа тәсілдерін әзірлеу және оларды «Цифрлы Қазақстан» мемлекеттік бағдарламасына енгізу мақсатында жұмыс топтары құрылып, оған мемлекеттік органдардың, бизнестің және үкіметтік емес ұйымдардың өкілдері кірді. Өткізілген кеңестердің қорытындысы бойынша халықаралық тәжірибе негізінде түрлі салада «технологиялық платформаларды» қалыптастыруға бағытталған мемлекеттік бағдарламаның жаңа тұжырымдамасы қалыптасты. Технологиялық платформалар деректерді талдау, жасанды интеллект, блокчейн, заттар интернеті, бұлтты есептеулер және барлық интернет-қызметтер сияқты жылдам дамып келе жатқан цифрлық технологиялардың негізі болып саналады. Цифрлы деректер мен платформаларды тарату дамудың көптеген жаңа мүмкіндігін жасай алады. Бұл экономикалық және әлеуметтік нәтижелерді жақсартуға ықпал етеді. Инновацияларды дамытуға және еңбек өнімділігінің өсуіне ықпал етеді. Платформалар ұсынатын инфрақұрылым байланыс, операциялар, ақпарат алмасу және өзара іс-қимыл тиімділігінің өсуін қамтамасыз ете алады. Жасанды интеллект, Индустрия 4.0, Smart City, GovTech, Электрондық өнеркәсіп, GeoTech, GreenTech, SpaceTech, AgriTech, FinTech және басқаларын ең перспективалы жобалар деуге болады, – дейді Р.Шаухина.
Цифрландырудың тоғыз бағыты
Жалпы, мемлекеттік бағдарламаны негізгі тоғыз бағыт бойынша іске асырады. Олардың әрқайсысына тоқталар болсақ, бірінші бағыт – әлеуметтік қатынастар саласын цифрландыру. Оның аясында әлеуметтік қорғау, жұмыспен қамту, денсаулық сақтау, білім беру мәселелерін цифрландыру көзделген. Екінші бағыт – Индустрия 4.0, яғни еңбек өнімділігін арттыратын және капиталдың өсіміне жол ашатын серпінді технологиялар мен мүмкіндіктерді пайдалана отырып, экономиканың дәстүрлі салалары қайта құрылады.
AgriTech – цифрлық технологияларды қолдану, ақылды фермалар элементтерін енгізу, тұқымдық және генетикалық әлеуетті дамыту арқылы ауыл шаруашылығы саласын қайта құру, сондай-ақ қоршаған ортаны және табиғи ресурстарды қорғау саласын цифрландыру бағыты. Төртіншіден, GovTech технологиялық платформасын дамыту арқылы мемлекеттің функцияларын халық пен бизнеске қызмет көрсету инфрақұрылымы ретінде қайта құру жоспарланған. Яғни халық пен бизнестің сұранысын болжау, сондай-ақ деректерді беру, сақтау және өңдеудің жоғары жылдамдықты әрі қорғалған инфрақұрылымы дамытылуға тиіс.
Smart city – қала ортасының сапасын жақсартуға, теңгерімді қала құрылысына және тұрақты қалалық дамуға бағытталған қайта құру бағыты. Алтыншы бағыт – ішкі істер органдарын цифрландыру арқылы бұл құрылымның ашықтығын арттырып, цифрлық инфрақұрылыммен қамтамасыз ету.
– FinTech – банк және қаржы салаларындағы клиенттермен өзара іс-қимыл жасау үшін инновациялық технологиялар мен цифрлық сервистерді қолдана отырып, қаржылық қызметтер мен электрондық сауданы дамыту бағыты. Сегізінші бағыт – жасанды интеллектіні дамыту. Бүгінде деректердің қарқынды түрде көбейгеніне байланысты оны дәстүрлі аналитикалық құралдармен тиімді пайдалану мүмкін емес. Сол үшін шешім қабылдау мен қызмет көрсетуде жасанды интеллектінің көмегімен жаңа сапалы деңгейге көшу қажет, – дейді Цифрландыру департаменті директорының орынбасары.
Тоғызыншы бағыт, инновациялық экожүйе бойынша технологиялық кәсіпкерлік пен инновацияның дамуына жағдай жасау үшін бизнес, ғылым саласы және мемлекет үшеуінің арасында байланыс орнатылады. Мемлекет инновацияларды генерациялауға, бейімдеуге және өндіріске енгізуге қабілетті экожүйенің катализаторы рөлін атқарады.
Р.Шаухинаның айтуынша, осы тоғыз бағыт шеңберінде 21 міндет пен 200-ден астам іс-шара жоспарланды, оның қалай жүзеге асып жатқаны, қол жеткізілген алғашқы нәтижелер таяу жылдар ішінде айқын көрінуге тиіс.
Цифрландырудың негізгі тірегі сапалы интернет екені түсінікті. Үкіметтің өткен аптадағы селекторлық отырысында Цифрлық даму, инновациялар және аэроғарыш өнеркәсібі министрі Бағдат Мусин баяндама жасаған болатын. Министрдің интернет желісін дамыту үшін елімізде екі ауқымды жоба іске асырылып жатқанын айтты. Бірінші жоба бойынша мемлекет-жекеменшік әріптестігі арқылы 2,4 млн адам тұратын 1260-қа жуық ауылға оптикалық интернет желісі тартылуда. Былтыр 56 ауылға оптикалық желі жеткен болатын, биыл барлығы 944 ауыл қосылады. Бұл жұмысқа 75 млрд теңгеге жуық инвестиция тартылды.
Екінші жоба – 250 адамнан көп тұрғын бар 928 ауылды 3G және 4G, FWA технологиясы бойынша мобильді интернетке қосу. Оған еліміздегі ұялы операторлар белсене атсалысуда. Жұмысты ойдағыдай аяқтау үшін мобильді операторларға арнайы салық төлемдерін төмендету сияқты жеңілдіктер жасалғанын айта кету керек.
