Қазіргі таңда интернетке тәуелділік әлемдегі ең басты мәселелердің біріне айналып отыр. Жасөспірімдердің көпшілігі виртуалды әлеммен шектен тыс әуестенеді. Осыған байланысты «Жас Ұлан» бірыңғай балалар мен жасөспірімдер республикалық ұйымы интернетке тәуелділіктің алдын алу мақсатында «ReStart» жобасын бастады. Шілдеде басталған жоба қараша айының соңына дейін жалғаспақ. Негізгі мақсаты – жастарға, балалар мен ата-аналарға виртуалды кеңістіктің қауіпсіздік ережелерін түсіндіру.
Жоба шеңберінде жастар мен балалардың интернетке тәуелділігін анықтау әдістемесін әзірлеп, түрлі тақырыптар бойынша талдау жұмыстарын жүргізу үшін сарапшылар пулы құрылды. Топқа психология, әлеуметтану, құқық, ақпараттық қауіпсіздік саласындағы білікті мамандар тартылды. Қазіргі уақытта сарапшылар жастар мен балалардың интернетке тәуелділігін анықтау әдістемесінің жобасын әзірлеп, оны тәжірибеден өткізіп жатыр. Нәтижесінде, интернетке тәуелді жастардың базасы жасақталады.
Сарапшылар интернетке тәуелділікті анықтау бойынша әлемдік тәжірибедегі қолданыстағы әдістемелерге талдау жасады. Қазір 14-29 жас аралығындағы жастар арасында әлеуметтік зерттеу жүргізіліп жатыр. Осы арқылы интернет қауіпсіздігіне қатысты мәселелердің бүгінгі жай-күйін талдап, деңгейін айқындауды көздейміз. Мамандар ата-аналарға арнап балаларымен қандай жұмыс жүргізуге болатыны жазылған нұсқаулықтар дайындайды. Уәкілетті мемлекеттік органдарға ұсыныстар әзірлеу мақсатында азаматтарды желіде қорғауға бағытталған Қазақстан Республикасының заңнамаларына, нормативті-құқықтық актілеріне де талдау жасалынды.
28 шілде және 7 тамыз аралығында тәжірибелі сарапшылар, педагог-психологтер, орталық және жергілікті мемлекеттік органдар өкілдері, жастар мен жасөспірімдер және ата-аналардың қатысуымен қоғамда интернетке тәуелділіктің туындау себептері мен алдын алу мәселелерін талқылау мақсатында 4 онлайн-кездесу өтті. Пікір алаңдарының нәтижелері бойынша мемлекеттік органдар мен білім беру мекемелеріне арнайы ұсыныстар әзірленді.
Сондай-ақ Білім және ғылым министрлігі Балалардың құқықтарын қорғау комитетімен бірлесе отырып, мектеп психологтері мен әдіскерлеріне арнап оқыту семинарын өткізді. Аталған шараға еліміздің түкпір-түкпірінен 7647 мектеп психологі мен әдіскері қатысып, аталған бағыт бойынша біліктіліктерін арттырды.
Бұл ретте көп уақытын онлайн өткізетін жастар да назардан тыс қалған жоқ. Оларға арналған медиа сауаттылық курстары 7 қыркүйек пен 2 қазан аралығында ұйымдастырылды. Қазақстанның IT саласындағы беделді оқу орны – Халықаралық IT университетінің тәжірибелі мамандары қатысушыларға интернет, телефон, әлеуметтік желі, жалған ақпарат, киберқауіпсіздік тақырыптарында 40 сағат дәріс оқып, тәжірибелік сабақтар жүргізді.
Одан бөлек бос уақытын тиімді пайдалану, өмірлік құндылықтарының қалыптасуы мен өзін-өзі дамыту бойынша бағдар беретін еліміздің танымал тұлғалары мен білікті мамандарынан 39 ментор жасақталды. Олар жастарға көшбасшылық, кәсіп таңдау, бизнес, журналистика, шешендік өнер, ғылым, медицина, кино индустрия және өзге де бағыттар бойынша кеңес беріп, қолдау көрсетеді.
Интернеттің жағымсыз тұстарын қоғамда ашық көрсету де аса маңызды. Сол себепті кешенді жобалар қатарында фотокөрме ұйымдастыру да бар. Осы мақсатта республикалық фотокөрмеге қатысу үшін қыркүйек айында байқау жарияланған еді. Өңірлерден 195 автордан 532 жұмыс келіп түсті. Қазір олар бағаланып жатыр. Бізге келген туындыларды фотограф Оспан Әли және дизайнер, иллюстратор Аңсаған Мұстафа секілді тұлғалардан жасақталған комиссия қарайды. Ал үздік жұмыстар аймақтарда өтетін фотокөрмеге қойылады.
Бастамалардың кейбірі жастарды интернетсіз өмір сүруге бейімдеуге бағытталған. Сол себепті 17 қазанда барлық өңірлерде «Офлайн күн» акциясын өткізуді жоспарлап отырмыз. Акцияға 800-ден астам жас қатысады. Олар күні бойы интернет пен гаджеттерден бас тартып, сол күнді спортқа, қайырымдылыққа арнайтын болады. Бір күндік акцияның нәтижесі «Офлайн өмір» марафонына жалғасады.
Бұл тұста жастарға құқықтық және психологиялық көмек те қажет. Сол мақсатта консультациялық көмек көрсету телефон желісі тамыз айынан бастап іске қосылған. Бұл жерде интернетте қысым көрген жандар құқықтық, психологиялық кеңес ала алады. 17 тамыз бен 30 қараша аралығында телефон немесе whatsapp желісі арқылы хабарласуға болады.
Соңғы жылдары жастардың интернетке, мобильді телефонға асыра тәуелділігі ата-аналар мен мамандарды алаңдатып отыр. Сол себепті де жастар ұйымдары қолға алған бастамалардың бір бөлігі осы мәселені шешуге бағытталған. Жоғарыда айтылған жобалардан бөлек, медиа сауаттылықты арттыру бойынша республикалық чемпионат, ұлттық тәрбие мен мәдениетті насихаттау мақсатында лагерь жұмысын ұйымдастыру жоспарланып отыр. Азаматтық бастамаларды қолдау орталығының көмегімен жүзеге асырылып жатқан жобаның нәтижесі қараша айында белгілі болмақ.
Бұл өзекті мәселе бір жобамен шектелмейтіні анық. Әлеуметтік бейнероликтер мен сюжеттер арқылы жастардың санасына технологияның зияны мен қаупі жайлы ақпаратты үнемі сіңіріп отыру керек. Өйткені қазір қоғамда интернет пен гаджеттердің тек жағымды тұсын насихаттау белең алған секілді. Жоғарыда айтылған кешенді жоспар осы мақсатта жасалған қадамдардың бастамасы болмақ.
Динара САДУАҚАСОВА,
«Жас Ұлан» бірыңғай балалар мен жасөспірімдер ұйымының төрағасы
