Қысқа қайырғанда, Тәттімбет белсенді, айдынды, өнерлі, се­гіз қырлы, бір сырлы қалыпта бей­неленеді. Жақында ғана жа­зу­шы Тәкен Әлімқұловтың «Сары жайлау» деген әңгімесін оқып, мүлде басқа Тәттімбетпен кездестім.

Бұл – көресісін көрген, белгі­сіз дертке тап болған, жер ортасына келген, оқшау тірлікке жаны байлаулы, жалғыздыққа бейіл жұмбақ Тәттімбет. Ол көрген қы­­зықтың бәрі – өткен шақтың ен­­шісінде. Сонда Тәттімбеттің жа­сы қырық төртте ғана. Қазіргі өл­шеммен қарасақ, Тәттімбет той-думанның ортасында жүретін жас­та. Қырықты «оқтаулы жігіт», «қылыш жігіт» дейтін ежелгі қа­зақы танымға салсақ та, жер ортасы деуге әлі ерте жас. Бірақ автор Тәттімбеттің биологиялық емес, психологиялық жасына мән беріп, оның ащы-тұщы өмір сабақтарын, естеліктерін, сол кездегі көңіл ауанын суреттей келе, дәулескер күйшінің қы­мыз ішіп, қызара бөртпейтінін, майлы ас жемейтінін, басының ауыратынын жазады. Осы арқылы жазушы оқырманға дара дарын иесінің ғұмыры ұзақ болмаға­­нын тұспалдайды. Шынында да Тәт­тімбет – елуге де келмей, ерте үзіл­ген дарын.

Солайша Тәкеннің Тәттімбеті болашаққа қадам жасамайды, жал­ғыз өзі ой бағып, домбырамен сырласудан ләззат алады. Ауылдастары сыртынан күңкіл­дей бастайды. «Кедейленген кісі тыраш келеді. Ешкімді менсінбей­ді» дейді бірі, «олай емес, күй шы­ғару үшін оңашаланады» депті екіншісі. Көптің Тәттімбетте жұ­мысы болғанымен, Тәттімбеттің ешкімде жұмысы жоқ. Оның сол халін жазушы шеберлікпен баян­дап отырады. Автордың қисы­ны­на салсақ, күйшінің жалғыз мұраты өмір бойы жанына серік болып келе жатқан күйді баптау сияқты. Өмірінің көбі кетіп, азы қалған күйшінің күйден басқа жұ­банышының да, жақынының да жоқ екенін жазушы үй іші, бала-шағасы туралы бірде-бір сөз айтпау арқылы білдіреді.

Тәттімбеттің өмірінде ең қым­бат екі нәрсе бар. Бірі – Сары қыз­ға деген жүрек түкпіріндегі махаббаты. Екіншісі – Сарыжайлау. Өмірінің сары жазында Тәттім­бет Сары қызды кездестірген. Аң­сары ауған, қолы жетпеген. Тәт­тімбеттің «Былқылдақ» күйі­не кейіпкер болған муза қыз оның ойында, жүрегінде мәңгі өмір сүретінін білмеген де болуы мүмкін. Бұл ару «Тәттімбет сері» романында Ақсұңқар аталады. Тәттімбеттің нәзік, сезімтал, сыр­шыл табиғатын бейнелеу үшін қаламгерлер оның шына­йы өмірдегі махаббат дастанын біраз зерттегені байқалады. Үлкен өнердің тамыры әрдайым ма­хаббатқа жалғанып тұрады. Тәт­тімбеттің әйел затына деген шы­найы сезімінің құдіретін жазу­шы Тәкен Әлімқұлов өзінше өрнектейді. Тіршіліктен, өткінші өмірден көңіл суытқан күйшінің көңіліндегі Сары қыз бейнесі өш­кен емес. «Тәттімбет үшін Сары­жайлаудың ыстықтық қадірі жүрекке жылы. Қиялға тәтті, ләз­затты күндер Сарыжайлауда өт­кен. Жер көктемде түлейді. Ел жаз­да түлейді. Сары жаздың сә­ні шал­ғайлы жайлау болса, сол жай­лауда қымызға мас боп асыр сал­ған бозбастардың ішінде Тәт­тім­бет те өмір сүрген. Салт атты сай­лап жарысып, бірде аударысып, шарапсыз шала мас күйінде құйындатып барып, дәмелі қызын алдына мінгізіп, екеу-екеуден ән шырқайтын кездер Сарыжайлау­да қалған», дейді Әлімқұлов. Осы арқылы жазушы шынайы махаббаттың алаңсыз, қамсыз, кір­леп үлгермеген жүрекке ұя са­лып, терең із қалдыратынын жет­кізеді.

 Ал Сарыжайлаудың қымбат болатын себебі, «шеңберсіз Сары­арқада көшпелі ел олай ауытқып, былай ауытқып, ала жаздай қоныс жаңартумен болғанда тек шаншарлар мен төрелер ғана жапсарласып, сол Жосалы баурайындағы шұрайлы Сарыжайлауды айналдыра беруші еді». Яғни ол – шаншар руынан шыққан күйшінің ата қонысы. Мыңғырған тұяққа суық күзге дейін төтеп беретін бетегесі мен селеуі қалың өскен шүйгін жайлауда Тәттімбет бай баласы боп бой бағып, Сарыарқаның дертке шипа саумал ауасын керіле жұтып, қымыз бен етке мелдектей тойып, жасынан өнер қуып ерте желіккен. Ата қоныстың қадірі одан айырылғанда ерекше білінеді. Сарыжайлаудан айрылуына да Сары қыз себеп. Қыз – төре руынан. Ал ақсүйектік намыс үшін кіжінген төрелердің иықтылары Тәттімбет ауылымен шабындыққа таласып, ымырасыз жауығады. Оның соңы Тәттімбет ауылының Сарыжайлауды тас­тап кетуіне әкеледі. Адамдардың сол жауыздығы да күйшінің кү­йігін асқындырады. Міне, қы­рықтың төртеуіне келген, жан дерті тән дертіне ұласқан күй­ші жұбанышты өнерден тауып, бір кездері адамдардың қы­сас­тығынан кетіп қалуға мәжбүр болған Сарыарқаға мәңгілік ес­керт­кіш орнатпақ. Ол ештеңенің де, ешкімнің де мәңгілік емес еке­нін біледі. Бұлардан Сары­ар­қаны тартып алған Құспек төре де мәңгілік емес.

«Күйші домбыра саңлақты ­са­балап, ашындырып алды да, жаңа бір әуезге көшті. Әуелі са­ғалық үстіңгі перне мен астың­ғы пернені алма-кезек толғап, тол­­ғанып отырды да, сәлден ке­йін күйді бастап та кетті. Тың күй: «Ла-ла-ла-ла-ла-ла-лай, ла-ла-лай» боп қайыра басталып, барған сайын шалқып, сың­сып, тереңдеп, шымырлап, Тәт­тімбеттің ішкі сарайын тү­гел жайлап алды. Сол кеште «Сары­жайлау» күйі туды», дейді жазушы. Жазушы Тәкен Әлімқұлов нәзік те сыршыл жанына өнерді серік еткен Тәттімбет бейнесін жұмбақ әрі биік қалыпта сомдап, ұсақ-түйек пендешіліктің ғұмыры қысқа болғанымен, адымы ұзын әрі талантты жұтып жіберетін сиқыры бар екенін көр­кем, шұрайлы тілмен баяндау ар­қылы ұқтырады.