Таутекелердің қаупі қасқыр ғана

Ұлттық парк қызметкерлері көк­темгі аң санау науқанына кіріс­­келі Аршаты, Шыңғыстай, Бел­қарағай, Өрнек ауылда­рының тұ­сынан таутекелердің бірнеше табынын байқаған. Бұрынғыдай ізін көріп, өзін көрмей санау деген жоқ. Кә­дім­­гідей дүрбі салып тұрып, қорадағы қой­­ды санағандай санап, тізімдеп алады. Қорықшылардың әбден маманданып ал­ғаны сондай, қай қолатта қандай аңның жүргеніне дейін біледі. Олардың айтуынша, наурыздың соңында санақ аяқталып, таутекелердің нақты саны белгілі болады. Ал құрып қойған фототұзақтарға түскен бей­нелер, суреттер арқылы тұяқ­тылардың миграция уақытын анық­тайды.

– Біз фототұзақты аңның кө­­шіп-қону уақытын білу үшін қоямыз. Таспаға көбінесе Сарым­сақты жотасында түсіп жүр. Күн райы жайлы болса, Арасанды Қаба жаққа қойған тұзақты да көріп қай­тамыз. Ал санау үшін мекендеріне барып, көзбен-ақ санап аламыз. Қай жерде жүргендерін жасырмаймыз. Өйткені браконьер деген атымен жоқ қазір. Аң атып ұсталса, айыппұлы да аз емес. Темір торға тоғытылуы да мүмкін, – дейді ұлттық табиғи парктің жануарларды қорғау және өндіру бөлімінің меңгерушісі Ерік Қасымов.

Міне, сәуірде тауешкілер төл­дей бас­тайды. Таудың етек жа­ғы қауіпті бол­ғандықтан, күн­гей беттегі шағыл тасқа кө­те­ріліп, төлі жетілгенше түс­пейді. Ке­рісінше ықтасын жаққа қа­рай ауа береді. Кей­біреуі Ара­санды Қаба, Шатыртау арқы­лы Марқакөлге өтіп, одан ары Қы­тайға асып кетеді. Ал күздің күні қар жауа сала қай­тып оралады.

Қайтып оралатын себе­бі, Ка­тон­қа­рағай жақта Марқа­көл­мен салыс­тырғанда қар жұқа, тебіндеуге қо­лайлы. Бір метр қар түскеннің өзінде Алтайдың желі ұшырып әкетеді. Мұндағы бір ғана қауіп сол – ор­ман­ның сұр жендеті. Қасқырды айтамыз. Аң атуға мүлдем рұқсат етіл­­­мегендіктен жаман ауыз да көбею­­дің үстіне көбейіп келеді. Са­нақ тізіміндегі 60 қас­қырдың әрқай­сысы демей-ақ қояйық, тең жартысы 3 бөл­тірігін жеткізсе, жүзге та­қай­ды. 100-160 тағының қорегін мөл­шерлей беріңіз. Бұғы-маралға шаба алмағандары ауылға түсіп, қорадағы, жайылымдағы малға ауыз салады. Сонымен шаруа­лар шарқ ұрып, аңшылардан көмек сұрайды. Заңды аттап өтіп, қасқырды қырайын десе, аңшының да басы екеу емес. Сөйтіп, бес жылдан бері жаман ауыз ауылды әбден басынған. Мар­­қакөл жақта малды қойып, адам­ға тарпа бас салғаны бар. Бүйте берсе, қасқыр қап­тап, төрт түліктен түк қой­май­ды.   

Мамандардың пікірінше, жырт­қыш­тар­ды адам факторынсыз та­биғат өзі реттей алмай­тын көрі­неді. Сондықтан да азу­лы­лар­ды ауыз­дықтау үшін заңға өзгеріс керек.

Шығыс Қазақстан облысы,

Катонқарағай ауданы