Ұлттық парк қызметкерлері көктемгі аң санау науқанына кіріскелі Аршаты, Шыңғыстай, Белқарағай, Өрнек ауылдарының тұсынан таутекелердің бірнеше табынын байқаған. Бұрынғыдай ізін көріп, өзін көрмей санау деген жоқ. Кәдімгідей дүрбі салып тұрып, қорадағы қойды санағандай санап, тізімдеп алады. Қорықшылардың әбден маманданып алғаны сондай, қай қолатта қандай аңның жүргеніне дейін біледі. Олардың айтуынша, наурыздың соңында санақ аяқталып, таутекелердің нақты саны белгілі болады. Ал құрып қойған фототұзақтарға түскен бейнелер, суреттер арқылы тұяқтылардың миграция уақытын анықтайды.
– Біз фототұзақты аңның көшіп-қону уақытын білу үшін қоямыз. Таспаға көбінесе Сарымсақты жотасында түсіп жүр. Күн райы жайлы болса, Арасанды Қаба жаққа қойған тұзақты да көріп қайтамыз. Ал санау үшін мекендеріне барып, көзбен-ақ санап аламыз. Қай жерде жүргендерін жасырмаймыз. Өйткені браконьер деген атымен жоқ қазір. Аң атып ұсталса, айыппұлы да аз емес. Темір торға тоғытылуы да мүмкін, – дейді ұлттық табиғи парктің жануарларды қорғау және өндіру бөлімінің меңгерушісі Ерік Қасымов.
Міне, сәуірде тауешкілер төлдей бастайды. Таудың етек жағы қауіпті болғандықтан, күнгей беттегі шағыл тасқа көтеріліп, төлі жетілгенше түспейді. Керісінше ықтасын жаққа қарай ауа береді. Кейбіреуі Арасанды Қаба, Шатыртау арқылы Марқакөлге өтіп, одан ары Қытайға асып кетеді. Ал күздің күні қар жауа сала қайтып оралады.
Қайтып оралатын себебі, Катонқарағай жақта Марқакөлмен салыстырғанда қар жұқа, тебіндеуге қолайлы. Бір метр қар түскеннің өзінде Алтайдың желі ұшырып әкетеді. Мұндағы бір ғана қауіп сол – орманның сұр жендеті. Қасқырды айтамыз. Аң атуға мүлдем рұқсат етілмегендіктен жаман ауыз да көбеюдің үстіне көбейіп келеді. Санақ тізіміндегі 60 қасқырдың әрқайсысы демей-ақ қояйық, тең жартысы 3 бөлтірігін жеткізсе, жүзге тақайды. 100-160 тағының қорегін мөлшерлей беріңіз. Бұғы-маралға шаба алмағандары ауылға түсіп, қорадағы, жайылымдағы малға ауыз салады. Сонымен шаруалар шарқ ұрып, аңшылардан көмек сұрайды. Заңды аттап өтіп, қасқырды қырайын десе, аңшының да басы екеу емес. Сөйтіп, бес жылдан бері жаман ауыз ауылды әбден басынған. Марқакөл жақта малды қойып, адамға тарпа бас салғаны бар. Бүйте берсе, қасқыр қаптап, төрт түліктен түк қоймайды.
Мамандардың пікірінше, жыртқыштарды адам факторынсыз табиғат өзі реттей алмайтын көрінеді. Сондықтан да азулыларды ауыздықтау үшін заңға өзгеріс керек.
Шығыс Қазақстан облысы,
Катонқарағай ауданы
