Инфографиканы жасаған Амангелді Қияс, «ЕQ»
Бұл мәселеге Президент Қасым-Жомарт Тоқаев та тоқталып, әйелдер кәсіпкерлігін қолдау – мемлекеттік саясаттың басым бағыты деп атап өткен еді. Қазірдің өзінде біздің елдің бұл бағыттағы шаруасы тәп-тәуір жүзеге асуда. БҰҰ-ның гендерлік даму индексінде 51-орын алса, дүниежүзілік экономикалық форум сарапшыларының бағалауынша 153 елдің ішінде 37-сатыда тұр.
– Қазақстан әйелдері жыл сайын еліміздің қоғамдық-саяси өміріне белсенді араласып, мемлекеттік басқаруға, шешімдер қабылдауға қатысып жатыр. Бұл сөзсіз, оң үрдіс. Пандемия кезінде біздің өмірімізде сіздердің қаншалықты үлкен рөлге ие екендеріңізді байқадық. Әйелдер кәсіби және қоғамдық қызметті отбасын сақтау және жас ұрпақты тәрбиелеу миссиясымен ұштастыра алды, – деген еді Президент әйелдерді мерекесімен құттықтау кезінде.
Ұлттық статистика бюросының мәліметі бойынша, шағын және орта кәсіпкерлікте ел бойынша 3,4 млн адам жұмыс істесе, соның 1 млн-нан астамы – әйелдер. Ал әйелдер басқарып отырған ШОБ субъектілерінің үлесі – 43 пайыз. ШОБ-қа қарағанда жеке кәсіпкерлік саласында әйелдер үлесі айтарлықтай көбірек: тіркелген 856 мың жеке кәсіпкерліктің 450 мыңы (53 пайыз) әйелдердің еншісінде болса, 406 мыңы (47 пайыз) ерлерге тиесілі екен.
Банк саласында да әйелдер үлесі жыл санап артып келеді. «БанкЦентрКредит» басқарма төрағасы Ғалым Құсайыновтың айтуынша, дәл қазір қаржы институтында жалпы саны 3,8 млн клиент бар болса, соның 1,8 млн-ы – әйелдер. Ал банктің мобильді қосымшасын ерлерге қарағанда әйелдер көбірек пайдаланады (52 пайыз).
– Қарыз портфелінің гендерлік құрылымын былай тарқатуға болады: жеке тұлғалардың 51 пайызы, заңды тұлғалардың 41 пайызы – әйелдер. Бизнестегі қарыз алушы ер адамдардың көптігіне қарамастан жеке кәсіпкерлік және шағын сегменттегі әйелдер үлесі ірі және орта сегментке қарағанда әлдеқайда жоғары. Әйелдер ақша қаражатын сақтау бойынша да өте мұқият. 60 пайызының депозиті бар. Олар банкіміздің белсенді әрі тұрақты қарыз алушылары, сонымен қатар ерлерге қарағанда несие төлеу тәртібі өте жоғары. Төлемін кешіктіріп жүрген әйелдер үлесі небәрі 35 пайызды құрайды, – дейді Ғ.Құсайынов.
Оның айтуынша, банк басшылығына келген кезде жоғары және орта басшылықта тек қана ерлер болған. «Ал қазір маған тікелей бағынатын лауазымды қызметтердегі ерлер мен әйелдер үлесі тең. Сондай-ақ облыстардағы филиалдардың да көбін әйелдер басқарып отыр. Олар ерлерге қарағанда белсендірек», деді басқарма төрағасы.
Globalink Logistics Group Ltd бас директоры Сиддик Ханның сөзінше, әйелдер бизнесте табысқа жетуі үшін әлеуметтік желіде барынша интерактивті болып, заманауи маркетинг технологияларын меңгеруі тиіс.
– Әйел кәсіпкерлердің артықшылығы ретінде олардың өз қызметкерлерін таңдандыра алатын ерекше басқарушылық қасиетін, бәсекелестіктен қорықпайтынын және әйелдерге арналған бизнес түрлеріне келгенде аса ұтымды қызмет көрсететінін айта аламын. Ал әлсіз және «әділетсіз» фактор – бір нәтижеге жету үшін әйелдердің ерлерге қарағанда көбірек жұмыс істеуіне тура келеді. Сондай-ақ ерлермен салыстырғанда олар бір шешімді қабылдау үшін ұзақ ойланады. Кей жағдайда бұл пайдалы болуы мүмкін. Алайда табан асты шешім қабылдау қажет болғанда ондай ұзаққа созылатын күмәнге жол беру зияндырақ болады, – дейді.
Chocofamily Holding басшысы Рамиль Мухоряпов өз компаниясында әйелдердің маңызды рөл атқаратынын айтады. «Бізде жобалар мен бағыттарды басқару бойынша әйелдердің үлесі соншалықты көп емес – бар-жоғы 25 пайыз. Бірақ барлық компаниялар тобының кірісін қалыптастыру тұрғысынан алғанда бұл көрсеткіш таңғаларлық – олар кірістің шамамен 83 пайызын шоғырландырып отыр», дейді ол. YPO Kazakhstan басшысы, кәсіпкер Гауһар Қаппарова екі диплом мен отбасылық тәжірибе бизнесте көмектесе алмағанын айтады. «Қоймадағы заттарды сұрыптау да, құжатарды тексеру де, серіктестермен келіссөз жүргізу де өз мойнымда болды. Сол арқылы ысылып, шыңдалдым» дейді. Ал Lendonomy қаржылық стартапының негізін қалаушы Анжелика Османова бизнеспен айналысу үшін әйелдерге «тән болып қалған» стереотиптерді бұзып-жаруға тура келгенін жеткізді. «Бизнесті нөлден бастап үйрендім. Менің мүддеме қайшы келуі мүмкін шарттарға келісіп қойып, компромисске барып қоюдан сақтану үшін әркез өз позициямнан айнымауға өзімді міндеттеп отыруға тура келді. «Мен – әйелмін» дегенді ұмытып, «мен – бизнесменмін» деген ұстанымды меңгердім. Бар жауапкершілікті мойынға алуға тура келеді. Сонда ғана өз мақсатыңа жетесің», дейді Анжелика.
«Даму» кәсіпкерлікті дамыту қорының дерегі бойынша, қаржылық қолдау алып отырған кәсіпкерлердің 57,6 пайызы – әйелдер. Бұл елімізде әйелдер кәсіпкерлігінің белсенді дами бастағанын аңғартады. Сондай-ақ қазір елімізде төрт банкті – Халық банкті» (Үміт Шаяхметова), «Альфа Банкті» (Алина Аникина), РБК Банкті (Наталья Акентьева) және «Отбасы банкті» (Ләззат Ибрагимова) әйел азаматтар басқарып отыр.
