Еліміздің экономикалық қуатты өңіріндегі іргелі университет өзінің дамуының әр кезеңінде де өңірдің әлеуметтік-экономикалық дамуына үлес қосып, қоғамдық өміріне етене араласып келді. Университеттің қазіргі жетістіктері педагогикалық ұжымның қалыптастырған дәстүрлері мен жаңа инновациялық жобаларының тиімді үйлесімі арқылы мүмкін болуда. Еліміздің білім және ғылым саласында болып жатқан оң өзгерістер жергілікті университеттердің өңірдің бәсекеге қабілетін арттыру факторына айналуына үлкен мүмкіндіктер тудырады.
Тәуелсіздіктің нығаюымен бірге жаңа даму сатысына көтерілген оқу оның алғаш 1950 жылы барлық өңірдегідей педагогикалық оқу орны ретінде құрылды. Университеттің тарихына байланысты зерттеу жүргізіліп, орны тарихы 1940 жылдан бастау алатындығын архив құжаттарымен дәлелдеді. 1955 жылы педагогикалық институт, 1994 жылы Атырау университетіне айналды. Қазақстанның батыс аймағында алғаш болып университет мәртебесін иеленді. «Баршаға арналған қазіргі заманғы мемлекет» институттық реформасы «Ұлт жоспары – 100 нақты қадам» жоспарының 78-ші тармағында «Назарбаев университеті тәжірибесін ескере отырып, ЖОО-лардың академиялық және басқарушылық дербестігін кезең-кезеңмен кеңейту. Коммерциялық емес ұйымдардағы жекеменшік ЖОО-ларын халықаралық тәжірибеге сәйкес трансформациялау» деп атап өтілгендей, 2020 жылы Х.Досмұхамедов атындағы Атырау университеті коммерциялық емес акционерлік қоғам мәртебесіне көшті. Бұл өзгеріс жоғары оқу орнына жақсы мүмкіндіктер беріп, қаржылық саясатына ықпал етіп, академиялық дербестігін қамтамасыз етеді. Оның нәтижесі көріне бастады, бұл бәсекеге қабілетті оқу орны болу жолындағы жұмыстарымызды күшейте түсті.
Президент Қ.К.Тоқаевтың «Жаңа жағдайдағы Қазақстан: іс-қимыл кезеңі» атты Қазақстан халқына Жолдауында айтылғандай, Білім және ғылым министрлігінің бастамасымен ғылымға қолдау және зияткерлік әлеуетті дамыту үшін бәсекеге барынша қабілетті 20 жоғары оқу орнының базасында академиялық артықшылық орталықтары құрылады. Бұл өңірлік университеттердің дамуына үлкен көмек. 2021-2024 жылдарда бұл жобаны іске асыру үшін жоғары оқу орындарына 4 млрд теңге бөлу жоспарланған. Жобаға қатысушы ретінде Досмұхамедов университеті Атырау өңірінің дамуына ықпал ететін Цифрландыру саласындағы технологиялық құзыреттілік орталығын ашуды ұсынды. Сонымен қатар өңірдің қазіргі таңдағы өзекті мәселелерін шешу мақсатында химиялық технологиялардың оқу-ғылыми зертханасы, экология және қоршаған ортаны қорғау оқу-ғылыми зертханасы, биотехнология оқу-ғылыми зертханасы, наноматериалдарды кешенді зерттеу оқу-ғылыми зертханасы, оқу-ғылыми IT-зертханасын ашу жоспарлануда. Университет өңірдегі ірі кәсіпорындармен әріптестік аясында шетелдік ЖОО мен трансұлттық компанияларды қатыстырып, IT мамандықтар бойынша жаңа білім бағдарламалары жасалады.
Қазіргі заманғы ЖОО-ның стратегиялық жаңаруында цифрлық трансформация да ерекше рөл атқарады. Біз IT-ресурстарды қайта жаңғыртуда адами әлеуетті дамыту, кәсіби капитал мен корпоративтік мәдениетті жаңарту, оқу орнының әлеуметтенуі, коммуникациясы, барлық ішкі процестерді оңтайландыру жұмыстарын қолға алдық. Х.Досмұхамедов атындағы Атырау университеті IT бағыт бойынша кадрларды QWANT жоғары технологиялар мектебімен бірлесе дайындауды бастап кетті. QWANT – бірегей онлайн АКТ саласындағы кадрларды даярлауға арналған жоғары технологиялар мектебі, Еуропа мен АҚШ-тың үздік бағдарламалау мектептерінің озық тәжірибесін біріктірген QWASAR платформасы. Қазіргі уақытта QWANT жоғары технологиялар мектебі біздің білім бағдарламаларымызға талдау жасауда. QWANT жоғары технологиялар мектебімен бірлесе белсенді оқыту (мұғалімдерсіз, дәрістерсіз және бағаларсыз), тең андрогогика (peer-to-peer), жобаны басқару, геймификация, рөлдік модельдеу, онлайн бағдарлама және менторларды қолдау, кәсіби қауымдастық және мансаптық өсу, нақты кейстер, техникалық сұхбат, бұлтты шешім, студенттің үлгерімін автоматты түрде бағалау және бақылау, кіріктірілген репозиторий сияқты кадрлар дайындаудың мүмкіндіктерін пайдаланамыз.
Өткен жылы басталған пандемия жағдайы бізде цифрлы ресурстарды дамыту қажеттілігін арттырды. Университеттегі электронды оқулықтар даярлау зертханасы ашық онлайн курстар дайындауға кірісті. IT цифрлы университетті дамыту тұжырымдамасымен жұмыстар атқарылды. Ақпараттық технологиялар орталығы, баспахана, оқу-телерадио орталығы, компьютерлік сыныптар онлайн форматтағы оқу үдерісін сапалы ұйымдастыруға жұмылдырылды. Компьютерлік парк жаңадан 200 дана компьютерге жаңартылды.
Университеттің «2020-2022 жылдарға арналған даму стратегиясы» бойынша отандық танымал IT мамандары әзірлеген HeRo (Hero Study Space) білім үдерісін басқару жүйесі жұмысын бастады. Жүйе дәстүрлі білім беру жүйесімен бірге қашықтан оқу технологиясын тиімді пайдалануға, студент пен оқытушының жұмыс әрекетін жеңілдетуге, оқу үдерісінде университеттің қарапайым қызметкерінен бастап басшылығына дейінгі барлық тұлғасының жұмыс тиімділігін жақсартуға ықпал етеді. Бұл жүйе арқылы 2020 жылғы оқуға қабылдау науқаны онлайн автоматтандырылған жүйемен жүрді. Сондай-ақ цифрлы университетті дамыту бізге оқытушыларымыз бен студенттеріміздің әлемдегі үздік білім беру ресурстарын, электронды кітапханаларды, жаңа оқу технологияларын қолдануға мүмкіндік береді. Қазір өңірдің алдағы жылдағы мамандарға сұранысын саралау, университет түлегінің моделі, мамандықтар атласын жасау бойынша жұмыстарды «ASUinnovation» жобалық кеңсесі арқылы жүргізуде.
Университетте өңіріміздегі инновациялық идеялар мен стартаптарды қолдау аясында I-Space Бизнес-инкубаторы базасында студенттер мен жас қызметкерлердің стартап жобаларын қаржыландыруға университетішілік «Startup-2020» бизнес жобалар конкурсы өтті. Жастардың стартап жобалары 200 мың теңгеге дейінгі сомаға шағын гранттар, 500 мың теңгеге дейінгі орташа гранттар, 1 млн теңгеге дейінгі ірі гранттар санаттарына жіктелді. Жеңімпаздарды Атырау облысының «Атамекен» кәсіпкерлер палатасының, Кәсіпкерлік және индустриялық-инновациялық даму басқармасының өкілдері, табысты кәсіпкерлерден құрылған тәуелсіз сарапшылар анықтады.
Жергілікті жоғары оқу орны өңірдегі әлеуметтік-экономикалық, экологиялық мәселелерді шешудің ғылыми жолдарын зерделейтін ғылым орталығына айналды. Университетте физика, математика, филология, тарих, педагогика және т.б. ғылымдар саласында ғылыми бағыттар мен мектептер қалыптасты. Ғалымдарымыздың ғылыми-зерттеу қызметі кең ауқымды қамтиды және ғылымды дамытудың басымдықтары бойынша іргелі және қолданбалы зерттеулер аясында орындалады. Деректерге сүйенсек, соңғы жылдары ғылыми-зерттеу жобаларымыз көлемінің өсімі байқалады. Университеттегі ғылыми зерттеуді қаржыландыру көлемі 2019 жылмен салыстырғанда 2020 жылы 2 есе өсті.
Қазіргі кезеңде халықаралық деңгейдегі бәсекеге қабілетті жоғары оқу орнына айналу үшін ғылыми-инновациялық даму бағыты алға қойылды. Ғылыми-зерттеу қызметін дамытуда Ресей, Түркия, Иран, Әзербайжан, Канада, Ұлыбритания университеттері және ғылыми-зерттеу ұйымдарымен тығыз ынтымақтастық жасалды. Халықаралық Erasmus+ бағдарламасы бойынша «Орталық Азия/ TRIGGER түлектерді жұмысқа орналастыру мүмкіндігін жақсартуға жағдай жасау негізінде инновациялық тәсілдерді, кәсіпкерлік дағдылар мен нұсқауларды бастамашылық ету және енгізу» халықаралық жобасы бастау алды. Жоба аясында Қазақстан, Өзбекстан, Тәжікстан және ЕО (Словения) университеттерімен бірлесіп, жұмысқа орналастыру көрсеткіштерін жақсарту бойынша білім беру платформасын енгізу жоспарланды. Сонымен қатар Simon Fraser University канадалық университетімен бірге «Инклюзивті білім беру» халықаралық ғылыми жобасы ерекше қажеттіліктері бар балаларға білім беру мәселелерін шешуге бағытталған жоба жұмысы басталды. Жобаға Қазақстан, Канада, Иорданияның үкіметтік емес ұйымдары тартылған.
Университет саясатының маңызды бөлігі – педагогтер мен студенттердің әлеуметтік қорғалуы. 2020 жылы екі рет еңбекақы өсіру жүргізілді. 2021 жылғы қыркүйекте тағы көтеру жоспарланды. Ғылыми әлеуетті көтеру және жас ғалымдарды жұмысқа алуға кешенді жұмыстар жүргізілді. Бүгінде 11 PhD жұмыс жұмысқа қабылданды, әлі де 40-тың үстінде докторантураны бітірген жергілікті жас ғалымдардың келуі күтілуде. Диссертацияларын қорғаған докторанттарға сыйақы төлеу, оқытушыларға KPI көрсеткішімен төлемақы төлеу ынталандырудың жақсы әдісі екенін дәлелдеді.
Өңірдегі проблемалық мәселелердің бірі – мұғалім кадрларының тапшылығы мен сапасы. Осыған орай университет «USTAZ» мүмкіндіктер мектебін ашуды бастады. Білім және ғылым министрлігінің педагог мәртебесін көтеру мен білім сапасын арттыру бағытындағы жұмыстарының аясында жүретін жоба мектеп мұғалімдеріне қосымша білім алуға, кәсіби дамуына жағдай жасайды. Сонымен қатар келешекте ұстаздық мамандықтарға баулу үшін ер балалар мектебі осы жоба арқылы жүргізілмек.
Өңірдің дарынды жастарын қолдау үшін «Алтын белгі» иегерлеріне, оның ішінде педагогикалық мамандықтарға келгендерге, гранттар және шәкіртақылар төлеу дәстүрі қалыптасты. Жастар бастамаларын қолдау, студенттік өзін-өзі басқару, дебат қозғалысы негізінде Досмұхамедов университетінің оң нәтижелі табыстары мол.
Оқу орнындағы барлық іс-шаралар білім беру мен ғылымды дамытудағы ел саясатына, Білім және ғылым министрлігінің, сондай-ақ өңірдің әлеуметтік-экономикалық даму бағдарламасына сай жүргізіледі.
Қазіргі әлемде білім мен ғылым қоғам дамуын жаңа белеске көтерер қуатты күшке айналып отыр. Қазақстан білім мен ғылым жүйесінде инновациялық даму болашағын таңдады. Университеттік білім беруде ғылыми зерттеу жүйесі басты тірек болып саналады. Осы арқылы аймақтық университет өңірдің әлеуметтік-экономикалық дамуына өз үлесін қосады. Х.Досмұхамедов атындағы Атырау университетінің бұл бағыттағы таңдауы айқын.
Саламат ИДРИСОВ,
Х.Досмұхамедов атындағы Атырау университетінің басқарма төрағасы-ректоры