Соғысқа аттанған 417 қарсы барлаушының 203-і ғана аман оралды. Ал бүгінде олардың үшеуі ғана ортамызда жүр.
Әбдіғали Қаймолдин, отставкадағы полковник, 1921 жылы Шығыс Қазақстан облысында туған. 1941 жылы майданға аттанған. Харьковті азат ету ұрыстарына қатысты. Бірінші Украина, Үшінші Беларусь, Балтық маңы майдандары құрамында соғысты. Мемлекеттік қауіпсіздік органдарында 15 жылдан астам уақыт қызмет етті.
Әбдіғали Қаймолдин үшін соғыс Сталинград түбіндегі қанды шайқастан басталды. Ол 1942 жылғы қыркүйекте ауыр жарақат алды. Үш ай бойы майдандық госпитальда жатты. Соғыста төрт рет жараланғанына қарамастан, аяғына тұрысымен, қайтадан майданға сұранды. Онда жаяу әскердің алдындағы ең қиын учаскелерге жіберілетін бұзып өту дивизиясында қызмет етті. Танкке қарсы 76-миллиметрлік артиллерияның көздеушісі және оқтаушысы болып бастап, зеңбірек командиріне дейін қызмет етті.
Айта кетейік, ардагердің наградаларын саусақпен санап шығу мүмкін емес. Олар – Қызыл Жұлдыз ордені, Отан соғысы ордені, «Жауынгерлік еңбегі үшін» медалі, бірқатар мерейтойлық және еңбек медальдары. Барлығы – 37 награда.
Бейбіт уақытта Әбдіғали Қаймолдиннің қызметі Семей ядролық сынақ полигонындағы қарсы барлау бөлімінде жалғасты.
Бүгін Әбдіғали Қаймолдин жастармен кездесулер өткізіп, естеліктері мен өмірлік тәжірибесін ортаға салып отырады. Жұбайымен бірге төрт бала тәрбиелеп өсірді. Ол – немерелері мен шөберелері үшін ерліктің, батылдық пен ержүректіктің үлгісі.
Павел Васильевич Даценко, отставкадағы полковник. 1925 жылы Қостанай облысында дүниеге келген. 1943 жылы майданға шақырылды. Румыния, Венгрия, Аустрия және Чехословакияны азат ету шайқастарына қатысты. Мемлекеттік қауіпсіздік органдарында 29 жыл қызмет етті.
Павел Васильевич артиллериялық училищедегі курста ұзақ оқымай, 1943 жылы он сегіз жасында соғысқа аттанды. Майданда алғашқы күндері-ақ Курск доғасына түсіп, онда стратегиялық маңызды шайқастарға қатысты.
«Шайқастардың бірінде мен басымнан жараландым. Содан кейін толқығаннан ба, шаршағаннан ба – менің тамырымның соғысы сезілмей, өлді деп санап, үйіме «қара қағаз» жіберіпті. Ол әлі күнге дейін архивімде шаң басып жатыр. Әйтеуір, менің қолымдағы сағатты шешкенде тамырым соғып, тірі қалыппын», деп еске алады Павел Васильевич.
Госпитальда жарақаттан кейін жыртылған киімінде тек әкесінен келген хаттар және бір танкистің хаты қалған, соның арқасында Павел Васильевичті «өлілер» әлемінен шығарып алған. «Қымбатты жерлесім, осы сағатты сақтап, сене біл, ол сені құтқарады. Жерлесің – Сирахитдинов Фарид, Троицк», деп жазылған екен хатта.
Көп ұзамай ардагер тағы да сапқа тұрды. Алда оны Будапешт, Вена, Прага және Бухарестті босату, Отанына оралу және мемлекеттік қауіпсіздік органдарында 30 жылға жуық қызмет ету күтіп тұрды.
Павел Васильевич 2-ші дәрежелі «Отан соғысы» орденімен, «Ерлігі үшін», «Будапештті алғаны үшін», «Германияны жеңгені үшін» медальдарымен марапатталған. Соғыс туралы 3 кітаптың авторы, олардың бірі «Мәдени мұра» номинациясында меценаттар клубының сыйлығымен марапатталған, ал екіншісі Ресей Президенті В.Путинге сыйға тартылған.
Иван Александрович Курочкин, отставкадағы полковник. Ол 1927 жылы Ресейдің Орынбор облысында дүниеге келген. 1944 жылдың қараша айында Кеңес армиясы қатарына шақырылды. Мемлекеттік қауіпсіздік органдарында 25 жыл қызмет етті.
Алкино қаласындағы (Башқұртстан) алғашқы әскери дайындықтан кейін Владивостокқа жіберілді. Одан майданға, Русский аралына аттандырылды.
Жас қызыл флотшы курсынан өткеннен кейін ол байланыс мектебіне жіберіліп, онда гидроакустик және радист мамандығы бойынша оқытылды. Фашистік Германияға қарсы соғыс аяқталғанымен, елдің шығысында Жапониямен соғысқа дайындық жүріп жатты.
«1945 жылғы 8 тамызда жапон соғысы жарияланып, мен 1-ші сүңгуір қайық бригадасына гидроакустик болып жіберілдім. Жау кемелерін біздің аумақтық суларымызға жібермеу міндеті қойылды. Бақытымызға орай, Жапониямен соғыс тез және аз шығынмен аяқталды», деп еске алады Иван Александрович.
Ол флотта 7 жыл қызмет етіп, 1951 жылы үйіне оралды. 1957-1982 жылдары Ақтөбе облысы бойынша МҚК басқармасында жұмыс істеді. Отставкадағы полковниктің төрт ұлы және көптеген немерелері бар.
Біздің аға буын ардагерлеріміз өте қауіпті де ауыр өмір жолынан өтті. Бірақ бәрі де офицер абыройын, патриоттық және азаматтық қадір-қасиетін қастерлей білді
Аркен АБДУҒАЛИ,
Ұлттық қауіпсіздік комитетінің ресми өкілі
