Қарашаңырақ Қазақстан ғана емес, төрткүл дүние тығырыққа тірелді. Жағдай – жаға ұстатарлық. Пандемия басталғалы бері «жаман тұмауға» шалдыққандардың саны жаһанда 189 млн адамнан асты. Тәулігіне 500 мыңнан аса жағымсыз жағдай тіркеліп жатыр. Соның салдарынан 4 млн-нан аса адам өмірден озды. Тіпті кейінгі аптада науқастардың саны күрт өсіп, 2 млн-нан 4 млн-ға дейін екі есе артқаны байқалады. Жығылғанның үстіне жұдырық болып «Дельта» штамы шыққанын да жақсы білеміз. Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымының мәліметіне сенсек, штамның бұл түрі бүгінде әлемнің 111 елінде анықталыпты.
Соған қарамастан өзге мемлекет тұрғындарының өмір сүруге деген құлшынысы таңдай қақтырады. Түнеугүні Ереваннан жеткен хабарға ел болып елең етпесек те, талай отандасымыз таңданысын жасырған жоқ. Ол не ақпарат? Бірнеше апта бойы Армения астанасындағы жылжымалы вакциналау пункттерінде ұзын-сонар кезек пайда болды. Сондағы кезекте тұрғандардың басым бөлігі Иран азаматтары екен. Өз елінде вакцинаға жарымаған жандар тегін екпе салдыру үшін шекара асып жатқан көрінеді. Иранда вакцина тапшы. Екпе тек осал топ саналатын 60 жастан асқандар мен созылмалы ауруы бар адамдарға ғана егіледі. Қалған қара халық өмірдің кілтін өз бетінше іздеп әуре.
Биыл 1 сәуірде Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Тоқаев еліміздегі коронавирус індетіне байланысты эпидемиялық ахуал жөніндегі кеңесте «Жалпы алғанда қазіргі жағдайымыз жақсы емес. Тіпті ахуал өте күрделі деп айтуға болады. Коронавирус індеті қайта өршіп келеді. Мұны Қазақстан ғана емес, көптеген ел бастан өткеруде. Нақты деректерге қарасақ, оның негізгі себебі вирустың мутацияланған жаңа штамдары болып отыр. Оған қоса азаматтарымыз және бизнес өкілдері індеттен әбден қажып, соның салдарынан сақтық шараларына салғырт қарай бастады. Бұл әрине, жағдайды одан бетер ушықтыруда», деген болатын.
Президент айтып отырғандай, тұрғындар сақтыққа расымен де салғырт қарай бастады. Ең өкініштісі сол, отандастарымызда қолда бар вакцинаны салдыруға деген құлшыныс болмай тұр. Осы кеңесте Президенттің «Парламент Мәжілісінің жаңа құрамына арнаған үндеуімде 1 ақпаннан бастап жаппай вакцина салынатынын айттым. Өткен екі айда халықтың 0,1 пайызына жетпейтін бөлігіне ғана екпе егілген», деген сөзі де есімізде. Иә, БАҚ өкілдері 1 ақпанда екпе егу басталғанын жарыса жазып еді. Содан бері 4 айдан аса уақыт өтті. Осы уақыт аралығында 19 млн-ға жуық халқымыздың тек 2 млн 661 мыңнан астамы ғана вакцинаның екінші компонентін салдырған екен. Қалған халық қайда қарап отыр? Бәлкім бізге де Ираннан үлгі алып, екпеге шектеу енгізу керек шығар. Әйтпегенде «қолда барда алтынның қадірі жоқ» секілді. Өзгелер басын бәйгеге тігіп шекара асып, кедей-кепшігі көшеде түнесе де екпе алып жатқанда антиваксерлердің тілін алып, аузымызды ашып қарап отырмыз. Құр қарап отырмай, науқастардың үлесін үдетіп жатырмыз.
Сенбесеңіз, еңсені басып бара жатқан елдегі ахуалға зер салыңыз. 26 маусымнан бері Қазақстан – «қызыл аймақтың» құрсауында. Індет ел іргесіне енгелі бері 15 шілдеде бір тәулікте вирус жұқтырғандардың ең жоғары көрсеткіш тіркеліп, 5 648
отандасымыздан COVID-19 инфекциясы анықталды. Көш басында елорда (1 549 адам) тұр. Екінші орынға Алматы қаласы (885 адам) жайғасты. Үштікті Шымкент қаласы (421 адам) түйіндеп тұр. Ал 16 шілдедегі жағдай бойынша елімізде COVID-19-дың оң нәтижесімен 477 754 науқас және КВИ-дің 58 335 жағымсыз жағдайы тіркелгенін байқадық. Нұр-Сұлтан, Алматы және Шымкент қалаларымен қатар Атырау, Қарағанды, Батыс Қазақстан, Павлодар, Ақмола, Маңғыстау, Ақтөбе, Қостанай, Солтүстік Қазақстан, Қызылорда облыстары «қызыл аймақ» қатарында тұр. Әлдекімдердің қауесеті мен даңғаза әңгімелеріне сеніп жүргенде осындай хәлге жеттік. Вакцина денсаулыққа дұшпан болса өзге елдің тұрғындары шекара асып несі бар? Біреудің айтқанына сеніп, айдағанына көне бергенше осыны ойласақ-етті.
– «Дельта» штамының таралуын ескерсек, кейінгі екі аптада бұған дейінгі екі аптамен салыстырғанда елімізде науқастардың саны күрт артқаны байқалады. Кеселге шалдыққандардың саны 21 780-нен
49 591-ге дейін 2,3 есе өсті. Маусым айымен салыстырғанда шілдеде бір тәулікте ауырғандардың орташа саны 4,4 есе артып, 1 263 жағдайдан 5 600 жағдайға дейін жетті. Соған байланысты жекелеген аймақтардағы және республикадағы эпидемиялық ахуалды ескере отырып, ел аумағында шектеу шаралары күшейтіле бастады. Дертке шалдыққандар мен індеттің кесірінен өмірден озғандардың 55%-ға жуығы Нұр-Сұлтан, Шымкент қалалары мен Қарағанды және Атырау облыстарына тиесілі. Осыған байланысты, жуырда Премьер-Министр Асқар Маминнің төрағалығымен ведомствоаралық комиссияның отырысы өтіп, осы төрт аймақта қосымша шектеу шаралары қабылданды. Яғни сенбі-жексенбі күндері аталған аймақтардағы қызмет көрсету нысандарының жұмысына қатаң шектеу қойылды, – деп дабыл қағып отыр Денсаулық сақтау министрлігінің санитарлық-эпидемиологиялық бақылау комитетінің төрағасы Айжан Есмағамбетова.
Бүгінде еліміздегі қоғамдық орындарға келушілерді тіркейтін Ashyq мобильді қосымшасы бар. Жобаны іске асыру жұмысы әлі де жалғасып жатыр. Оған түрлі салада қызмет көрсететін 15 мыңнан аса нысан енгізіліп, 4 млн-нан аса қолданушы тіркеліп үлгерді. Қосымшаны пайдаланушы қандай да бір қоғамдық орынға барғанда арнайы QR-кодты сканерлеп, мәртебесін анықтайды. «Қызыл» түс ПТР-тестін тапсырған адамда оң нәтиже шыққан жағдайда көрінеді. Ондай адам қоғамдық орында жүрмей, оқшаулану режімін қатаң ұстану тиіс. «Сары» түс науқаспен қандай да бір байланыста болған адамға беріледі. Бұл адамға азық-түлік дүкеніне немесе үй маңындағы дәріханаға баруына ғана рұқсат етілген. Өзге жерге баруына тыйым салынады. «Көк» түс ПТР-тестілеу тапсыру міндетті орындардан (мысалы, әуежай) басқа барлық жерге баруға рұқсат етеді. Ең ақырғысы – «Жасыл» түс. Бұл түс – жүріп-тұруға толығымен рұқсат береді.
Алайда тиісті органдар мен медицина мамандарының бірнеше мәрте ескертуіне қарамастан, тұрғындардың тәртібі түзеле қойған жоқ. «Қызыл» немесе «сары» мәртебесі бар отандастарымыз шектеуге атүсті қарап келеді. Үйде отырудың орнына қоғамдық орындарды кезіп, вирустың таралуына үлес қосып жүр. Яғни карантин талаптарын сақтамайтындардың қатары артып барады. Мәселен, өткен аптада ондай опасыздардың саны 4 мың адамға артты. Ал осы Ashyq қосымшасы қолданысқа енгізілгелі бері «сырдың суы сирағынан келмейтіндердің» саны 16 мыңға жетті. Соның 8 272-сі ПТР-тестілеуі оң нәтиже көрсеткен науқастар болса, 7 272-сі ауырған адамдармен байланыста болғандар екен. Қоғамға қауіп төндіретін де – осындай адамдар. Науқас немесе дертке шалдыққан адаммен байланыста болған тұлға үй жағдайында карантинде болуға тиіс. Тұрғындар ең алдымен осыны ескеріп, айналаға қауіп төндірмеуі қажет. Адамда ішкі тәртіп, жауапкершілік болмайынша індетті жеңу мүмкін емес.
Бүгінде елімізде мониторинг жүргізетін 1 860 мобильді топ бар. Соған қарамастан, кәсіпкерлер пандемия жағдайында қызмет көрсетудің талабын орындауға асығар емес. Мәселен, осы жылғы шілдеде аталған мобильді топ 38 598 нысанға тексеру жүргізіп, соның 1 104-інде заң бұзушылық барын анықтады. Яғни заңнан аттағандардың саны 2,8%-ды құрап отыр. Бұл көрсеткіш маусым айымен салыстырғанда 1,5 есе көп. Маусымда 103 499 нысан назарға алынып, соның тек 1 880-інде ғана (1,8%) бұзушылық анықталған еді. Заң бұзған нысандардың басым бөлігі Жамбыл, Түркістан, Шығыс Қазақстан, Қостанай, Ақмола облыстарына тиесілі. Мұнда бұзушылық деңгейі 4%-дан 7%-ға дейін жетіп отыр.
Жыл басынан бері, яғни 1 қаңтар мен 13 шілде аралығында мониторинг жүргізетін топтар ел аумағында 723 902 нысанды қамтыған 123 301 тексеру ұйымдастырып, соның нәтижесінде шектеу шараларын бұзған 19 029 (2,6%) нысан анықталды. Осылайша санитарлық-эпидемиялық заңнама талаптарын бұзу фактілері бойынша заңды және жеке тұлғаларға 1,5 млрд теңгеден аса сомаға 18 115 әкімшілік айыппұл салынды. 85 нысанның қызметі тоқтатылып, сотқа 331 материал берілді.
Жасыратын несі бар, әлеуметтік желіде антиваксер «сарапшылардың» коронавирус инфекциясына қарсы вакциналар бедеулікке және басқа да жұқпалы ауруларға әкеліп соқтыратыны туралы пікірі өте көп. Олар өмірге дені сау ұрпақ әкелу үшін вакцина алған соң кемі екі жылға дейін бала көтермеу керек екенін айтып, қорқытады. Осы пікір қаншалықты рас? Шындыққа жанаса ма? «Жүкті әйелдер үшін КВИ аса қауіпті. Босанған әйелге төнетін өлім қаупі коронавирус жұқтыруы мүмкін қарапайым адамға қарағанда 22 есе жоғары. Мен ғылыми зерттеулердің нәтижелерін келтіріп отырмын. Сонымен қатар коронавируспен ауырып жүрген анадан туған балалардың 10%-ы ауырады. Екі адам – ана мен бала үшін жауапкершілік жүктеледі. Қолда бар вакциналар репродуктивті функцияға әсер етпейді. Керісінше, коронавирус инфекциясы әйел мен ер адамның репродуктивті функциясына әсер ететіні ғылыми тұрғыда дәлелденген. Осы ғылыми зерттеулер бойынша, вакциналауды жоспарланған жүктілікке дейін бір ай бұрын аяқтау ұсынылады. Вакциналауға басқа қарсы көрсетілімдер жоқ», дейді А.Есмағамбетова.
Вакцинаның зиянсыз екені айтудай-ақ айтылып жатқанымен, екпе салудың орнына жалған вакциналау паспортын сататындар мен сатып алатындардың қатары азаймай тұр. Сондықтан Денсаулық сақтау министрлігі вакциналау паспортын да тексере бастады. Ішкі істер органдары тіпті бірқатар қылмыстық іс қозғап үлгерді. Мұндай паспортты сатып алудың жолы қаншалықты жеңіл болса, салдары да соншалықты ауыр болады.
