Тарих • 19 Шілде, 2021

Ақбауыр – қаланың орны

Өткен жылдардан Өскеменнің іргесіндегі Ақбауыр археологиялық кешенінде сақтардың қоныстары зерттеле бастаған. Ерекшелігі сол, Ақбауырға ат басын бұрсаңыз, ежелгі адамдардың егіншілікпен, металлургиямен айналысқанына куә боласыз.

Мерей ҚАЙНАРҰЛЫ

Белгілі археолог Зейнолла Самашевтың жетекшілігімен сақтардың отырықшы болғанын айшықтайтын 20 шақты ежелгі қоныс табылған.

– Санамызда сақтар атқа мініп алып, көшіп-қонып жүре берген деген біржақты ой қалыптасып қалған. Алайда олай емес. Мысалы, бірінші қоныста олар шахта әдісімен қалайы кенін шығарған екен. Онда кішкентай кен сақталып қалғанын, процесс кезінде тастардың күйгенін байқауға болады. Керек десе, еңбек құралдарын да таптық. Сақтардың кен алу технологиясының өзі ерекше болған. Шұңқырға от жағып, үстіне мұздай суық суды құйып жібергенде таудың тасы жарылып кетіп отырған, – дейді Зейнолла Самашев.

Оның айтуынша, тағы бір қоныста сақтар әртүрлі тағам өндірген. Сол орыннан табылған көптеген пеш, дән үккіш және дәнді дақылдардың қалдығы – соның айқын дәлелі.

– Осы қоныстардың бүкіл желісі бір хронологиялық кезеңге, біздің дәуірімізге дейінгі 11-9 ғасырларға жатады. Жалпы алғанда, Ақбауырдың етегі үлкен қала болып шықты. Біз енді бұған қатысты «прото-қала» деген ұғымды енгізе бастадық, – деді археолог.

Сонымен қатар «Алтай-Тарбағатай қола дәуірінен ерте орта ғасырға дейін» жобасы бойынша облыстың бірнеше аймағында да қазба жұмыстары жүргізіліп жатыр. Айтар болсақ, Тарбағатай ауданындағы Елеке сазынан да ерекше жәдігерлер табылды. Оларды археолог З.Самашев өзімен бірге Ақбауырға алып келген екен. Елеке сазындағы қаған кешенінде қағандардың денесін өртеген екен. Археологтер дәл сол жерді тауып алған. Таңқаларлығы, қойылған заттардың ішінде тақта отырған хан бейнеленген екі алтын салпыншақ болған.

Шығыс Қазақстан облысы