Алайда мұндай ауқымды жобаларға қыруар қаржы жұмсалатыны сөзсіз. Сайттардың бірінен жалғыз бір ғана кинокартинаны қазақ тіліне аудару үшін кем дегенде 40 млн-ға жуық теңге жаратылады дегенді оқыдық. Мамандар доллар құны құбылып тұрған тұста бұл сома мұнан кейінгі уақытта артпаса кемімейтінін айтады. Мәселен, «Болашақ» корпоративтік қорының «Өзіңнен баста» жобасы аясында қазақшаға аударылған «Мұзды өлке 2» (АҚШ) шым-шытырық мультфильміне 50 млн теңге жұмсалыпты. Соған қарамастан «Болашақ» корпоративтік қоры мен «Меломан» компаниясы атсалысуымен қырыққа жуық мультфильмнің қазақ тіліне дубляждалуы – балауса балапандар үшін айтарлықтай мол қазына. Олардың арасында Walt Disney секілді айтулы студияның да фильмдері бар. Алайда қазақ киносындағы соңғы он жыл мерзімге көз тіксек, тәржімаланған фильмдер саны аса көп емес. Қазақтың өзіндей кең жайлау тіліне зәру көрермен бүгінгі таңға дейін Дэвид Наттер, Алан Тейлор, Алекс Грейвз, Федерико Феллини, Витторио Де Сика, Клод Шаброль, Франсуа Трюффо, Акира Куросава секілді әлем танитын майталман режиссерлердің классикалық туындыларымен таныс емес.
Қазір жұртшылық кез келген фильмді көбіне интернет арқылы тамашалау мүмкіндігіне ие. Бұл ретте тағы да опынатын тұстарымыз көп. Мәселен, отандық «Кино көр» (телехикаялар мен мультфильмдерді, трейлерді және т.б. контенттерді бөлісетін қазақ тілді жоба) сайтындағы қазақшаға аударылған шетелдік фильмдер топтамасында небәрі 146 фильм мен 92 мультфильм ғана бар екен. Ал есесіне шетелдің Fmovies, CartoonHD, MovieTV4U, Zmovie.TV, «Классик синема онлайн», MoviesPlanet, Just Click To Watch, IGLO, Movie Tube Online, Watch-movies-online, GoMovies, Solarmovie сияқты т.б. сайттары кинокартиналар топтамасы жағынан әлемде көш бастап тұр десек, артық айтқанымыз емес. Сондай-ақ ТМД-дағы ең ірі онлайн-кинотеатр – Ivi-дің аудиториясы ай сайын 48 миллионнан астам көрерменді құрайды. Интернет қолданушылар ай сайын 70 миллионнан астам сағатын ivi-де өткізеді деген деректер де үлкен ойға жетелейді. Мұнда 60000-нан аса (телехикаялар, мультфильмдер мен фильмдер) туынды ұсынылады. Бірақ айыбы – басқа тілде. Осыдан келіп, өкінішке қарай, бүгінде қазақстандық көрермендер Голливуд, Болливуд сияқты алпауыт кинокомпаниялардың туындыларын көбіне орыс тілінде көруге мәжбүр. Кино – тәрбие құралы десек, қазақ тілінің қазіргі ахуалындағы түйткілдердің бір ұшын кино тілінен іздеген абзал. Жастар, мектептегі балалар неге қазақша сөйлемейді деуіміздің кілтипаны да осында. Кино тілі құдіретті. Сондықтан шетелдік фильмдерге дейін қазақша сөйлету басты міндеттің бірі екені даусыз.
«Қазіргі таңдағы маңызды мәселелердің бірі – кинотеатрларда көрсетілетін қазақ тіліндегі фильмдер санының тым жұтаңдығы, тіпті жоқтың қасы екендігі. Болған күннің өзінде прайм-тайм кезінде қойылмайды. Тіпті қазақ тілінде дыбысталған шетелдік фильмдердің жағдайы да дәл осындай. Мәселен, 2019 жылғы маусым айының соңында «Ойыншықтар хикаясы-4» анимациялық фильмін Нұр-Сұлтан қаласының кинотеатрлары 95 рет (бір күнде) көрсетті. Оның тек алты сеансы ғана қазақ тілінде болды. Осы тектес жағдайлар өте жиі кездеседі. Сондай-ақ кинотеатрларда халыққа ұсынылып жүрген өнімнің тек 3 пайызы ғана – қазақ фильмдері», дейді белгілі кинотанушы Нәзира Рахманқызы. Мұның себебін маман еліміздегі кинотеатрлардың жекеменшіктің қолына өтіп кетуімен түсіндіреді. Олардың қожайындары қазақ тілді фильмдердің прайм-таймға қойылмауын «қазақ тілді көрермен жоқ, олай болса сұраныс та жоқ» деген сылтауға ысыра салатынын алға тартады. Алайда іс жүзінде бұл ұстаным шындыққа жанаса бермейтінін тілге тиек еткен өнертанушы: «2018 жылы Хан шатыр мен Mega Silk Way-де Еуразия халықаралық кинофестивалі аясында «Мұзбалақ» пен «Күлтегін» мультфильмдері көрсетілді. Орын жетпеген балалар баспалдақ пен экран алдына жиналып қарады. Екі күндегі көрсетілім бойынша балалардың саны бірнеше мыңнан асып кетті», дейді. Ендеше, киноны мемлекеттік тіліміз үстемдік құрып тұратын бірден-бір салаға айналдыру – уақыт талабы.
