Ипотекалық несие рәсімдеушілердің басым көбі Алматы (23,2 пайыз) мен Нұр-Сұлтан (28,6 пайыз) қалаларынан екен. Қаржы нарығын реттеу және дамыту агенттігінің мәлімдеуінше, соңғы жылдары ипотекалық кредит беру көлемінің айтарлықтай ұлғаюына қарамастан, оның ішкі жалпы өнімге қатынасы (3,8 пайыз) ЕАЭО-ға қатысушы елдерден айтарлықтай төмен. Мұндай көрсеткіш Ресейде – 9,5, Беларусьте – 6,7, Арменияда 6,7 пайызды құрайды екен.
Ұлттық банк ұсынған ақша-несие статистикасына мән берсек, биыл қаңтар-тамыз айларында жаңадан берілген ипотекалық қарыздар көлемі 2020 жылдың сол кезеңімен салыстырғанда 2,1 есе, 1 032 млрд теңгеге дейін өскен. Бұл 2020 жылы берілген қарыздардың жылдық көлемінен 6,6 пайызға жоғары екен (2020 жылы 967,7 млрд теңге болған). Ипотекалық қарыздардың өсе түсуіне зейнетақы қорындағы жинақтарды мерзімінен бұрын пайдалану шарасы да оңтайлы әсер еткен. Азаматтардың біразы ипотекамен үй алу үшін зейнетақы жинағындағы қаражатты алғашқы жарна ретінде пайдаланған еді.
«БЖЗҚ» АҚ деректері бойынша биыл 5 қазанда 1,9 трлн теңге тұрғын үй мәселесін шешуге бағытталса, оның ішінде 198,7 млрд теңге (11 пайыз) ипотека алу үшін бастапқы жарна салуға жұмсалыпты. Ал ипотекалық қарыз бойынша берешекті ішінара/толық өтеуге 296,4 млрд теңге (16 пайыз) кеткен.
«Бұл ретте 1,3 трлн теңге көлеміндегі (70 пайыз) зейнетақы төлемі баспана сатып алуға жіберіліп, бұл жылжымайтын мүлік бағасына қысым көрсетті. 2021 жылдың басынан бері бастапқы тұрғын үй бағасы – 11,7, қайталама тұрғын үй бағасы 19,5 пайызға өсті. Мемлекеттік тұрғын үй бағдарламаларының ықпалымен ипотекалық қарыздар бойынша орташа алынған сыйақы мөлшерлемесі қарыз алушылар үшін тартымды болып, Ұлттық банктің базалық мөлшерлемесінен төмен деңгейде сақталып отыр. Ипотекалық кредиттер бойынша орташа алынған мөлшерлеме 2021 жылғы тамызда 7,9 пайыз (2020 жылғы желтоқсанда – 7,5 пайыз) болды» делінген хабарламада.
Агенттік дерегінше, жылжымайтын мүлік нарығындағы бағаның өсуі ұсыныстардың ұлғаюына қарамастан жалғасып жатыр. Биыл 8 айда пайдалануға берілген тұрғын үйлердің жалпы алаңы 10,5 пайызға ұлғайып, 8,9 млн шаршы метр болған. Бұл ретте тұрғын үйге сұраныстың үлкен қарқынмен өскенін сату-сатып алу келісімдері де растайды. Биыл мұндай келісімдер 2020 жылдың сегіз айымен салыстырғанда 2,1 есе (177,6 мың мәміле) ұлғайып, осы жылы 8 айда 370,2 мың мәмілеге жеткен.
Ипотекалық қарыздар бойынша халықтың борыш жүктемесі салыстырмалы түрде төмен, бірақ оның ұлғаю үрдісі байқалып жатыр екен. Мемлекеттік несие бюросының деректері бойынша, бір қарыз алушыға берешектің орташа сомасы жыл басынан бастап 10,4 пайызға ұлғайып, 8,4 млн теңгені құраған. (01.01.2021ж. – 7,6 млн теңге). Ипотекалық қарыз бойынша борыштың орташа сомасының ұлғаюы – жылжымайтын тұрғын үй бағасының өсуімен байланысты.
Қарыз алушылардың басым көпшілігінің (69 пайыз) 10 млн теңгеге дейінгі сомаға берешегі бар. Ипотекалық портфель сапасының жақсаруына – ипотекалық кредит берудің қолайлы талаптары, қарыз алушылардың төмен берешегі және ипотекалық қарыздар портфелінің өсуі әсер еткен. 90 күннен астам мерзімі өткен берешегі бар ипотекалық қарыздардың көлемі жыл басынан бері 0,6 пайыздық тармаққа төмендеп, 46 млрд теңгені немесе 1,7 пайызды құраған.
«Жеңілдікті ипотека бағдарламалары ауқымының кеңеюі, ипотекалық кредит беру талаптарының жеңілдетілуі және жылжымайтын тұрғын үй нарығына зейнетақы жинақтарының түсуі аясында ипотекалық қарыздар беру айтарлықтай жеделдеді. Ипотекалық портфельдің айтарлықтай ұлғаюына қарамастан, қарыз алушылардың борыш жүктемесі және ипотекалық портфельдегі жұмыс істемейтін қарыздардың үлесі төмен деңгейде қалып отыр» деп жазады агенттік.
