Ұшақ терезесінен қарағанымда құмырсқаның илеуіндей көрінген біртекті үйлер балаң ойымды тіпті әрлендіріп жібергендей. Жер-Ана құшағының кеңдігіне ме, тұмса табиғаттың тамаша тартуына ма, әлде ұшы-қиыры көрінбейтін қаланың маңғаз болмысына, мүмкін өркениетінің шырқау биігіне болар, әлденеге көңіл масайрап тұр. Қарақұрым халықтың арасына еніп кетіп, бар әсерді бойымыздан өткізгіміз келетін далалық түйсік те жоқ емес.
Біз көне шаһарға қыдыруға келгеніміз жоқ. Бірнеше күн мамандық бойынша тәжірибе алып, білім шыңдауға барғанбыз. Негізгі бағытымыз – осы. Десе де, үлкен қаланың қызығына еніп кетуге кетәрі емеспіз. Осылайша сабақты ертерек аяқтап, бәріміз Ыстанбұлды тамашалауға аттандық. Бірақ бәрі біз ойлағандай болмады. Алып шәрі алақанына салып аялаған жоқ. Адаса бастаған алғашқы бұрылыста-ақ қала тұрғындары жол сұраған біздің сөзімізді жүре қабылдады. Жөн сұрап мүсәпір күй кешкенімізде бетімізге бедірейіп қарады да қойды. Көлік жүргізушілерге де алдандық. Турист екенімізді сезе қойып, жолға артық ақша алды. Оны сездік, бірақ қарсылық таныта алмадық. Сөйте тұра ол ренішімізді қаланың қарбаласына теліп қойып жүре бердік. Басқа амалымыз жоқ екенін, жүре берсек көре беретінімізді түсіндік.
Сөйтіп, үлкен қалада адастық. Есіме өзіміздің астана оралды. Иә, иә, бұл сәт менің басымнан бұрындары да өткен. Ауылдан қалаға келген қаршадай қыздың тар көшелерде адасқаны әлі де көз алдымда.
Бұл қалада бір-бірімен қыз қуу ойнаған қуыршақ көліктермен аялдамадан келесі аялдамаға аяңдап басқан автобустар ғана тұратын сияқты еді. Көбіне баратын жеріңнен жаңылып, жол іздеп жүресің. Көше бойлап жан-жағыңа көз қадайсың. Алдыңнан кезіккеннің көбінің жүзі таныс, бұрын жолыққан кісің секілді көрінеді. Алайда саулық сұрамайсың, жөн сұрайсың. Көбіне «білмеймін» деп ернін жыбырлатқан бейнелерді көресің. Соңында одан да көңілің қалып, ешкімнен жөн сұрамауға бекінесің. Қала адамды осылай қатайтады. Осылай көп нәрсеге таңғалмайтын, өзің және әлем ғана барын мойындайтын тас қала тұрғынына айналасың.
Өмірдің кей сәттерінде де осы көрініс бар. Әсіресе, қоғамда аға буынның кейінгі толқынды мойындамауы, жөн сілтеп, жылы қабақ таныта алмауы жастардың адасуына итермелемей ме? Ал керісінше жасы кішінің үлкендерден кеңес алып, жол сұрамауы, өзім білемдікке салынып, менмендікке бой алдыруы өздерін одан әрі тығырыққа апармай ма? Бұл әрине, екі толқынның арасындағы көрінбейтін көпір жоғалады деген сөз емес. Тек ол «көпір» жөнделмей қала ма деген қауіп...
Үлкен қалада күніне сан алуан оқиғаны, әртүрлі жағдайды бастан өткіземіз. Соның әрқайсысына өзімізше кесім айтып, сырттай баға беретініміз жасырын емес. Тіпті, сүріністеріміз бен қателіктерімізді жинап-теріп, түйін түйе жүретініміз де бар. Біздің жаңсақ пікіріміз, орашолақ ойымыз, кісіге деген көзқарасымыз біздің мәдениетіміздің дәрежесін әшкерелейтіні тағы бар. Сондағы ойымыз бір кезде қалаға даланың жусан иісін ала келген болмысымыз аз уақытта қаланың шаңын жұқтырып алған секілді. Соны жуып кетіре алмай, қағып түсіре алмай жүрген жоқпыз ба?
Иә, алып қала қайнап жатқан тайқазан секілді. Оның бетінде қалқыған майы да, түкке жарамсыз құр көбігі де бар. Соның қайсысын қалқып жүрміз? Қызығы, қала қалғымайды, үнемі ояу.
Осыны айтып күбірлегенде қасымдағы серігім елең ете қалды. Ұшақ та көкке көтеріле бастаған екен. Келесі келгенде жөн көрсетер жан табылар. Біз өзіміз адасып үйренген астанамызға қайттық. Үлкен қалада адасып жүріп, арманына жеткендер аз...
