Руханият • 22 Қазан, 2021

Біздің Сайын...

598 рет
көрсетілді
5 мин
оқу үшін

Қазақ прозасы үшін Сайын Мұратбековтің алар орны ерекше. Соғыстан кейінгі ауыл өмірін мөлдірете жазған қаламгердің әр шығар­масы оқырман жадынан әлі өшкен жоқ, керісінше, сәт сайын оқы­лып келеді. Әдебиеттің жүгін жауапкершілікпен атқара білген арда жазушы ешкімге ұқсамайтын стилімен ұлт прозасындағы орнын биік­тетіп, өзіндік мектеп қалыптастырып кетті. Бүгін жазушының туған күнінде көзкөрген қаламдастары мен шығармашылығын зерттеген әде­биет­шілердің пікірлерін оқырман назарына ұсынып отырмыз.

Біздің Сайын...

«Бізде шағын жанр – әңгімені жаңа форма, тың тақырыппен байы­та отырып, оны жоғары дең­гейге кө­терудің ізгі нышандары бай­қа­лу­да. Оған жас жазушы Сайын Мұ­рат­бековтің «Менің қарында­сым» әңгі­месін мысалға келтіруге болады. Оймақтай нәрседен ой тү­йіндеуге ты­рыс­қан бұл шығарма­да мөлдірлік, таби­­ғилық, сыр­шыл лиризм мен адам жанына барлау жасаған психологизм ұшқындары бар».

Тахауи Ахтанов

 

 * * *

«Табиғаты әсем өлкеде туған суреткер көзін аша сала көрген әлемді сөз­бен тіркеуге тырысты. Миуалы дүниенің мәуе­сін мәпелеп тірлік кешкен бағбан орта­­ның биязы да бипаз құлығын сол қал­пында сөзбен жеткізуге ұмтылды. Шалғын­ның су­сылы мен бұлақтың сылдырын тың­­дап өскен нәзік сезім тіршілікті пәк қал­­пын­да түйсініп, түсініп, өзге­лерді де сұлу­лыққа еліктіре бі­леді. Жиыр­масыншы ғасыр­дағы қа­зақ сөз өнері жәрмеңкесінің бір тө­рінде – Жетісу бағынан жаңа үзіп әкел­ген бір себет миуадай жұ­пар аңқып бір үйір кітаптар тұ­рар. Ол – Сайын Мұ­ратбе­ковтің әң­гіме­лері мен хикаяттары. Дер ке­зінде жұ­лынған жемістердей шырыны да сүйкімін таныта алатындай сындарлы туыңдылар».

Әбіш Кекілбаев

 

* * *

«Зергер сөздің шебері жазушы Сайын Мұратбеков, өмірдің бол­мысын шынайы бей­нелейтін таң­ғы шықтай мөлдір шығар­­малары арқылы оқырмандардың жан жүре­гін баурап, ықылас-құрметіне бө­ленген сирек дарын иесі. Сайын біз­дің – ұлттық құн­дылығымыз оның шығар­масының ғұмыры ұзақ. Бүгін болмаса ертең, ұлтына қарамай-ақ өз оқырманымен ажы­рамастай табысатыны кәміл».

Шерхан Мұртаза

 

* * *

«Сайын Мұратбеков шығар­ма­­шы­­лығын­дағы шынайылығы, өмір­­сүй­гіштік қуаты арқылы бұл көр­­кем­дік тенденцияның қоғам тыны­сын әсіресе, жарқын тұстарынан барын­ша жан-жақты бейнелеу талаптарын жүзеге асырудағы елеулі үлесіне кү­мән тудырмайды. Ол роман жазған жоқ. Оның романы – әңгімелері. Ал әңгімелері мәңгілік даңқтың иелігіне шақыру алған. Қаламгер бақыты сон­дай-ақ болсын...»

Бақытжан Майтанов

* * *

«Жалпы, қазақ әдебиетінде ша­ғын жанр, әңгіме жанрын шыңға шығарған сөзсіз дүлдүл Бейімбет Майлин еді. Оның жолын қумаған, ықпалына түспеген жан прозада кемде-кем. Бәрімізді Бейімбет­тің шекпенінен шықтық деп айтуға болады. Сол Би-ағаңның жолын қуған, шағын жанрға бүкіл өмі­рін арнаған жалғыз жазу­шы болса, ол Сайын Мұратбеков еді. ХХ ғасырдың екін­ші жартысында қазақ әңгімесін ­жаңа белеске кө­терген осы қаламгер ­десем қа­те­леспеймін. Мен Сайынды мақ­та­ғым келмейді. Кез келген көзі ашық оқырман оның прозасы­на көз жүгіртсе, оның ірі талант, жаз­ған­­дары ше­тінен дүр дүние екеніне көз жеткізер еді».

Смағұл Елубаев

 

 * * *

«Оның суреткерлік жаны қан­дай таза әрі қайталап айтайын, қа­­йыңның безіндей қатаң болса, фәнидегі тіршілік аясы да сондай ашық, бойына кір жұқтырмай­тын мұнтаздай кіршіксіз және ар­тық пысық­тықты басынан асырмай­тын тура мінезді кірпияз еді. Кіші­пейілдене қалғанда – даналығы қайсы, балалығы қайсы, кір­пияз­дана қал­ғанда – әкімдігі қайсы, аға­­лығы қайсы екені аңғарылмай, аң-таң қалдыратын. Өзі бала­лық­тың қызығына мейірі қанбай жетіл­­ген­діктен шығар, балаларды бар қуа­ны­шымен бауырына тартатын да, көз қиығын тез қадап жіберіп, болмысын жазбай танитын. Танитын да бір сөзбен қабақ танытатын. Сол түйгеніне орай еркелететін, не сырттатып жіберетін. Сырт түсінен бауырмалдығы байқалмаса да, ішін жылытып қарағанын көзінен аңға­ру қиын да емес болатын. Керісін­ше, баланың аты – бала емес пе, ар­тық-кемін жасыруға әлі түйсінбеген ши­кі­өкпенің басынан сипай салатын жерде, байқамағансып те­ріс қарап кеткен кезін де шалып қал­дым. Шал­қалағанға – шалқақ, асқақтағанға – асқақ қарайтын қа­йың­ның безіндей қатаң (қатал емес) Сайын, керісінше: жасқаншақ – батыл, жасыған – өжет, жаралы – дауалы, қайғырған – қайсар болса екен деп тілейтін және ол адамды бұ­рын танысын-танымасын, аралас­сын-араласпасын, оған қарамай сол адам­ның мұқтаждығымен бірге өзі де еріп кететін, өзгенің де сол адам­ға демеу болғанын қалайтын».

Тұрсын Жұртбай