Халық кірісін арттыру – маңызды міндет

Қасым-Жомарт Тоқаев Үкіметке тез арада дағдарысқа қарсы шаралар пакетін әзірлеуді тапсырды. Сонымен бірге ұлттық валютаның орнықтылығын қам­тамасыз етуді де тапсырды. Бұл шара­лардың орындалуы экономикалық қауіп­с­іздіктің кепілі боларын да атап өтті. Жалпы, соңғы 3 жыл көлемінде халық­тың нақты табысының төмендеп кет­кені белгілі. Цифрмен айтар болсақ, 2019 жылы 6,4 пайыздан 2021 жылы 3,1 па­йызға дейін құлдыраған. Табыс нелік­тен төмендеді? Біріншіден, пандемия жылынан бастап экономикалық өсім баяулады және инфляциялық қысым күшейді. Кәсіпкерлік субъектілерінің эконо­ми­калық белсенділігі және жұмыс­пен қамту жағдайлары нашарлады. Жа­қын­да Үкімет халықтың әл-ауқатын арттыру бағ­дарламасын қолға алатынын мәлімдеді.

Жалпы, бағдарламада 80 іс-шара қарастырылған. Оның өзін екі топқа бөліп қарастыруға болады – тікелей және жанама әсер етуші факторлар. Тікелей шаралар бюджет қызметкерлерінің жалақысын көтеруге бағытталған. Жанама шаралар халықты жұмысқа орналастыру, кәсіп­тік даярлау (қайта даярлау), өзін-өзі жұ­мыспен қамту, өңдеу өнеркәсібі және кә­сіп­керлік кәсіпорындарының өнім­ділігін арттыру кезінде жәрдемдесу есе­­бі­нен кірістердің өсу мүмкіндіктерін ке­­ңей­туге, яғни еңбек және кәсіпкерлік кіріс­тер­ді арттыруға бағытталған. Бұл ретте ақпа­раттық-түсіндіру жұмыс­тары­ның да мәні зор. Яғни азаматтардың қар­жы­лық са­уат­тылығын арттыруға мүмкін­дік бере­тін фильм, бейнероликтер де дайындалады.

Қазір көпшіліктің қиын экономика­лық жағдайда отырғаны белгілі. Соңғы дерек бойынша елімізде 6,3 млн адам банкке қарыз екен. Бұл дегеніңіз экономикалық белсенді халықтың 68,5 пайызы. Бұл ретте банктердің проб­ле­малық қарыздары­ның барлық көлемі 1,1 трлн теңгеге жетті. Еңбек және ха­лықты әлеуметтік қорғау министр­лігі­нің деректері бойынша 73,3 мың жас жұмыссыз жүр. Жыл сайын түлек­тер­дің шамамен 50 пайызы жұмысқа тұр­майды, жұмысқа орналасқан түлектердің 40,1 пайызы мамандығы бо­йынша жұмыс істемейді, жоғары білімі бар тіркелгендердің 23 пайызы білік­тілігі төмен жұмысқа орналас­қан. Ал жас­тар­дың 34,1 пайызы мамандықты өз бетін­ше таңдамаған. Бұл деген, әрине, аса жа­ғым­сыз статистика. Осы орайда оқу­шылар­ға мамандық таңдауда көмек көрсету үшін кешенді кәсіптік бағдар беруді енгізу өте маңызды. Атап айт­қанда, кәсіпорында маманның мансаптық өсу нұсқаулығын әзірлеу; орта білім беру ұйымдарында «педагог-кәсіптік бағдар беруші» штат бірлігін енгізу; кадр­ларға қажеттіліктің 17 өңірлік карта­сын жасау; кәсіпорындардың өтінім­дері бойынша техникалық және кәсіп­тік мамандықтарда 70 мың оқушы­ға дейін кадрлар даярлау; кәсіпорын­дар мен құзы­рет­тер орталықтары базасында 1 мың­нан астам арнайы пән оқытушыларын тағылымдамадан өткізу; кәсіптік стандарттар негізінде білім беру бағдарламаларын әзірлеудің ерекше маңызға ие екенін айтқым келеді.

Қорытындылай келе, кірісті арттыру – бір құжаттың міндеті емес, Ұлттық жобалардан, тұжырымдамалардан және 2025 жылға дейінгі даму жоспарларынан бастап бағдарламалық құжаттардың кең тізбесінде қамтылған Үкіметтің бар­лық іс-қимылдарының жиынтығы еке­нін атап өткен жөн. Осылайша, Үкіметтің Халықтың табысын арттыру жөніндегі 2025 жылға дейінгі бағдарламасын іске асыру 2 млн-нан астам жұмыс орнын құруға мүмкіндік береді.

Ерділдә ТӘУТЕНОВ,

«Экономикалық зерттеулер институты» АҚ

Макроэкономикалық зерттеулер және болжамдау орталығының директоры