Жақында өткен облыстық мәслихаттың VІІ сессиясында депутаттар Мұғалжар ауданы аумағында Орқаш орман мекемесінің құрылуын мақұлдады. Оның аумағы 57 мың 469 гектарды құрайды. Бұл жер ежелден Көкжиде тұщы жерасты су қорымен жалғасқан табиғи оазис. Орқаш шатқалының құмды белдеуінде ежелден қайың, көктерек, қарағаш, қарағай өскен бірегей орман алқабы болса да, көп жылдан бері қорғаусыз қалған. Тоғай қарауыл орманшысы болмаған соң тозалы. Біртіндеп ағашы сирей береді де, ақыры жоғалып, шөбі аз қу жазыққа айналады. Орқаш та сондай жер. Кеңес өкіметі жылдары Көкжиде жерасты су қоры ерекше қорғауға алынып, жиегіндегі Орқаштың құм белдеуіндегі тоғайына да балта тиген емес. Бірақ соңғы отыз жылда Орқаш тоғайы да мұнай компанияларының таптауына түсті. Жерасты мұнайын алып жатқан Көкжиде құмының табиғи кешені, Құмжарған құмы мен Жем өзені аңғарындағы Орқаш тоғайының мүшкіл жағдайына жергілікті тұрғындар бірнеше жылдан бері қатты алаңдап келеді.
Биылғы сәуірден бастап аудандардағы барлық орман шаруашылығы мекемелеріндегі қураған ағаштар 15 млн түп жас өскінмен алмастырылып, бос жатқан 5 165 гектар алаңға құрғақ климатқа төзімді ағаш көшеттері мен көпжылдық бұталар егіледі. Көшеттер Ойыл, Қобда және Мәртөк ауданындағы орман шаруашылықтарындағы тәлімбақтардан алынады. Ақтөбе облысындағы республикалық, облысаралық маңызы бар тасжолдардың бойындағы ағаштар да көп жылдан бері күтімсіз қалып, қураған. Осы олқылықтың орнын толтыру мақсатында сәуірден бастап автокөлік жолдарының бойындағы 77 мың гектар жерге көшеттер мен бұталар егіледі.
Айта кету керек, Ақтөбе облысында тек Байғанин ауданынан басқа аудандардың бәрінде де мемлекеттік орман шаруашылығы мекемелері жұмыс істейді. Бірақ жасыратыны жоқ, ұзақ жылдан бері осы мекемелер қараусыз қалды. Орманшысы, техникалары болмаған соң тарап кеткен, не қағаз жүзінде ғана қалған мекемелерге үш жылдан бері облыстық бюджеттен қаржы бөлініп, штаттар ашылып, бірнеше трактор, жер жыртатын техникалар сатып алынды. Қайта жаңартылған шаруашылықтардың арасынан Қарабұтақ және Темір орман шаруашылығы мекемелері ғана жақсы жұмыс істеп келеді.
Соның ішінде Ойыл және Темір орман шаруашылықтары ХІХ ғасырдың екінші жартысында Орынбор генерал губернаторының бұйрығымен құрылған. Патша бекінісі жанынан құм белдеуіне көшеттер Орынбордан әкелініп, оны солдаттар өздері күткен. Тағы бір тарихы ежелден бастау алатын орман шаруашылығы мекемесі Ырғыз бекінісі жанында, Ырғыз өзенінің бойында құрылған. Бірақ заманында жайқалған тал-терегі көп алқап 1980 жылдары қурап жоғалған. Кеңес өкіметі орнағанға дейін Толғанай орман шаруашылығы деп аталған Темір орман шаруашылығы мекемесінің қазіргі аумағы – 77 мың гектар. Жүзге жуық тал-терек, бұта түрі өсетін алқаптың ортасынан діңі өте жуан, өте биік жүзжылдық емендер ұшырасады. Бүгінде Темір орман шаруашылығы мекемесінің 13 мың гектары ғана орманмен көмкерілген. Темір өзені тартылған соң жағасындағы тоғай алқабы да сиреп қалды. Бүгінде Темір орман шаруашылығы мекемесінде 77 орманшы жұмыс істейді. Дегенмен осы мекеменің штатында алты орын бос тұр. Соның ішінде трактор-механизаторлар жетіспейді. Әдетте Темір, Мұғалжар ауданының тұрғындары орманшы болуға емес, мұнайшы болуға құштар. Себебі, орманшының еңбекақысы 100 мың теңгеге жетіп жығылады. Орманшы болу үшін табиғатты сүйе білу керек. Екінші жағынан осы мамандықты қалайтын адам аздап романтик те болады. Күні-түні жаяу жүріп, тоғайды аралау, жер бедерін жақсы тану, әр ағашты, әр бұтаның қайда өсіп тұрғанын, оның күтімін жақсы білу кез келген адамның қолынан келе бермейді.
Жаз басталса, дала өрті көбейеді. Орман өртенсе, оны сөндіру өте қиын. Қасақана өрт қоюшыларды айтпағанда, шылымын да жөнді сөндірмей өрт тұтандыратын жауапсыз адамдар қатары көп. Адамдарымызда экологиялық мәдениет деңгейі төмен екенін мойындауымыз керек. Өрт шықса оны сөндіруге күрегінен басқа ештеңесі жоқ орманшының шамасы жете бермейді. Сол себепті орманда күшті күзет болуы үшін ең алдымен өрт сөндіретін көліктер қырағы күзетте тұруы тиіс. Қаланың өртін сөндіре алмай жатқанда, даланың өртін сөндіруге асықпайтын жайбасарлығымыз тағы бар. Осы мәселелер орманды көбейту үшін ағашты егіп қана қоймай, оның күзетін күшейту керектігін тағы еске салады.
Ақтөбе облысы
