Саяси мәдениет – сауатты қоғамның негізі

Қаңтар оқиғасы – еліміздегі үлкен өзгерістің қозғаушы күші болғаны анық. Нендей жаңалықтар, эмоциялық толқу­лар болса да, Қаңтар оқи­ға­сына қатысты әділ тергеу жүруі керек. Мемлекет бас­шысы Жолдауының басты түйіні осы болды.

Құқық қорғау органдары­ның беделі мен репутациясы маңыз­ды. Институт ретінде репута­циясын сақтай отырып реформалау керек. Кез келген мемлекетте биліктің бас­ты функциялары – қорғаныс, ішкі тәртіп, әділ сот жүйесі, қаржылық инфрақұрылымды реттеу. Қалған бағыттар негі­зінен азаматтық қоғамның жұ­мы­сына көмек тұрғысынан қарас­ты­рылады. Сондықтан қор­ға­ныс пен ішкі тәртіпті қам­та­масыз ететін күштік құры­­лым­дардың беделі жоға­ры болуға тиіс. Оған нұқсан келті­ретін факторларды реформалап, ел сенімін қайтару аса маңызды.

Парламенттің беделін кү­шей­ту – ел күткен ең сын­дар­лы саяси реформа. Пре­зи­дентке қатысты ұсынылған шектеу­лер осы мақсатты ай­қындап тұр. Жоға­рыда айтыл­ған «ықпалды Пар­ламент» қағидатын жүзеге асыру үшін Сенат­тағы Прези­дент квотасын 15-тен 10 депу­татқа кемі­тіп, оларға заң жоба­сын қабыл­дау мен кері қайтару құқы­ғын міндеттеу, Қазақстан халқы Ассамб­леясы­нан сайланатын депутаттарды Сенат­қа жіберу де қоғамда біршама уақыт­тан бері айтылып келе жатқан мәселелер.

Осы орайда төменгі Пала­тада елімі­з­дегі түрлі саяси көз­қа­растардың көрініс та­уып, еш­кімге жасанды артықшылық бер­меу ұстанымы елімізде парла­ментаризм мәдениетін қалыптастырып, шын мәнін­де ел мүддесінен шығатын заң­дар­дың қабылдануына ықпал етеді деп сенеміз.

Партия құруға қатысты же­ңіл­­діктер маңызды. Бірақ мұ­ның кері жағы да жоқ емес. Қоғам­да бөлінушілікке себеп бол­мау үшін, саяси мәдениетті де да­мы­туға көңіл бөлу керек. Ай­на­лып келгенде, жалпы қоғам­дағы мәдениетті арттыру маңызды.

Қазіргі әлемде ақпараттық майданда қуатты болуымыз керек. Сол үшін БАҚ туралы заңға қатысты ұсыныстар да өзекті. Қаңтар оқиғасы кезін­де ақпарат­тық қауіпсіздік мә­се­лесі туындады. Ұлттық ақпа­рат­тық кеңістікті сақтау идея­сы толыққанды жүзеге асуға тиіс.

Елді елең еткізген үлкен жа­ңалық – қайта құрылған об­лыс­тарға қатысты шешімдер болды. Семейді Алаш қоз­ға­лы­­сының орталығы ретін­де, Ұлытауды – қазақ мемле­кет­тігінің тарихи ошағы, үлкен тарихи идеологиялық фактор ретінде атап өтуі өте маңызды. Еліміздің рухани, мәдени, әдеби әлемінде ерекше орын алатын, тарихы терең өңірлер облыс орталығы мәртебесін қайта иеленуі­мен екінші тынысы ашылатынына дау жоқ.  Оған орталық мәртебесін ал­ған Талды­қорған, Көкшетау, Түркістан қала­ларындағы жақ­сы үдерістерді мысал ретін­де айтуға әбден болады. Ен­деше, аталған өңір тұр­ғын­дары­мен бірге барша қазақ­стан­дық­тарды осынау тамаша табыстарымен құттықтағым келеді.

Қапшағайдың атына қа­тысты ұсыныс­тың мәні – та­рихи атауға немқұрайдылық емес, Дінмұхамед Қонаевтың тарих­тағы рөлін айқындап, тари­хи және идеоло­гиялық әді­летті қалпына келтіру тұр­ғы­­сынан өте зор мәнге ие. Бұл да ескі стереотиптерден бас тартуға деген нақты қадам деп қабылдаған жөн.

Жергілікті басқару жүйе­сіне қатыс­ты ұсыныстар, оның ішінде әкім­дерді сайлау жү­йесін енгізу – ең әуелі жер­гі­лікті халық­тың ай­мақ­тың дамуын­­дағы жауап­­­кер­шілігін арт­тыру деп қа­был­даған жөн.

Бұл Жолдауда басымдық саяси реформалар мен идео­ло­гиялық басымдықтарға беріл­гені байқалады. Эконо­ми­калық-әлеуметтік блок бойын­ша да біраз мәселеге тоқтал­ғанымен, салыстырмалы түрде аз айтылды. Оның себебі – халықаралық және аймақтық жағдаяттар­ға байланысты нарықтық шиеленістермен жұмыс істеу – Үкіметтің күн­делікті басты жұмысы. Стра­тегиялықтан гөрі нақты, жедел так­тикалық реакцияны талап етеді. Ал саяси және әкімшілік реформалар – сондай реакцияны тиімді әрі жедел көрсетуге қызмет етуге тиіс.

Елдің дамуы үшін, саяси мәдениет қалыптастыру жайы арнайы аталып өтті. Бұл үрдіс­тің адамдардың тікелей саяси өмірге араласып, өздеріне жауапкершілік жүктелгенде ғана қалыптасатынын ескеру қажет.

 

Мақпал ТӘЖМАҒАМБЕТОВА,

Парламент Мәжілісінің депутаты