Коллажды жасаған Амангелді Қияс, «ЕQ»
«Самұрық-Қазына» АҚ сатып алу әдістемесі секторының меңгерушісі Юлия Архипованың айтуынша, жаңа сатып алу ережелері бизнес-қауымдастықпен, оның ішінде «Атамекен» ұлттық кәсіпкерлер палатасымен, Қаржы министрлігімен, Бәсекелестікті қорғау және дамыту агенттігімен, Президент Әкімшілігімен бірлесіп әзірленген. Әлеуметтік желі арқылы түскен пікірлер де ескеріліпті.
– Жаңартылған сатып алу ережелері «Самұрық-Қазына» қоғамдық кеңесінің 22 сәуірде бизнес қоғамдастықпен бірлесе өткізген отырысында талқыланды. Кәсіпкерлердің көбі қордың бүгінгі сатып алу жүйесі басқа жүйелермен салыстырғанда барынша түсінікті, анық әрі ашық, бизнес үшін қолайлы екенін атап өтті, – деді Ю.Архипова.
«Самұрық-Қазына Контракт» ЖШС бас директоры Мұрат Тұрғанбаевтың айтуынша, қазірдің өзінде сатып алу деректерін машина оқитын форматта ашық қолжетімділікке беру үшін арнайы функция іске қосылған (zakup.sk.kz). Енді кез келген адам қор компанияларының барлық сатып алуларын түрлі параметрлер бойынша талдай алады.
– Тендер нәтижелеріне шағымдану институты да енгізілді. Енді өткен тендердің нәтижесіне қанағаттанбайтын кәсіпкер апелляциялық шағым түсіре алады. Барлық шағым zakup.sk.kz веб-порталында ашық жарияланады. Сонымен қатар қордың сатып алу деректерін Сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл агенттігі мен Бәсекелестікті қорғау және дамыту агенттігі тексереді. «Самұрық-Қазынаның» барлық тауарларды, жұмыстар мен қызметтерді сатып алуына кез келген адам қатыса алады. Бүгінде біздің жүйеде 70 мыңнан астам пайдаланушы тіркелді, – деді М.Тұрғанбаев.
Оның айтуынша, отандық тауар өндірушілерді қолдаудың тиімді тетіктерінің бірі – Қазақстанда жаңа өндірістерді құруды ынталандыратын импортты алмастыру бағдарламасы. Қолдау тәсілдерінің бірі оффтейк келісімшарттар, яғни әлі өндірілмеген өнімді сатып алу операциялары үшін қаржы көздерін тарту. «Самұрық-Қазына» қоры мұндай келісімшарттарды сатып алуларға бірінші болып енгізіп отыр.
Бүгінгі таңда 54 жоба мақұлданып 82,2 млрд теңгеге 192 оффтейк шарт жасалған. Ашықтықты арттыру үшін Қазақстанда әлі өндірілмейтін 4,15 мың таза импорт пулы тізімделді. Бұл – өндіріс кілттерін жасаудан бастап мұнай өңдеуге арналған катализаторларға дейінгі жобалар. Кез келген адам олармен «Самұрық-Қазына Контракт» және svoyzavod.kz сайттарында таныса алады. Қор алдағы уақытта оны отандық компаниялар әзірлеп шығарады деп сенеді.
– Жергілікті тауар өндірушілерге айтарлықтай басымдық беріліп отыр. Олар кепілдің барлық түрінен босатылды. Оларға шарт сомасының кемінде 30 пайызы мөлшерінде аванс төленіп, тендерде жеңілдіктер қарастырылған. Жеткізілген тауарларға өтем төлеу мерзімі 5 жұмыс күніне дейін қысқартылды. Отандық тауар өндірушілерден сатып алынатын барлық тауарды жеткізудің ең қысқа мерзімі кемінде 60 күн, күрделі тауарлар үшін кемінде 120 күн деп белгіленді. Программалық қамтамасыз ету мен IT өнімдерін сатып алу да тек отандық өндірушілерден жүзеге асырылады, – деп нақтылады Ю.Архипова.
Қор өкілдерінің айтуынша, бір көзден сатып алулар саны 34-тен 20-ға дейін немесе 41 пайызға қысқарған. Соның нәтижесінде, 400 млрд теңгеге жуық сатып алу бәсекелестік ортаға берілді. Бұл тарапта Қаржы министрлігімен, Бәсекелестікті қорғау және дамыту агенттігімен, ұлттық кәсіпкерлер палатасымен бірлесе отырып бәсекеге қабілетті емес сатып алуларды азайту бойынша жұмыс жалғасуда.
– Мысалы, бәсекелестіктен тыс сатып алулар тізбесінен стратегиялық инвестициялық жобаларды іске асыру шеңберіндегі тауарларды, жұмыстар мен қызметтерді сатып алу, телекоммуникация активтері мен жабдықтарын, мерзімді басылымдарды, ұялы байланыс операторларының қызметін, медициналық тексерулер және басқа да жұмыстар мен қызметтерді сатып алу алынып тасталды. Енді бұлардың барлығы бәсекелестік арқылы жүзеге асырылады. Мұндай сатып алуды азайтудың мәні зор. Топ ішінде сатып алулардың әлеуметтік құрамдас бөлігі бар. Қор өндірістік кәсіпорындардың еңбек ұжымдары алдында жауапты. Сондықтан біз тиісті мемлекеттік органдардың қатысуымен мұндай сатып алуларды азайтуды жүйелі түрде жалғастыра береміз, – деді Ю.Архипова.
Сатып алудың ашықтығын арттыруға бағытталған шараларды күшейту үшін zakup.sk.kz сатып алу веб-порталы ұлттық палата және Қаржы мониторингі агенттігімен интеграцияланды. Бұған қоса қордың және еншілес ұйымдардың сатып алулары туралы мәліметтерді Сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл агенттігі және Бәсекелестікті қорғау және дамыту агенттігімен қамтамасыз етудің интеграция мәселесін қарастыруда. Әлеуетті жеткізушілердің салықтары бойынша мәліметтерді Мемлекеттік кірістер комитетінен алып отыру да жоспарланған. Мұндай интеграция бағаның негізсіз өсуіне, сатып алу әдісін таңдаудың негізділігін бақылауға мүмкіндік береді. Сондай-ақ ықтимал бұзушылықтарды анықтау мақсатында бақылаушы органдардың жұмысын жеңілдетеді.
Еске сала кетейік, 2022 жылдың 1 сәуірінен бастап «Самұрық-Қазына» АҚ сатып алудың жаңа тәртібін енгізді. Барлық сатып алулар бұрынғыдай тоғыз емес, бір құжатпен реттеле бастады. Отандық кәсіпкерлерді қолдау күшейтілді, бизнеске кедергілер жойылды, сыбайлас жемқорлық тәуекелдері барынша азайтылды.
