Ғылыми-зерттеу ұйымдары мен әлеуметтану, онымен сабақтас қоғамдық ғылымдар саласының жетекші сарапшылары конституциялық реформалар кезеңіне дайындық барысына, Жаңа Қазақстанның қоғам алдында тұрған жаңа міндеттерді шешудегі басымдықтарына тоқталды.
Конференцияны алғысөзімен ашқан Қазақстан әлеуметтанушылары қауымдастығының вице-президенті, Философия, саясаттану және дінтану институтының бас директоры, академик Серік Сейдуманов құрылғанына 20 жыл толып отырған қауымдастықтың мақсат-міндеттеріне тоқталды.
«Мемлекет басшысы ұсынған Жаңа Қазақстанның тұжырымдамасы қоғамның қай саласында болсын қызу талқылануда. Мақсатқа жетудің саяси-құқықтық негізі – конституциялық реформалар болып табылады, ал оған халықтың ерік білдіруінің нәтижесі жалпыұлттық референдумнан көрініс табатыны сөзсіз. Бұл оқиға елімізде жаңа «саяси маусым» ашып қана қоймай, қазіргі мемлекеттілігіміздің жаңа көкжиегіне айналады деп санаймын. Халық қаңтар оқиғасынан кейін билікке үлкен үмітпен қарап отыр. Осы орайда қоғам шынайы жаңа демократиялық жүйеге дайын бола отырып, саяси өзгерістерге атсалысады деуге негіз бар. Мемлекет басшысы ұсынған саяси реформаларды енгізу үшін Ата Заңымыздың басым бөлігіне өзгеріс керек. Сарапшылар қауымы осы қадамдардың ерекшеліктерін, мемлекеттік институттардың одан әрі дамуының тәуекелдері мен мүмкіндіктерін, бүкіл саяси ландшафтағы өзгерістер сұлбасын түсініп, талқылауы да маңызды», деді С.Сейдуманов.
Қазақстанның әлеуметтанушыларын арнайы құттықтап, хат жолдаған Президент Әкімшілігі басшысының орынбасары Аида Балаева Президент Жолдауы қарқынды әлеуметтік-саяси өзгерістерге жол аша отырып, әлеуметтанушыларды Жаңа Қазақстан мен Екінші Республиканы құрудың жасампаздық процесіне белсенді қатысуға шақыратындығын мәлімдеді. Қазақстан әлеуметтанушылары қауымдастығының президенті, Қазақстанның Чех Республикасындағы Төтенше және өкілетті елшісі Марат Тәжин еліміз үшін сындарлы кезеңде нақты ұсыныстар әзірлеудің маңыздылығын атап өтті.
Жиын барысында сарапшылар бүгінгі қоғамдағы ахуал, әлеуметтік-саяси көңіл күй барысына сараптама жасай отырып, дәл қазіргі жағдайда ел дамуында ескеретін маңызды жайттарды саралады. Мәселен, профессор Мәнсия Садырова қоғамдағы жастардың белсенділігіне қатысты мәселені көтерді. Сонымен бірге әлеуметтік саясатта еңбек нарығындағы сұраныс пен кадрлар арасындағы үйлесімге мән беру керектігін алға тартқан сарапшы алдағы бес жылдықтағы еңбек нарығының талаптарын ескере отырып, технократ, кәсіби, сапалы мамандар даярлау ісіне көңіл бөлудің әлемдік бәсекелестікке жол ашатындығына тоқталды. Тұлғаның жауапкершілігі, белсенділігі, материалдық жағдайына жауапты бола білуі сияқты факторларды тілге тиек еткен сарапшы: «Жаңа ғасыр эмоциямен емес, рационалдық талаптармен өмір сүруді қажет етеді. Заманнан керегін алу, тәуекелге бел буу, тіл үйрену, ІТ технологияларды меңгеру, еңбекқор болу бүгінгі жас маманға аса қажет», деді. Осы орайда ашықтық, қоғамға бейімділік, отансүйгіштік, рухани дамуды әлеуметтік-экономикалық дамудың бір бөлшегі ретінде қарастырған М.Садырова қаңтар оқиғасының себеп-салдарын, әлеуметтік құндылықтардың стратегиялық басымдықтарды жүзеге асырудағы ғылыми негіздерін атап өтті.
Қоғамдағы белсенділік мәселесіне мән берген сарапшылар республика тұрғындарының референдумға қатысу туралы ахуалына назар аударды. Қазіргі кезде халықтың қоғамдағы өзгерістерге қызығушылығы артып келеді. Институттың қоғамдық пікірді зерттеу орталығының жетекшісі Гүлжан Әлімбекованың айтуынша, бұл тұста ақпараттандыру жұмысына көп көңіл бөлген жөн.
Жұртшылықты қажетті деңгейде ақпараттандыру мәселесін құптаған Мәжілістің депутаты Айгүл Құспан: «Қарапайым жұртшылық күнделікті тыныс-тіршілігімен жүріп, референдумды жеткілікті түсіне бермеуі де мүмкін. Сондықтан жұмыс тобы түсіндіру жұмыстарын жүргізіп, еліміздің дамуына бағытталған стратегияның мәнін жеткізуге күш салуда. Бүгінде қалың көпшіліктің әлеуметтік желілердегі қаржы пирамидалары, тексерілмеген ақпараттарға сеніп қалатын жағдайлары жиі кездеседі. Ол үшін ақпараттандыру жұмыстарымен қатар өңірлерде жүзеге асып жатқан бағдарламалар барысын да түсіндіру маңызды», деді. Ауыл тұрғындарының жағдайы, жас мамандарды ауылға тарту мәселесі туралы көзқарасын білдірген А.Құспан бұл бағытта кәсіби сарапшылардың пікіріне құлақ асу қажет екенін алға тартты.
Мәжіліс депутаты Айдос Сарымның айтуынша, бүгінде қоғам үлкен өзгерістерді бастан өткеруде. «Әрине, Жаңа Қазақстанға қадам басқан тұста айтылатын сын көп. Дегенмен референдум саяси құрылыстың өзгеруімен, әлеуметтік-экономикалық бағдарламалардың ілгерілеуімен байланысты. Осы орайда міндетті заңдардан бөлек Әлеуметтік кодекс қабылданады», деп атап өтті депутат. Жиында білікті мамандар, демографиялық ахуал, жастардың болашағы туралы ойын ашық білдірген сарапшы: «Бүгінгі жағдайымызды барлай қарағанда келешектің жағдайын жасауға, ұлттық идеологияға мән берудің келешегі зор», деді.
Қоғамдағы ахуал жайын сөз еткенде институттың бас ғылыми қызметкері, философия ғылымдарының докторы Елена Бурова бүгінгі қазақстандық менталитет, этнорационалды құрылым барысына тоқталды. Осы орайда профессор бүгінгі құндылықтар төңірегінде ой қозғап, қоғамның өзгеріске дайындығы, болашақтан не күтетіндігіне байланысты деректермен бөлісті. Қоғамда жеке бастың қамына баса мән берілетіндігі, азаматтық белсенділіктің төмендігі, діни көзқарастағы және дінге сенбейтіндер арасындағы алшақтық, олардың қоғамдық мүддеге жұмыла кіріспейтіндігіне қатысты жайттарды негізге алып, осы тұрғыда терең зерттеулердің қажеттігін алға тартты.
Еліміздің, сондай-ақ Орталық Азия елдеріндегі соңғы өзгерістерге жан-жақты тоқталған Paperlab зерттеу орталығының директоры Серік Бисембаев Инглхарт әлемдік карта сипаттамасы бойынша қазақстандықтарды бәрінен бұрын тұрмыс-тіршілік қамы мен қауіпсіздік мәселесі алаңдататынын алға тартты. Осы орайда сарапшы Қырғызстан, Өзбекстан, Тәжікстанмен салыстыра отырып, елдегі әлеуметтік-экономикалық ахуал, гендерлік теңдік, демографиялық көрсеткіштерге, саяси белсенділікке тоқталды. Соңғы жылдарда Орталық Азия елдерінде белең алған ксенофобия, ажырасу, зорлық-зомбылық сияқты кереғар факторларға байланысты салыстырмалы көрсеткіштерді ұсынды. Оның айтуынша, Қазақстан қоғамында адам дамуына кері әсер ететін жайттармен күрес, кемшіліктерге қатысты тиісті органдарға сын айту сияқты қоғамды демократияландыруға бағытталған өркениетті қадамдар бар.
Жиын барысында Қазақстан әлеуметтанушылары кәсіби сарапшылар қоғамдастығын біріктіре отырып, ұлт мүддесі жолында социологиялық білімді дамытумен қатар Жаңа Қазақстандағы реформаларға ғылыми-талдау жасап, қоғамдастықты күшейтудің маңызына мән берді. Осы орайда бұл платформада 7 ұлттық әлеуметтік конгресс, түркітілдес әлем әлеуметтанушыларының екі конгресі, ел дамуының әлеуметтік-саяси және халықаралық күн тәртібіне арналған оннан астам халықаралық конференция жоспарланып отыр. Жиында қауымдастықтың 20 жылдығына орай «Қазақстан әлеуметтануы» энциклопедиясының таныстырылымы өтті.
АЛМАТЫ
