10-сынып оқушылары Қымбат Байсапина мен Нұрай Жанатбекқызының «Жаңбыр суын жинайтын дренаж жүйесі және заманауи қаладағы жолдық экоинфраструктура» атты жобасы қазылар алқасының жоғары бағасына ие болған. Жас зерттеушілер бұл тақырыптағы еңбектерін екі жыл бұрын қолға алған.
– Мұндай жобаны қолға алуымызға қаламыздың көшелеріндегі жағдай себеп болды. Жасыратыны жоқ, жауын жауса Семей көшелеріне су жиналатынын көзіміз көріп жүр. Біз бақылаған Ә.Тәңірбергенов, Глинка, Селевин, Қабанбай батыр, Абай, Ш.Қаржаубайұлы сынды негізгі көшелері көлкіп кетеді. Соның салдарынан асфальттің қопарылуы өз алдына, жаяу жүргінші аяқ алып жүре алмай қалады. Көлік кептелісі пайда болды. Сондықтан қала ішіндегі жолдарда жаңбыр мен қар суы жиналмауы үшін жол жиегін көгалдандыруға мүмкіндік беретін дренаж жүйесі мен экологиялық инфрақұрылым моделін әзірлеуді жүзеге асырмақпыз, – дейді Нұрай Жанатбекқызы.
Сонымен қатар заманауи қала тұрғындары үшін ыңғайлы әрі қауіпсіз жол қозғалысы жоспарын жасап шығаруды көздеп отырған Қымбат пен Нұрайдың зерттеу обьектілері – жол, дренаж, топырақ, жаңбыр суы, көгалдандыру, жел энергиясы. Дренаж жүйесінің макетін жасауға және математикалық есептеулерді жүргізуге қаламыздағы Қарағайлы ауданы зерттеу объектісі ретінде алынды. Бұл аумақта жаңбыр суының жиі тұрып қалуы байқалады. Зерттеудің 3D сызбасы SketchUp бағдарламасының көмегімен жасалды.
Дренаж жүйесінің жұмысына назар аударсақ, ең алдымен жолдың көлбеулігі арқылы жаңбыр суы жолжиектегі саңылаулар арқылы өтеді. Саңылаудан өткен су байланыстырғыш құбыр арқылы арыққа құйылады. Арыққа жаңбыр суы байланыстырғыш құбырдан құйылып, әрі қарай горизонтальді резервуарға жиналады. Жел генераторы өндіретін энергия есебінен осы резервуардың ішінде жиналған жаңбыр суын сорғы көмегімен вертикальді резервуарға жеткізЕді. Вертикальді резервуардағы жаңбыр суын тамшылатып суару әдісімен қаланы көгалдандыруға қолдана аламыз. Қауіпсіздікті ойластыру мақсатында жаяу жүргіншілер жүретін жолда қозғалыс датчигін орналастыру, жолды екі жақтан жарықтандыру қарастырылған.
Зерттеу сұрақтарына жауап бере отыра, дренаж жүйесі мен қаладағы жол инфрақұрылымының ерекше моделі жасап шығарылды. Ол өзінің тиімділігі мен экологиялық тазалығымен ерекшеленеді. Сондай-ақ оқушылар бұл жобаны кез келген қалада іске қосуға болатындығын айтып отыр.
СЕМЕЙ
