Суретте: Эрнест Хемингуэй кезекті шығармасын жазып тұр.
Байқасақ, ардың ісіне баланған өнерде жақсы жазу талантқа ғана байланысты емес. Қаламгердің жазуына оның шеберлігінен бөлек, болмысы, мінезі, тәртібі, ғадеті, тұрмыс жағдайы, күн режімі, тіпті көңіл күйі де әсер етсе керек.
«Түске дейін газет оқымаңыз»
Булгаковтың кейіпкері профессор Преображенский: «Түске дейін кеңестік газеттерді оқымаңыз», деп жар салады. Газет бетіндегі жаңалықтар бағаны әлдекімнің көңіл күйі мен тәбетін бұзатын болса, енді біреуді жазуға дайындауы мүмкін.
Жазушылыққа дейін Габриэль Гарсиа Маркес журналист болғаны белгілі. Автор таң шапағы көрінгенше оянуды жөн көрген. Ең алдымен, таңғы газеттерді оқып, содан кейін ғана жазуға отырған. Сондай-ақ Маркес қонақүйлер мен жалға алынған жазу машиналарында жұмыс істей алмайтынын айтады. Оның ойынша, бөлме мен заттар «оның жұмысымен жылынуы керек».
Шынында да, кейде жазуға кірісе алмай отырғанда, басқа дүниелерді оқып, оталып алу әдеті қалам ұстап жүрген барша қауымға тән болса керек. Оқығанда да – ой қуатыңа қан жүгіртетін тәуір дүниені оқымасаң, профессор Преображенский айтқандай, газет бетіндегі кей жаңалықтардан түңіліп кетуіңіз әбден мүмкін.
Нобель алған қарындаш
Ғабит Мүсірепов әйгілі «Қыз Жібек» фильмінің сценарийін қарындашпен жазып шыққаны әмбеге аян. Қадыр ақын да өлеңдерін қарындашпен жазғанын білеміз. «Өйткені өте ыңғайлы, тұрып та, отырып та, жатып та жаза беремін», дейтін өзі. Сол сияқты Джон Стейнбек те шығармаларының алғашқы нұсқасын қарындашпен жазатын. Жұмыс істер алдында ол ондаған жақсы ұшталған қарындашын сайлап қояды. Автор қарындаш таңдауда да мұқият болды: ол тек Blackwing өнімін қолданатын. Осылайша, таңдалып, талғанып алынған қаламнан туған жазулар авторға Нобель, Пулитцер сыйлықтарын алып берді.
Сиқырлы қалпақ
«Қалпақтағы мысық», «Гринч Рождествоны қалай ұрлады» фильмдерімен белгілі америкалық балалар жазушысы, аниматор Теодор Сьюз Гайсел, негізінен «доктор Сьюз» лақап атымен танымал.
Сол доктор Сьюз бас киімдерді жақсы көріпті. Гайсел топтамасында 300-ге жуық түрлі қалпақ болған. Шығармашылық дағдарысқа түскен автор самсаған қалпақтардың бірін таңдап киіп, жазу үстеліне отырады екен. Гайселдің барлық туындыларында түрлі түсті һәм түпнұсқа баскиім киген кейіпкерлер болатыны да содан. Естеліктерге сүйенсек, тіпті қонақтар да кейде жазушының үйіне қалпақпен (кез келген емес, ерекше сәнді қалпақпен) келуге мәжбүр болыпты. Қызық...
Түрлі түсті жазу
Жазу кезінде қатаң ережелерді ұстанатындардың бірі – модернист жазушы Вирджиния Вулф. Ол күнде таңертең биіктігі 90 см болатын жазу үстелінде 2,5 сағат бойы тұрып жазатын. Оған арнайы жасалған мольбертті пайдаланыпты. Автордың немере ағасы Квентин Белл мұның бәрі Вулф пен оның әпкесі, суретші Ванесса Белл арасындағы бәсекеден туындағанын айтады. Вулф бұл жұмыс әдетін, шамамен 1912 жылға дейін сақтады. Кейінірек ол әкесі сэр Лесли Стивен сияқты тізесінде фанер тақтасы бар аласа креслода жазатын болды.
Айта кетейік, тұрып жазатын авторлардың қатарында Хэм ағай мен Чарльз Диккенс те бар. Бұған таңғалудың қажеті жоқ. Неге десеңіз, тұрып жұмыс істеу, ең алдымен, омыртқаға пайдалы. Әлқисса.
Вирджиния Вулфтың жазуда түрлі түсті сияларды пайдаланғанын да білеміз. Оның сүйікті түсі – күлгін. Ал Александр Дюма түрлі түстерді шығармашылықта негізгі деталь ретінде қолданған. Мәселен, ол әр жанрға әр түсті пайдаланды. Көк түс фантастикалық романдардың түсі болса, қызғылт түс мақалалар мен көркем әдебиеттерге, ал сары түс поэзияға арналды.
Кафка не деді?
Жазудағы түрлі түсті сияның сырын Франц Кафка ашады. Бірде оған замандасы ақын Эрнест Ледерердің өлеңдерін ашық-көк сиямен ерекше қағазға түсіретінін айтыпты. Кафка еш таңғалмастан, ақынның бұл әрекетін былай деп түсіндіреді: «Әр сиқыршының өз дәстүрі бар. Мәселен, Гайдн мейрамдағыдай басына жалған шаш қойып, бетіне опа жағып алып музыка шығаратын болған. Жазу – өз табиғатында рухтарды арбау болып саналады». Расында, жазушылардың «оғаш» мінездері мен әрекеттерінің сыры Кафканың осы анықтамасына
сыйып тұрғандай.
