Пикассоның көгершіні

«Поцифик» сөзі ағылшын тілі­нен аударғанда «бейбіт» деген мағынаға саяды. Бұл – соғысқа қарсы қозғалыс пен бейбітшілік символы. Оны «көгершіннің табаны» деп те атайды. Жарыққа шығарған данышпан суреткер Джеральд Холтом. Оның ғажабы сол, өнерпаз ядролық қарусыздану науқаны үшін ойлап тапқан екен. Ал қалғаны уақыттың құбылуынан туған құндылық.

Осы сәтте ойымызға 1949 жыл­ғы оқиға оралады. Естері­ңізде болса, Париж және Прага қалала­рында бір мезгілде бейбіт­шілік жақтаушыларының Бүкіл­әлемдік конгрессі өткен болатын. Қарапайым халықты сорлатқан Екінші дүниежүзілік соғыс аяқта­лысымен әдеттегідей екі империя АҚШ пен КСРО атом бомбасын жасап жарысып, тіпті бірін Жапонияға сынап та үлгерген еді. Бұл қасіретті оқиға аталған кон­гресстің өтуінің басты себебі болды. Өкінішке қарай, мүдделер май­данында азап шегетін қараша халық екені айдан анық. Бірақ мұ­ны қы­рағы саясаткерлер кейін бағам­дады.

Жо-жоқ бағамдап қана қойған жоқ, халықтың көңілін аулайтын құрал іздеді. Сөйтіп, бұл істі даңқты суретші Пабло Пикассоға тапсырды. Осылайша, дүниеге ық­шамды және көзге бірден түсетін тұмсығымен зәйтүн бұтағын алып бара жатқан ақ көгершіннің сұлбасы келеді. Кейін бұл кескіндеменің өмірге келуі туралы қызықты хикая өрбіді. Қылқалам шеберіне бір жарлы келіп: «Пабло, сен ұлы шеберсің, маған қайырым ете көр... Маған әйтеуір бір сурет салып берсең, мен оны өзгелерге сатып, адам секілді тамақтанған болар едім», дейді. Оған аң-таң болған суретші қолына қағаз алып, бірер минуттың ішінде құстың сұлбасын салып береді. Зерттеушілер мұны қауесетке жатқызса да, шығарма­шылық көзқарас биігінен қарасақ шындыққа жанасатын әңгіме секіл­ді. Неге десеңіз, суретші бала күнінен әкесінің айтуымен кө­гер­шін табандарын жиі жазған екен. Оның үстіне Пикассоның қызы Паломаның есімі испан тілін­де «көгершін» деген мағынаны білді­реді. Сондықтан көбі бұл шеңберді «бейбітшілік сүйгіш Пикассоның көгершіндерінің ізі» деп есептейді.

Тағы бір әпсанадан сөз тартсақ, Нұх Пайғамбардың кемесіне зәйтүн бұтағын алып келіп, топан судың аяқталғанын және Құдайдың адамдармен татуласқандығын жеткізген дәл осы інжіл құс болған. Біз сондай-ақ қасиетті Інжілде ақ көгершін түрінде түскен момын Мәсіхті еске түсіре аламыз. Ол аз десеңіз, қадым заманда әйгілі Венераның көгершіндері Марстың дулығасына жұмыртқалағандықтан, Соғыс Құдайы кезекті қантөгістен бас тартып, халықтың аман қалғандығы туралы антикалық аңыз да бар. Ендеше, қазақ халқы бекерден бекер көгершінді бейбітшілік құсына баламаған екен. Танымбелгінің осы­дан таған тартатыны да ақи­қатқа жанасады.

Дегенменде кейбір адамдар бұл нышанды шеңберге құлыпталған қанатты зымыранның контуры деп сенді. Мистикаға иланғыш ғалымдар ескі норвег руникалық алфавитінің төңкерілген 15-ші рунасына балады. Ақыры әр жерден жауап іздеген ойшылдардың ойы бір жерден шықпады. Әйтсе де оған негізгі белгінің авторы, Лондондағы Корольдік өнер колледжінің тү­легі Джеральд Холтом мүлде бас қатырған жоқ. Символға тап­сы­рыс 1958 жылы Ядролық қару­сыз­дану қозғалысынан келген еді. Осылайша, сол жылы көктемде атом бомбасына қарсы наразылық шеруінде азаматтардың плакаттары мен жейделерінде «Бейбітшілік кресі» пайда болды.

Айтпақшы, бастапқыда Хол­том шынымен шеңбер ішінде христиан кресін салғысы келіпті, өйт­кені алғашында пацифизмнің өзі қозғалыс ретінде протестанттар арасында өрбіген. Алайда діни қызметкерлер кресті жазуына кедергі келтіреді. Содан кейін Холтом «N» және «D» сема­форлық алфавитінің екі әрпін өзінше құрастырды, бұл түпкі ойының қысқа-нұсқа аббревиатурасын білдіреді. Таңбаның оңай шифрлануы жалпы мазмұнның тереңдігімен тамаша үйлесім тапты. Оның Пикассоның көгершінінен айырмашылығы поцификті яки кез келген адам еркін сала алады. Сонымен қатар Холтом авторлық құқығын қорғауды ойламады. Онысы бейбітшілік үшін күрес тек ядролық қаруға қарсы ұйымдардың емес, қарапайым халықтың да мақ­саты екінін дәлелдегісі келгені еді.

Осылайша, көп ұзамай бейбіт­шілік таңбасы әлемді аралап кетті. 1960 жылдың аяғында ұйымның соғысқа қарсы белсенділігі кү­шейіп, аталған танымбелгі хиппиге ұласты. Хиппи – махаббат пен пацифизм арқылы табиғи таза­лыққа қайта оралу ниетіне н­егіз­делген философия. Негізгі маз­­мұнына үңілсеңіз қақтығысты ше­шуде зорлық-зомбылықты және материалдық игіліктердің құнын жоққа шығарады. Оның ұраны – «Соғыс емес, махаббат!».

Қаншама жыл өтсе де, поцифик таңбасы – бейбітшілік үшін күрестің символы ретінде ғана емес, жастар дизайнының қарапайым элементі ретінде де қабылданады. Бүгінде оны қабырғаға сызып, мойнына тағып жүргендердің дені мән-мазмұнын толық түсіндіре алмайды. Десе де қай елдің жастары асқақ та айбынды болса, сол мемлекеттің бүтін болмысында бірлікке шақыратын салқам мінез барын әлем сезінеді. Байқайсыз ба, біздің де көгімізде Пикассоның көгершіні қалықтап жүрген секілді.