Дизель отынына сараланған бағалар белгіленбек
Қазіргі таңда электр энергиясы қуаттарын іске қосу, атом электр стансасын салу, дизель отыны тапшылығын болдырмау – қоғамда жиі талқыланатын тақырыпқа айналды. Бұл салалардағы қордаланған жайттарды шешу үшін қандай жұмыстар қолға алынып жатыр, әңгімеміз осы жөнінде.
Энергетика министрі Болат Ақшолақовтың айтуынша, Қазақстан Республикасына күніне 4,5 мыңға жуық жүк көлігі кіреді, оның 70%-ы – шетелдік көлік. Осындай жағдайға байланысты республикадағы жанар-жағармай құю стансаларындағы төмен бағалар орташа айлық тұтынудың шамамен 120 мың тоннаға өсуіне алып келеді.
«Қалыптасып отырған жағдайға орай қазіргі уақытта министрлік дизель отынына сараланған бағаларды көздейтін бұйрық жобасын әзірледі. Бағалар резиденттікке, тұтыну көлеміне және көлік түріне байланысты сараланады. Осы бағыттағы жұмыс мүдделі мемлекеттік органдармен және тараптармен жалғасатын болады. Екіншіден, жол битумының тапшылығын болдырмау тапсырылды. Жүргізілген жұмыс нәтижелері бойынша Ресей Федерациясынан гудрон импортына квота 280-нен 430 мың тоннаға дейін, сондай-ақ Ақтаудағы битум зауытында битум өндірісіне ұлғайтылды, бұл отандық битум өндірушілерге өндірісті 300 мың тоннаға арттыруға мүмкіндік береді. Нәтижесінде, жыл сайынғы жиынтық қуат көлемі жылына 1,2-1,3 млн тоннаны құрайтын болады, бұл жол құрылысы үшін ішкі нарықтың қажеттілігін жабуға мүмкіндік береді», деді ведомство басшысы.
Министрдің айтуынша, тапшылық жол-құрылыс компанияларының битумды біркелкі іріктемеуіне байланысты туындайтынын атап өтті. Атап айтқанда, қысқы-көктемгі кезеңде битум өндіруге өтінімдер іс жүзінде келіп түспейді. Осыған байланысты ведомство Индустрия және инфрақұрылымдық даму министрлігімен бірлесіп, қысқы және көктемгі кезеңде битум сатып алу үшін бірыңғай өнім берушіні айқындау мәселесін пысықтауда.
Сұйытылған газ саудасын қадағалау мүмкіндігі
Мемлекет басшысы газ өндіру жөніндегі жаңа жобалар үшін фискалдық преференцияларды пысықтауды тапсырған еді. Энергетика министрі бұл тапсырманың орындалу барысын да баяндады. Бүгінгі таңда жер қойнауын пайдалануға, оның ішінде газ жобаларына арналған Жақсартылған модельдік келісімшарт тетігін енгізу бойынша заңнамалық өзгерістер топтамасы әзірленген. Мәселен, салықтан босату түрінде реттеушілік және фискалдық преференциялар көзделеді. Сонымен қатар газ жобалары үшін газға ынталандыру бағасын әзірлеу бойынша жұмыс жүргізілуде.
«Заңнамаға тиісті түзетулер осы жылдың соңына дейін қабылданады. Бұл шаралар шамамен 93,6 млрд текше метр көлемінде газдың жиынтық қоры бар газ кен орындарын игеруді және 2030 жылға қарай жылына 6,7 млрд текше метр көлемінде тауарлық газды қосымша өндіруді қамтамасыз етуге мүмкіндік береді. Бағалық ауытқуларға жол бермей, сұйытылған мұнай газының сауда-саттығын іске қосу бойынша шаралар қабылдау тапсырылды. Мәселен, сұйытылған мұнай газы биржасына көшу 2023 жылғы 1 қаңтарға ауыстырылды. 2022 жылғы 20 шілдеде биржалық сауда-саттық кезінде бағаның күрт көтерілуіне жол бермеуге мүмкіндік беретін Биржалық сауданың үлгілік қағидаларына өзгерістер енгізілді. Сонымен қатар бүгінгі таңда сұйытылған мұнай газын көлікке ілеспе жүкқұжаттарды ресімдеуге міндетті тауарлар тізбесіне енгізу, өткізу көлемі мен бағасын көрсете отырып, автогаз құю стансасының фискалдық чектерді шығаруы бойынша талаптарды қатаңдату секілді өзгерістер пысықталуда», деді ведомство басшысы.
Оның айтуынша, бейінді мемлекеттік органдардың бақылауындағы тапшы тауарлар үшін бірыңғай тауар биржасын айқындау мәселесі де қарастырылуда. Аталған шаралар ашықтықты қамтамасыз етуге және сұйытылған газ саудасы кезіндегі операцияларды қадағалауға мүмкіндік береді.
Қосымша 240 МВт электр қуаты енгізілмек
Б.Ақшолақовтың айтуынша, Мемлекет басшысының электр энергиясы қуаттарын іске қосу және Біртұтас электр энергетикасы жүйесінің Оңтүстік және Батыс аймақтарындағы электр желілерін күшейту жөніндегі жобаларды уақтылы іске асыруды қамтамасыз ету тапсырмасы аясында бүгінгі таңда 340 МВт электр қуаты іске қосылды. Жыл соңына дейін қосымша 240 МВт электр қуатын енгізу жоспарлануда.
«Сонымен қатар ұлттық электр желісін жаңғырту жұмыстары жүргізілуде. Оның ішінде, Батыс энергия аймағының электр желілерін күшейту бойынша құрылыс-монтаждау жұмыстары бар. Жобаның аяқталу мерзімі – 2023 жыл. Оңтүстік энергия аймағының электр желілерін күшейту бойынша техникалық-экономикалық негіздеме әзірленуде. Техникалық экономикалық негіздеме әзірленгеннен кейін жобаны іске асырудың параметрлері мен мерзімдері айқындалатын болады», деді министр.
Мемлекет басшысы қойған барлық міндет ведомствоның тұрақты бақылауында және белгіленген мерзімде іске асырылады.
АЭС құрылысы бойынша жаңа мәліметтер
Б.Ақшолақов Қазақстан атом электр стансасын салу үшін АҚШ технологиясын қарастырмайтынын айтты.
«АЭС-қа қатысты қысқаша айта кетейін. Бұған дейін лайықты технология таңдау процесі жүріп жатқанын айтқан едік. Әзірше қандай да бір технологияны таңдап алған жоқпыз. Өткен жылы Түркия, Франция, Оңтүстік Кореяға барып көрдік, Біріккен Араб Әмірліктеріне сапарладық. Жоспарда венгер нысандары бар. Барлық станса әртүрлі технологиямен салынған. Түркияда ресейлік «Росатом» технологиясы тұр», деді министр.
Оның атап өтуінше, аталған елдердегі технологиялардың барлық оң және теріс жақтарын саралау қажет.
«Бірнеше нұсқа бар. Не мемлекет өзі салады не болмаса технология лицензияларына салу мүмкіндігі беріледі. Қауіпсіздік, сейсмикалық зерттеу әлі жүргізіліп жатыр. Дегенмен шамамен құрылыс алаңын айқындап қойдық, ол – Үлкен елді мекені. Осы уақытқа дейін 5 технологиядан тұратын қысқа тізім болған. Біз АҚШ технологиясын қарастырмаймыз деп шештік. Себебі референттік емес блоктан салынады», деді Б.Ақшолақов.
Биыл энергетика саласында 14 жоба іске асырылады
Халықтың табысын ұлғайту бағдарламасы шеңберінде мұнай-газ-химия, газ және энергетика салаларында, сондай-ақ жаңартылатын энергия көздері саласында жобалар іске асырылуда. 2025 жылдың соңына дейін шамамен 34 мың жұмыс орнын құра отырып, 73 жобаны іске асыру жоспарланған. Осы жылы 14 жоба іске асырылып, 9,5 мың жұмыс орны құрылады, оның ішінде І жартыжылдықта 6 мыңға жуық жұмыс орны ашылды.
«Отын-энергетика кешенінің ең перспективалы салаларының бірі – мұнай-газ-химиясы. Еліміздің батыс бөлігінде мұнай-газ-химияны дамыту үшін қажетті көмірсутек шикізатының кен орындары шоғырланған. Мәселен, Атырау облысында биыл қуаты жылына 500 мың тонна болатын әлемдегі ірі полипропилен өндірісінің бірін іске қосу жоспарланып отыр. Осы жылдың ІІ жартыжылдығында өнімнің бірінші партиясы алынбақ. 2024 жылға дейін Атырау облысында Қашаған кен орнынан алынатын шикізат базасында қуаты 1 млрд текше метр шикі газ шығаратын газ өңдеу зауытын және Батыс Қазақстан облысында қуаты жылына 130 мың тонна болатын метанол өндіру зауытын салуды аяқталады. Бұдан басқа, қуаты жылына 1,2 млн тонна полиэтилен және жылына 186 мың тонна бутадиен өндіру жобалары пысықтаудың әртүрлі сатысында. Осы жобаларды іске асыру шеңберінде тартылатын инвестиция сомасы – шамамен 14 млрд долларды құрайды және 2025 жылға дейін 14 мыңнан астам жұмыс орны құрылады. 2022 жылдың І жартыжылдығының қорытындысы бойынша мұнай-газ саласында 3 240 жұмыс орны құрылды, жыл соңына дейін қосымша 689 жұмыс орнын құру көзделген», деді министр.
Газ саласында 10 инвестициялық жоба жүзеге асуда
Газ саласында газ тасымалдау жүйесін салуға, жаңғыртуға, жылу электр орталықтары мен елді мекендерді газбен қамтамасыз етуге, сондай-ақ тауарлық газдың ресурстық базасын ұлғайтуға бағытталған 10 инвестициялық жоба іске асырылуда. Он жобаның екеуін осы жылы аяқтау жоспарланған, алтауы іске асыру сатысында және екі жоба бойынша жұмыстар 2023 жылы басталады. «Осы жобаларды іске асыру нәтижесінде 2,6 мың жұмыс орны, оның ішінде 2 447 уақытша, 154 тұрақты жұмыс орны құрылады. Биыл І жартыжылдықтың қорытындысы бойынша 855 жұмыс орны құрылды, сондай-ақ жыл соңына дейін қосымша 1 141 жұмыс орнын құру жоспарланған. Электр энергетикасы саласында 2025 жылға дейін 6 мың уақытша және 698 тұрақты жұмыс орны құрылатын 17 инвестициялық жоба іске асырылады. Бүгінгі таңда жұмыс істеп тұрған жылу электр орталықтарын жаңғырту бойынша 12 инвестициялық келісім іске асырылуда, сондай-ақ Алматы қаласының кабельдік желілерін қайта жаңарту және Батыс Қазақстан мен Атырау облыстары арасында транзиттің екінші тізбегін салу жүргізіліп жатыр. Осы жылдың соңында Алматы қаласындағы 2-ші жылу электр орталығында қуаты 400 МВт-қа дейінгі бу-газ қондырғысының құрылысы басталады. Бірінші жартыжылдықта 905 жұмыс орны құрылды, екінші жартыжылдықта 85 жұмыс орны құрылмақ», деді министр.
Сонымен қатар Қызылорда және Түркістан облыстарында бу-газ қондырғысын салуға арналған аукцион аяқталғандығын айтты.
Жаңартылатын энергия көздерінің 40 жобасы іске қосылады
Елімізде әлемдегідей жаңартылатын энергия көздері секторын дамытуға үлкен көңіл бөлінуде. Соған сәйкес жасалған бағдарлама шеңберінде энергетикалық кешенді жаңғырта отырып, 2025 жылға дейін 3,2 мың жұмыс орнын құру және жаңартылатын энергия көздері бойынша 40 жобаны іске қосу көзделген. Биыл 900-ден астам жұмыс орнын ашуға мүмкіндік беретін 11 жаңартылатын энергия көзі жобасы іске қосылмақ.
Министрдің айтуынша, бүгінгі таңда 5 нысан өз жұмысын бастады. Оның ішінде 3 күн электр стансасы және 330 жұмыс орны құрылған 2 жел электр стансасы бар. Жыл соңына дейін қосымша 577 жұмыс орны ашылады.
Сондай-ақ ведомство басшысы ірі жер қойнауын пайдаланушылар жүзеге асыратын жобаларға тоқталды.
«Биыл Қарашығанақты кеңейту жобасын іске асыру басталды. Өндіру сөресін қолдауға бағытталған осы жоба шеңберінде 2025 жылға дейін шамамен 2,6 мың жұмыс орнын құру жоспарлануда. Ағымдағы жылға жоспарланған 2 мың жұмыс орнының 1,5 мыңы құрылды. Қашаған кен орнында су тазарту қондырғысы бойынша жоба жүзеге асырылуда. Сонымен қатар Қашағанда өндіруді ұлғайту үшін 2А фазасы мен 2Б фазасын кеңейту жобалары қарастырылуда. Бұл жобаларда 2025 жылдың соңына дейін шамамен 3 мың жұмыс орны құрылады. Сонымен қатар ірі жер қойнауын пайдаланушылардың (ТШО, НКОК, КПО) айналасында түрлі жабдықтарды өндіруге және жеткізуге арналған 18 келісімшарт жасалды. Бұдан басқа, үш компания әлеуметтік нысандар құрылысы аясында 2 мыңға жуық уақытша, нысандар пайдалануға берілгеннен кейін 600-ден астам тұрақты жұмыс орнын ашатынын атап өткен жөн. «ҚазМұнайГаз» компаниясы 2024 жылға дейін Астрахань-Маңғышлақ магистральдық су құбырын реконструкциялау және кеңейтудің бірінші кезегін іске қосуды жоспарлауда, оның шеңберінде 1 мыңға жуық жұмыс орны ашылады. 2023-2024 жылдар аралығында Маңғыстау облысындағы Тоқымақ кен орнында теңіз суын тұщыландыру зауытын салу жоспарлануда, мұнда құрылыс кезінде 242 жұмыс орны, сондай-ақ пайдалануға берілгеннен кейін 116 жұмыс орны ашылады», деді министр өз сөзінде.
Оның айтуынша, 2022-2024 жылдар кезеңінде Жаңаөзен қаласында жаңа газ өңдеу зауытын салу кезінде 361 жұмыс орны құрылатын болады.
