Коллажды жасаған Зәуреш СМАҒҰЛ, «EQ»
Геосаясат әсері
Мәселен, Nomad Life өмірді сақтандыру компаниясы кейбір жобаларын бірлесе жүзеге асыратын серіктес-банктер халықаралық санкцияға ұшыраған. Бұл процестердің жүзеге асуын баяулатты. Жағымсыз салдарды жою үшін уақыт қажет. Компания өкілдері төртінші тоқсанға қарай көптеген проблема шешіліп, жағдай реттеліп жатқанын, белсенді өсімді әрі қарай жалғастырғысы келетінін жеткізді. «Инвестициялық портфельге келер болсақ, бізде ресейлік эмитенттердің бағалы қағаздары мен депозиттері болған жоқ. Инвестициялық стратегия халықаралық рейтингтік агенттіктердің инвестициялық рейтингіне ие құралдарды инвестициялауға бағытталды. Жағымсыз салдардың туындамауы бұл стратегияның дұрыстығын көрсетті», делінеді компания жауабында.
Freedom Life өмірді сақтандыру компаниясының басқарма төрағасы Азамат Ердесов Ресей мен Украина арасындағы әскери қақтығыстың жалпы экономикаға кесірі тигенін, бірақ аталған оқиғалардың нақты сақтандыру ісінде кері тұрғыда көрініс таппағанын айтады. 2022 жылдың 15 қыркүйегінде S&P Global Ratings рейтинг агенттігі «Freedom Fіпапсе Life» АҚ-ның қаржылық орнықтылық және несие рейтингін «В»-дан «В+»-ке, ұлттық шкала бойынша рейтингті «kzBBB-»-дан «kzBBB»-ға жоғарылатқан. Компания капиталының көбеюін күту және тұрақты кіріс аясында «Тұрақты» болжамы берілді. Агенттік 2022 жылдың алғашқы жеті айындағы қолайсыз макроэкономикалық және қаржы нарығының жағдайына қарамастан, Freedom Life компаниясының операциялық көрсеткіштері нарықтағы орташа көрсеткіштен жоғары болғанын атап өтті. 2022 жылдың
1 тамызындағы қаржылық есептілік дерегі бойынша меншік капиталының тиімділігі (ROE) 47,4 пайызды, ал активтер табыстылығы (ROA) 6,3 пайызды құрады. Ал бұл уақытта сектордың орташа көрсеткіші сәйкесінше 35,2 және 6,0 пайызды құраған еді.
Ал «Евразия» сақтандыру компаниясының өкілдері Қазақстанның жаһан экономикасының бір бөлігі және болып жатқан жағдайлардың бізді де айналып өтпейтінін жеткізді. «Алайда сақтандырушылар өз тәуекелдерін басқара алады және көрші елдерде жағдайдың нашарлауы біз үшін қиын фактор болып саналмайды. Керісінше, біз кез келген қиындықтан позитив іздеуге тырысамыз. Қазір қазақстандық сақтандырушылар РФ-да тәуекелдерді қайта сақтандыруды тоқтатты. Бұл өз кезегінде Қазақстанда тәуекелді ұстап тұрудың артуына және қайта сақтандыру сапасының жақсаруына алып келді. Өйткені оны қазір әлдеқайда дәстүрлі юрисдикциялар – Еуропа, Ұлыбритания, АҚШ немесе ел ішіндегі сапалы қайта сақтандырулар пайдаланады. Біз қайта сақтандыруды ұсынамыз және Ресей, Беларусь және Украинадан тәуекелдер қабылдауды тоқтаттық. Ресейлік сыйымдылықтарды орналастыру туралы сұраныс көбейді. Алайда біз оған сақтықпен қараймыз. Жалпы, бұл дағдарыс бизнесімізге әсер еткен жоқ. Ресейлік бағалы қағаздар эмитенттерінің техникалық дефолтына байланысты проблема бар. Олар санкцияға сілтеме жасай отырып, «шоттар бойынша төлеуден» бас тартады. Дегенмен қазақстандық инвесторлар бағалы қағаздар бойынша рубльмен сыйақы алуға дайын. Бұл мәселе шешіледі деп үміттенеміз», деді Н.Жантөреев.
«Халық-Life» АҚ басқарма төрайымы Жанар Жұбаниязованың сөзіне қарағанда, сырт елдерде болып жатқан геосаяси дағдарыс еліміздегі өмірді сақтандыру саласына айтарлықтай өзгеріс әкелген жоқ
«Шамасы, бұл Үкіметтің теңгерімді саясатына байланысты болар, әлемдегі сыртқы тәуекелдердің ел мүддесіне әсері аз. Біздің азаматтар бұрынғыдай сұраныстағы өмірді сақтандыру қызметтерін пайдалануда. Ал дерекке келер болсақ, компанияның нарықтағы жағдайы өте жақсы. Былтырғы көрсеткіштермен салыстырсақ, қандай да бір өзгешелік жоқ. Былтыр 1 қыркүйектегі жағдай бойынша компания 82,6 млрд көлемінде сақтандыру сыйлықақыларын жинап, нарықтағы үлесі 34 пайызды құраса, биыл да осы көрсеткіш сол қалпында қалды», дейді.
Миграция әсері
Соғыс басталғалы Украинадан бірнеше мың украин азаматы келді деген дерек бар. Тиісінше Ресейде ішінара мобилизация жарияланғалы бері 200 мыңнан астам РФ азаматы Қазақстанға келген (соңғы бір аптада). Олардың тарапынан сақтандыру өнімдеріне ұсыныс түсті ме? Жанар Жұбаниязованың жауабына сүйенсек, әзірге, сақтандырушы компаниялар елімізге келген ресейліктер мен украиндықтар тарапынан сақтандыру өніміне сұранысты байқамаған. «Оның себебі, олардың біздің елде тұру жоспарының жоқтығы әрі қысқа мерзімділігі болар» дейді.
Nomad Life басшылығы да Ресей мен Украина азаматтарының компанияға жүгінбегенін айтады. Елімізге келушілер санының артып жатқанына қарамастан, басқа ел азаматтарының өмірді сақтандыру туралы өтініштерінің ұлғаюы тіркелген жоқ. «Бұл оқиғаларға байланысты түбегейлі өзгеріс күтпейміз. Басқа ел азаматтары бұрын қазақстандықтармен бірдей шарттармен сақтандыру қызметін пайдаланып келді. Яғни шетелдіктер санының өсуі, мысалы, тарифтік немесе азық-түлік саясатын өзгертуді қажет етпейді», деп жауап берді компания.
Freedom Life өмірді сақтандыру компаниясының басшысы Азамат Ердесов бейрезиденттер сақтандыру шартын жасау кезінде ел территориясында болған жағдайда Қазақстан азаматтарымен бірдей сақтандыру өнімдерін пайдалана алады.
– Біздің өнімдер халықаралық практикада пайдаланылатын сақтандыру бағдарламаларына сәйкес келеді. Әрине, өзге ел азаматтары үшін бейрезиденттердің салық төлеу ерекшелігін ескеру керектігі түсінікті. Консультациялар жүргізіліп жатыр, бірақ резидент еместер тарапынан айтарлықтай сұраныс жоқ, – деді А.Ердесов.
Осы мәндегі сауалға «Евразия» СК басшылығы да жауап берді. «Біз тек ресми статистикаға сүйенеміз. Соңғы жартыжылдықта Қазақстан мен Ресей арасындағы миграцияның оң сальдосы небәрі 20 мың адамды құрады. 21-27 қыркүйек аралығында РФ-дан келген мигранттар саны 34 мың адамға көбейді. Біздің пайымдауымызша, олардың басым бөлігіне Қазақстан – үлкен сапардың аралық бөлігі ғана. Бағалау бойынша, елге келген 50 мыңдай адам отандық сақтандыру секторының көрсеткіштеріне әсер ете алмайды. Себебі жергілікті халықпен салыстырғанда олардың үлесі өте аз. Сондай-ақ заң тұрғысынан қарағанда, тұтынушының азаматтығы сақтандыру қызметін көрсету шарттарына әсер етпейтінін атап өткен жөн», дейді Н.Жантөреев.
Инфляция табысты жұтып қойып жатқан жоқ па?
Сонымен бірге компаниялар қазіргі қаржылық ахуалға байланысты да пікірлерін білдірді. Қарапайым тұтынушыны да, нарық қатысушыларын да ұдайы алаңдатып келе жатқан жалқы фактор – қымбатшылық. Қазір жылдық инфляция деңгейі 16,1 пайызға жетті. Ұлттық банктің базалық мөлшерлемені бірнеше рет көтергеніне қарамастан инфляция төмен түсер емес. Бұл сақтандыру секторына қалай әсер етіп жатыр? Компанияның таза пайдасын инфляция жұтып қойып жатқан жоқ па?
– Ең дұрысы, кез келген сала үшін экономикалық өсім инфляциядан жоғары болғаны абзал. Бұл тұрғыда өмірді сақтандыру компаниялары нарығы жылдық инфляциядан (16,1 пайыз) озып тұр. ӨСК секторының активтері 12 айда 24,6 пайызға өсті (2022 жылдың 9 айында – 11,8 пайызға). Яғни нарық бұл қиындықтарды жеңуде. Инвестициялық қызмет бөлігінде базалық мөлшерлемені арттыру қаржы құралдарына нарықтық бағаның төмендеуіне әкеп соғады. Бұл бағалы қағаздар портфелін қайта бағалауға алып келеді. Әрине, қаржы секторының таза пайдасына қысым жасайды. «Инфляция компанияның таза пайдасын жұта ма» дегенге қатысты айтар болсақ, біздің компания жылды оң көрсеткіштермен жабады деп болжап отырмыз, – деді «Халық-Life» АҚ басқарма төрайымы.
Ал «Евразия» СК басқарма төрағасының орынбасары Н.Жантөреев Қазақстандағы инфляция өсіміне қарамастан сақтандырудың міндетті түрлері бойынша тарифтердің заңмен белгіленгенін және оны компаниялардың ұлғайта алмайтынын жеткізді.
– Бұл ретте сақтандыру төлемін нақты нарықтық бағаларға сүйене отырып төлейміз. Сол себепті сақтандыру нарығын инфляцияны тежеуші тетік десе де болғандай, – деді Н. Жантөреев.
Freedom Life компаниясы инфляцияны төмендету жолында жұмыс істеп жатқан Ұлттық банк еңбегі еш кетпейтініне сенеді. Олардың болжауынша, 2023 жылы инфляция деңгейі 12-13 пайызға дейін төмендеуге тиіс.
«Жоғары инфляция жағдайында сақтандыру компанияларына бағалы қағаздар портфелінің табыстылығын арттыруға қосымша мүмкіндік ашылады. Мысалы, 2022 жылдың басында орта мерзімді мемлекеттік бағалы қағаздар 10-10,25 пайыз кірістілікпен саудаланды. Қазір сақтандыру компаниялары мемлекеттік бағалы қағаздарды 13,9-14,5 пайыз кірістілік бойынша ала алады. Жоғары инфляция ақшаны құнсыздандырады. Бірақ ақша бизнесті кеңейту немесе бағалы қағаздарды сатып алу үшін инвестицияланса, онда одан түскен табыс компания капиталы үшін инфляция әсерін төмендетуге мүмкіндік береді. Көбіне сақтандыру бизнесіндегі ROE 15 пайыздан асады. Мысалы, 1 тамыздағы жағдай бойынша меншікті капиталға қатысты Freedom Life-тің таза пайдасы 47,4 пайызды құрады», деп жауап берді А.Ердесов.
Nomad Life жетекшілерінің пайымынша, базалық мөлшерлеменің жоғарылауы компанияның инвестициялық портфеліндегі облигацияларды қайта бағалауға әсер етеді.
«Өз кезегінде тым жоғары ставка компания капиталын әжептәуір төмендетуі ықтимал. Бірақ компания капиталы оған осы тәуекелді еңсеруге, өз міндеттемелерін орындауға және реттеушінің пруденциалдық нормативтерін сақтауға мүмкіндік береді. Ставка қалпына келген соң компания капиталы да қалпына келеді», деп түсіндірді Nomad Life өкілдері. Бұл компания 2022 жылдың 8 айында 54,4 млрд теңге сақтандыру сыйлықақысын жинаған. Ал таза кірісі – 8,8 млрд теңге (КТС-тан бөлек). Freedom Life-тағы сақтандыру сыйлықақысының жалпы көлемі 21,67 млрд теңгеге тең. Былтырдан 43,7 пайызға көп. Таза табысы – 3,84 млрд теңге. Ұлттық банк дерегі бойынша «Евразия» СК жыл басынан бері 31 млрд теңге таза табыс жинаған. Есепті кезеңдегі компанияның сыйлықақысы 122 млрд теңге болған. Бұл – жалпы сақтандыру компанияларындағы сыйлықақы көлемінің 32,7 пайызы. Өз кезегінде «Халық-Life» АҚ 1 қыркүйектегі жағдай бойынша 82,6 млрд теңге сыйлықақы жинаған және оның нарықтағы үлесі 34 пайызды құрап отыр. Таза табыс мөлшері – 5,9 млрд теңге.
