Өнер • 21 Қазан, 2022

Түркілік рухты шалқытқан кеш

314 рет
көрсетілді
3 мин
оқу үшін

Көктем мен жазға қарағанда қоңыр күз түрлі-түсті көрінеді. Оның бойында көктемнің де, жаздың да қасиеттері бар. Сол сияқты Астананың кеші де әр түсті, әр тарапты. Бір шетте опера мен балет қойылып жатса, екінші жағында Роза Бағланова атындағы «Қазақконцертте» әлдебір концерт, кештер өтіп жатады. Соның біріне өткен сейсенбінің кешінде куә болдық. «Тұран» фольклорлық-этнографиялық ансамблі «Қазақконцертте» «Folk&Symphony» атты кеш берді.

Түркілік рухты шалқытқан кеш

Ансамбльдің аты айтып тұр, бұл қазақ өнерін ғана емес, Түркі әлемінің рухын музыкамен танытып жүрген топ. «Ертеде Түркістанды Тұран дескен, Тұ­ранда ер Түрігім туып-өскен» демей ме Мағжан? Демек Тұран – күллі Түркі әлемі. Оның бай мұрасын, отты күйлерін домбыра мен қобызда, жетіген, сазсырнай мен сыбызғы, тағы басқа ұлттық аспаптарда, заманауи нұсқада тыңдау ғажапқа қалдырады. Өзгеше күйге бөлеп, көкейге көш­­­­пелілер өркениетінің рухын қондырады. Музы­каның тілі ежік­теп түсіндіруді қажет ет­пейтін тілсіз тіл. Сондықтан аталған ан­самбль орындауындағы күй-әуен­дер Тұран топырағында өнген бізге төлтума, ал шетелдіктерге таңсық. Өткен заманның өзінде Мағжан «Тұранды мақтамаймын тіпті текке, онсыз да Тұран мәлім талай шетке» дегеніндей, біздің ансамбль бүгінде шетелдерде көбірек танымал. Осы уақытқа дейін 70-тен астам елде 600-ден астам концерт берген тұрандықтар кешін түркі жұрттарына танымал ноғай жырауы Арслан Сұл­танбековтің «Домбыра» туындысымен ашты. Композицияның өзегінен жойқын рух, алапат сезімдер тасқыны қылаң береді. Осыған жапсарлас орындалған «Бүркітті» де әлгіндей рухтағы дүние деп қабылдадық. Қазақтың қылқобызы қасқыр боп ұлығанын, аққу боп сұңқылдағанын естіген едік. Бұл жолы бүркіттей шаң­қылдап шыға келгенде және оған дауылпаз сынды аспаптар қосылғанда, жігерлендірмей қоймайды. Қиялыңа қыранның қанатын беріп ұшырады.

Әйгілі Кетбұқаның «Ақсақ құлан» күйінің 20-ға жуық нұсқасы бар. Бір-біріне етене бәрі. «Тұран» ансамблі оны өздерінше құбылтып, күй аңызын жағалата отыра орындайды екен. Дауылпаз, дабыл сынды рух көтеретін аспаптар үні қапталдас шығады. Ансамбль қазақтың ұлттық аспаптарының көбінің дауысын орнымен са­бақтастыра алғандығымен де ерекшеленеді. Бұл ретте кемі жоқ. Мәселен, үш ішекті домбыра мен жетіген, сыбызғы мен сазсырнай қалай қабысса, ұрып ойналатын ұлттық аспаптар мен шаңқобыз, тайтұяқ та домбыра мен қобыздың үнін одан сайын рухтандырып жібереді. Ал сахнаны тұтасымен алып тұрған үлкен экранда жүріп жатқан бейнелер тіптен ғажап әсер сыйлайды.

Бұдан бөлек ансамбль Е.Рах­мадиев атындағы мемлекеттік академиялық филар­монияның сим­фониялық оркестрімен бірігіп бірнеше шоқтықты туындыларды сәтті орындай алды (дирижері – Ерлан Нұр­тазин). Олармен бірлесе Ақтоты Райым­құлованың «Толғау», «Қазақ елі», «Дала сыры» атты композицияларын ойнап шықты. «Қара жорғаға» келгенде дирижер иығын қомдап билеп кеткенде, тыңдар­ман тұрып қол соқты. Концерттің қалай өтіп, аяқталғанын осыдан-ақ пайымдарсыз, ендеше.