Шығынға ұшыраған әлемдік қорлар

Құлдыраған индекстер қа­тарында Dow Jones Industrial Average өнеркәсіп ин­дексі де бар. Ол 16,1 пайызға тө­мен­деген. Ал Германияның қор ин­дексі DAX бірден 20,9 пайызын жо­ғалт­қан.

Ranking сарапшыларының жазуынша, аталған индекске эконо­миканың әр саласында жұмыс іс­тейтін әлемдегі аса ірі жүздеген компанияның акциялары енеді. Негізінен, бірінші жартыжылдықта Норвегия тәуелсіз қорының шығыны 174 млрд долларды құраған. Ал Швейцария ұлттық банкі 100 млрд долларлық шығынға батқан. Норвегия қорының активі жыл басынан бері 5,5 пайызға аза­йыпты. Бұл қордың қаржысы шетелдік акцияларға, облигацияларға, жылжымайтын мүлік пен баламалы энергия көздеріне байланысты жобаларға салынған. Euronews.com дерегі бо­йынша, әлемге әйгілі қордың басшысы Николай Танген Норвегия парламентінің отырысында сөйлеген сөзінде соңғы 30 жыл көлеміндегі аса күрделі өзгерістермен бетпе-бет келіп отыр­ғандарын атап өтіп, ак­тив­тердің 40 пайызына дейінгі дең­гей­де жоғалту болуы мүмкін еке­нін ескерткен.

«Егер ұзақ мерзімді динамикаға қарайтын болсақ, дәл осы Норвегия тәуелсіз қоры әлемдегі ең табысты қорлардың бірегейі болып саналады. Табыс үлкен тәуекелдермен келеді. Өйткені нарық заңдары ережелерді белгілейді: тәуекел жоғары болған сайын, кіріс те соншалықты көп болады. Норвегия қоры қор нарығындағы түзету кезеңдерінде ең үлкен шығынға ұшырады. Дегенмен дамыған ел­дер­дегі халықтың, оның ішінде Нор­в­егия хал­қының да қаржылық тұр­ғыдан жо­ғары деңгейлі сауатты болуына орай азаматтардың көбі қор на­ры­ғында өздері де белсенді инвес­тиция жасайды және оның қандай ере­жемен жұмыс істейтінін жақсы тү­сінеді. Мұндай елдерде тәуекелге деген үл­кен деңгейде төзімділік қа­лып­тасқан. Бұл басқарушы ұлттық қор­ларға қиын ке­зеңдерден аман-есен өтуге, қо­ғам­дық қысымды анау ай­тар­лық­тай сезін­беуге көмек бере­ді», деп жазады Ranking.

Дәл осындай Ұлттық қор бізде де бар. Қордың әуелгі түпкі мақ­саты – келешек ұрпақтың қа­жетіне жарайтын қаражат жинау. Алайда ел басынан өтіп жатқан түрлі экономикалық-әлеуметтік қиындықтарға байланыс­ты соңғы жылдары Үкіметке транс­ферт жиі жасалатын болды. Бұл өз ке­зегінде қоғам тарапынан да, сарап­шылар тарапынан да қатаң сынға ұшырап жатыр.

Тамыз айының қорытындысы бойынша біздің Ұлттық қордың да инвестициялық табысы (басқа елдер­де­гідей) көңіл қуантарлықтай бол­ған жоқ. Ұлттық қор активі бір айда 1 пайызға артты, бірақ жыл басынан бері 2,7 пайызға төмендеу байқалады.

«Мұндай көрсеткіштердің қа­лып­тасатыны белгілі болып еді. Өткен айдың қорытындысы бо­йын­ша акция және облигация нары­ғының төмендеуі капиталдың ақша н­а­рығының құралдарына жаһан­дық кетуімен байланысты. Бұл әлем­нің жетекші орталық банктері жүр­гізіп жатқан ақша-несие саясатын қатаңдатуы аясында болды. Осылайша, экономикалық немесе геосаяси тәуекелдерді іске асыру аясында белгілі бір кезеңдерде әлемдік қаржы нарықтарындағы құбылмалылыққа және соның салдарынан қаржы құралдарының баға белгілеулерінің төмендеуіне байланысты кірістілік теріс немесе күті­ле­тін оң мәндерден төмен болуы мүмкін. Бұл ретте Ұлттық қордың ұзақ мерзімді кірістілігі қызмет ету ке­зеңін­­дегі жылдық мәнде 3,05 пайызды құрайды», дейді сарапшылар.

Айта кету қажет, Ұлттық қордың басқару стратегиясы – ұзақ мерзімді. 2021 жылдың соңында Ұлттық қор­дағы валюталық актив кірістілігі соңғы бес жылдағы жылдық мәнде – 4,76 пайызды, соңғы 10 жылда – 2,74 пайызды, құрылғаннан бері 3,72 пайызды құрады. Сонымен қатар 2021 жылдың нәтижесі бойынша кірістілік деңгейі – 4,21 пайыз.

Қазақстан Республикасы Үкіме­ті­нің қаулысына сәйкес Ұлттық қордың активтері рұқсат етілген және сыртқы қаржы нарықтарында айналыстағы тізбеге енгізілген қаржы құралдарына орна­лас­ты­рылады.

Ұлттық қор құрылымында тұрақ­тан­дырушы және жинақтаушы портфель бар. Ұлттық қордың тұрақ­тан­дырушы активі негізінен қысқа мерзімді, сенімділігі жоғары, дамы­ған елдердің тұрақты табысқа ие мемлекеттік бағалы қағаздарына салынады. Ал жинақтаушы портфель актив, нарық және валютаның класы бойынша әртараптандырылған. Ол дамыған және дамушы елдердің мемлекеттік бағалы қағаздарынан, ин­вестициялық деңгейдегі корпо­ра­тивтік облигациялардан, дамыған елдердің компанияларының акцияларынан және алтын портфелінен тұрады.