Коллажды жасаған Қонысбай ШЕЖІМБАЙ, «EQ»
– Біздің басқармаға былтырғы тамыз айында бір азаматтан өтініш түсті. Соған сәйкес Атырау қаласындағы «Лесхоз» шағын ауданында 4 қабатты көппәтерлі тұрғын үй құрылысын жүргізген компанияға қатысты тексеру жүргізілді. Тексеру кезінде «Көктем» тұрғын үй кешенінің құрылыс-монтаждау жұмыстарын рұқсат құжаттарынсыз жүргізіп жатқаны анықталды. Атап айтқанда, келісілген нобайлық жоба, жұмыс жобасы, сараптаманың оң қорытындысы мен құрылыстың басталғаны туралы хабарлама алынбаған. Сонымен қатар учаскенің нысаналы мақсаты тұрғын үй кешені құрылысын салуға сәйкес келмейді, – дейді Е.Қабдинов.
Осыған байланысты мемлекеттік сәулет-құрылыс бақылау басқармасы 2021 жылғы 31 тамызда құрылыс компаниясына Әкімшілік құқық бұзушылық туралы кодексінің 314, 316, 321, 463-баптарына сәйкес 1 043 780 теңге сомасына айыппұл салған. Сондай-ақ заң бұзушылықтарды жоюға және рұқсат құжаттарын алғанға дейін құрылысты тоқтата тұру туралы нұсқама берілді. Кейін 7 қыркүйекте құрылыс саласындағы қолданыстағы заңнаманың бұзылуына байланысты аталған нысанның құрылысын тоқтату туралы сот шешімі шығарылды.
– Алайда сот шешіміне қарамастан, компания құрылысты одан әрі жалғастырды. Осыған байланысты біздің басқарма тексеруді қайта жүргізді. Оның қорытындысымен құрылыс салушы тағы да 1 108 460 теңге әкімшілік айыппұлға тартылды. Бұған қоса Азаматтық кодекстің 244-бабының 1 және 2-тармағымен заңсыз нысанды бұзу туралы талап арыз берілді. Биылғы 21 шілдеде облыстық экономикалық соттың Атырау қаласында орналасқан «Көктем» тұрғын үй кешенін бұзу туралы заңды күшіне енген шешімі бар, – дейді Е.Қабдинов.
Оның айтуынша, Атырау қаласында тұрғын үй кешендері көптеп салынып жатыр. Әрбір құрылыс компаниясы түрлі жолмен үлестік құрылысқа салымшы тартып келеді. Өкінішке қарай, салымшылар уәде етілген пәтерді алмаған, тіпті ақшасынан айырылып қалған жайт кездесіп отыр.
– Тұрғын үй құрылысына үлестік қатысу туралы заңға сәйкес, үлестікке қатысудың үш тәсілі бар. Біріншісі – нысанды екінші деңгейдегі банктің қаржыландыруы, екіншісі – көппәтерлі тұрғын үйдің қаңқасы тұрғызылғаннан кейін үлескерлердің ақшасын тарту, үшіншісі – Қазақстандық тұрғын үй компаниясынан кепілдік алу. Бастапқы екі жағдайда құрылыс салушы үлескерлердің қаражатын тартуға әкімдіктен рұқсат алуға міндетті екенін ұмытпауы керек. Ал үшіншісінде бірыңғай оператормен кепілдік шартын жасауға тиіс. Тұрғын үй құрылысын жүргізетін компанияда осындай құжаттар болғанда ғана азаматтар мен заңды тұлғалар салған қаражаттың сақталуына кепілдік болады. Сол себептен тұрғын үйге сенімді түрде қол жеткізу үшін әкімдіктің рұқсаты немесе бірыңғай оператордың кепілдігі бар нысандарға ғана қаражат салуға шақырамыз, – деп түсіндірді Е. Қабдинов.
Басқарма басшысының айтуына қарағанда, үлескерлердің ақшасын тартуға рұқсаты жоқ құрылыс компанияларынан пәтер сатып алатын тұрғындар үлескер қатарына жатпайды. Өйткені құрылыс компаниясында алдымен үлескерлердің ақшасын тартуға рұқсаты болуы керек. Барлық рұқсат құжаты бар құрылыс салушылардың тұрғын үй кешендеріне қаражат құятын азаматтар ғана үлескерлер болып саналады. Тек осы жағдайда ғана үлескерлердің тұрғын үй кешендерінің құрылысына қосқан барлық салымы сақтандырылады. Тіпті құрылыс салушы банкротқа ұшыраса да, сақтандырылған қаржы тұрғын үй кешенінің құрылысын аяқтауға жұмсалады.
– Салынып жатқан тұрғын үй кешенінен пәтер сатып алмас бұрын, құрылыс салушыдан құжаттардың толық жиынтығын сұрауға кеңес береміз. Тіпті үлескерлердің ақшасын тартуға берілген рұқсат құжатына дейін сұрау қажет. Өйткені үлескерлердің тұрғын үй сатып алу кезінде рұқсат беру құжаттамасымен танысуды талап етуге құқы бар. Ал тараптардың құқықтық қатынастары қалалық әкімдікте тіркелетін үлестік қатысу туралы шартпен ғана бекітіледі. Қолданыстағы заңнамадан тыс жасалған алдын ала брондау, резервтеу, инвестициялау, талап ету құқығын беру шарты секілді барлық мәміле көппәтерлі тұрғын үй кешендерінің сатып алушыларын тиісті дәрежеде қорғамайды, – деді Е.Қабдинов.
Оның түсіндіруінше, Тұрғын үй құрылысына үлестік қатысу туралы заңы кооператив иелерін қорғамайды. Сол себептен құрылыс компаниялары тұрғын үй-құрылыс кооперативтерін құруды жөн көреді. Мұндай кооперативтер көбінесе тұрғын үйдің әр шаршы метрі үшін нарықтағыдан арзан бағаны ұсынады. Әрине, бұл әдіс сатып алушылардың қызығушылығын тудыратыны даусыз. Алайда қазір тұрғын үй кешені құрылысын төмен бағамен талаптарға сәйкес және белгіленген мерзімде салу қиындық тудырып отыр. Демек, арзан бағамен баспана сатып алудың әрдайым ұтымды болмайтынын ескерген жөн.
– Тұрғын үй құрылыс кооперативіндегі пай иесінің құқықтары кооперативтің жарғысымен анықталады. Ал оны құрылыс компаниясы нақты мүшелер кіргенге дейін дайындайды. Демек, бұл құжат құрылыс компаниясының мүддесін көбірек көздейді. Тұрғын үй-құрылыс кооперативі арқылы құрылыс салушылар үшін құқықтық позициялардың икемділігі де маңызды болып отыр. Өйткені Тұрғын үй құрылысына үлестік қатысу туралы заңмен салыстырғанда, мұнда сатып алушының мүддесі аз қорғалған. Ал Тұрғын үй қатынастары туралы заңға сәйкес тұрғын үй-құрылыс кооперативтерінің салымшылары үлескерлер болып есептелмейді. Егер құрылыс компаниясы салымшыларға салынып бітпеген тұрғын үйді тұрғын үй-құрылыс кооперативін құру арқылы сатса, олар пайшылар болып саналады. Бұл жағдайда болашақ тұрғындар шаршы метрді емес, пай сатып алады, – дейді Е.Қабдинов.
Қазір Атырауда екі тұрғын үй құрылыс кооперативінің пайшылары баспанасына қол жеткізе алмай отыр. Өйткені тұрғын үй құрылысы бітпеген. Кооперативтің құрылтайшысы мен директорына қатысты қылмыстық іс қозғалған.
Атырау облысы
