Коллажды жасаған Амангелді Қияс, «ЕQ»
Бізде іс-шаралардың басым бөлігі ресми тілде өтеді. Аудармашы оны қазақ тіліне аударып, іс қағаздарына тігіп қояды. Мұның мемлекеттік тілдің қолдану аясын кеңейтуге ешқандай пайдасы жоқ. Шын мәнінде барлығы керісінше болуы керек. Іс-шаралар мемлекеттік тілде өткізіліп, қажет болған жағдайда ғана ресми тілге аударылуы қажет. Мәселен, қазақ тілін оқытатын курстардың дені формальды түрде өтеді. Мұндай курстардан қазақ тілін үйренген жұрттың саны шамалы.
Алматы облысына жұмыс сапарымен барып, өңір жұртшылығымен кездесу кезінде Президент Қасым-Жомарт Тоқаев: «Қазақ тілін пайдаланып, саяси ойындар жүргізудің қажеті жоқ. Осындай теріс түсініктер кейбір елдерді қасіретке ұшыратты. Мемлекет қазақ тілін қолдау үшін тиісті шаралар қолданып жатыр. Бұл бағыттағы жұмысты жалғастыра береміз», деген еді. Осындай жұмыстың бір бағыты – жұртты қазақтілді ақпарат құралдарын оқып, көріп, таңдауға бейімдеу. Ол үшін әрбір ауданда, үлкен мекемелерде, қазақтілді газеттердің болғаны дұрыс. Себебі, газет тілі әдеби шығармаларға қарағанда жеңіл. Газет – сол ауданның айнасы. Қазақша оқи отырып жұртшылық ауданның саяси, экономикалық, әлеуметтік жағдайынан хабардар болып отырады. Өкінішке қарай, аудандық қазақтілді газеттердің бағы жанбай тұр.
Мәселен, өзім туып-өскен Ақкөл ауданының газетін алып көрейік. 2000 жылдары аудан әкімі мен басылым редакторы Қуаныш Нұрсадықов екеуі қазақтілді «Ақкөл өмірі» газетін шығаратын болып ауызша келісім жасайды. Келісілгендей алғашқы жылдары газет шығып тұрды. Жергілікті жердің штаттан тыс тілшілерімен жұмыс та оң жолға қойылды. Бірақ бірте-бірте газет ауданның айнасы болудан қалды. Басқа басылымдардан алынған материалдар көбейе бастады. Мұндай газеттің оқырманы да азая бастады. Ақыры газет аралас тілді болып, ресми тілді материалдар көбейіп, таза ұлттық тілді газет болудан қалды. Қызметкерлері де жиі ауысты. Онымен қоса полиграфияға арналған ғимаратты жекешелендіріп алды. Газет басшылығы әкіммен бұл ғимаратты полиграфия үйі ретінде сақтаймын деп келіскен көрінеді. Алайда өзі Астанаға көшерде ғимаратты сатып жіберген. Қазіргі қожайыны полиграфия үйін сауда орталығына айналдырып жіберген. Әрине, бұл Нұрсадықов мырзаның азаматтығына жатпайды. Қазір «Ақкөл өмірі» ұжымы Қазпоштаның бір бөлмесін жалдап газет шығарып отыр.
Ал Аршалы аудандық басылымының редакторы Цыгановтың айтуынша, газеттер «Аршалы айнасы» (1050 дана) және «Вперед» (2000 дана) болып шығады. Бұрынғы әкімдердің біреуі «қай газетке мақала қай тілде жазылған, сол тілде жариялаңдар» деген нұсқау беріпті. Осы нұсқауға байланысты екі газет те аралас тілде шығып отыр. Бұл да қуанарлық жағдай емес.
«Egemen Qazaqstan» газетінен Мұрат Қапанұлының «Тереңкөл тынысы» неге шөміштен қағылды?» деген мақаласын оқи отырып, солтүстік өңірдегі аудандық қазақтілді газеттердің жағдайлары мүшкіл екен деген ойда қалдық. Рас, Ақмола облысындағы аудандар біртіндеп қазақыланып келеді. Кеңестік дәуірде Ақкөл ауданында небәрі 20 пайыз қазақ өмір сүрсе, қазір жергілікті тұрғындардың жартысы өз ұлтымыз. Ауданда тұратын татар, ингуш, неміс секілді ұлт өкілдерінің басым көпшілігі қазақ мектептерінде оқығандар. Ұлт ұстазы Ахмет Байтұрсынұлы айтпақшы, «Ұлттың сақталуына да, жоғалуына да себеп болатын нәрсенің ең қуаттысы – тіл. Сөзі жоғалған жұрттың өзі де жоғалады». Тілді сақтаудың бірден-бір жолы – қазақтілді бұқаралық ақпарат құралдарын көбейту. Жергілікті әкімдіктер мен Ақпарат және қоғамдық даму министрлігі осы мәселеге көңіл аударып, түбегейлі шешеді деген үміт бар.
Еркін ДӘУЕШҰЛЫ,
Журналистер одағының мүшесі
