Әккі нотариустар әшкереленді

Рас, елімізде нотариустың қыз­метіне жүгінетіндер өте көп. Әсіресе баспана, көлік сату, сатып алу, құжат ресімдеу, мұрагерлік, келісім-пәтуа, сенімхат, шарт жасасу секілді азаматтық істердің бар­лығы да осы нотариусқа барып тіре­леді. Алайда бұл салада да түрлі заңсыз­дықтар бар. Заңдық тұрғыда күші бар құжат­ты куәландыратын но­та­риустар заңсыз әрекеттерге жол бере­т­інін Бас прокуратураның талдау жұмысынан-ақ аңғаруға болады. Жалпы, халықта нотариус қызметінен бастап оларды бақылау мен лицензия беру, алуға қатысты сауалдар жетерлік…

Естеріңізге салсақ, елімізде атқа­ру­шылық жазба институты 2016 жылдан бастап іске қосылған болатын. Содан бері жеңілдетілген тәртіп­те коммуналдық қызметтер үшін қарыздар, жалақы, шарттар бойын­­ша түсінбеушіліктер және тағы басқа даусыз талаптар өндіріле бастады. Нәтижесінде, жазба қарыздарды өндіріп алу рәсімдері едәуір жеңілдеп, соттардың жүктемесі азайған еді. Алайда рәсімдердің қарапайымдылығына және нотариустардың теріс пайдалануына байланысты ол бар­лық «сұр сызбалардың» құралына айн­алғаны жасырын емес. Жазба қылмыстық жолмен алынған ақшаны қолма-қол ақшаға айналдыру үшін қолданылған.

Мәселен, Алматы, Астана және Қарағанды қалаларында мұндай заң бұзушылықтың 13 фактісі анық­талды, онда қаржы пирамидаларын құруға қатысқан ұйымдар мен адам­дардан қарыздар ресми түрде өндіріліп алынған. Алма­тыда қаржы пирамидасының ұйымдас­тырушы­лары жалған шарттар бойынша салымшылардың ақшасын алу және жымқыру үшін нотариустар арқылы 2 млрд борышты өндіріп алды. Прокурордың талап қоюы бойынша жазбалардың күші жойылды.

Сот тәртібінен тыс мемлекеттен 63 жазба бойынша мемлекеттік сатып алу шарттары бойынша 1,8 млрд теңге заңсыз өндіріп алынғанын атап өткен жөн. Оның ішінде прокурорлардың талап қоюлары бойынша құны 1,2 млрд теңгені құрайтын жазбалардың күші жойылды. Қарыздар мемлекеттік сатып алу шартының мерзімі өткеніне қарамастан, орындалмаған және ЖСҚ мен сатып алу жоспарларында көзделмеген жұмыстар үшін, мемлекеттік сатып алу шарттарына қосымша келісімдерді қазынашылық органдарында тіркеуінсіз, қабылдау актілері және басқа да растайтын құжаттар болмаған жағдайда өндіріп алынған.

Мәселен, Алматы облысында бір нотариус жеке компанияның пайдасына ТКШ бөлімінен тіркелмеген қосымша келісім бойынша 410 млн өндіріп алған (негізгі шартта көзделмеген жұмыстарға шарттың мерзімі аяқталды). Сотқа оның күшін жою туралы талап қою ұсынылды.

Мүлік пен активтерді басқа міндеттемелер бойынша орындаудан алып тастау үшін жалған жалақы қарыздар өндіріп алынған (себебі жалақы бірінші кезекте өндіріп алынады). Екі жыл ішінде прокурорлар 5 млрд теңгеге 250 заңсыз жазбаның күшін жоюға қол жеткізді.

Ал Қарағанды облысында ЖШС-дан 333 млн теңгеге жалақы бойынша жалған қарыздарды өндіріп алу туралы 35 жазба анықталып отыр. Бұл ретте кәсіпорынның салықтар бойынша борышы 1,7 млрд теңгені құрады. Бұл іске қатысты барлық жазбаның күші жойылды.

Кейбір жағдайларда жазбаларды нотариустар өз өкілеттіктерін айқын асыра пайдалана отырып істеген. Астана, Алматы қалаларында, Алматы және Жамбыл облыстарында нотариустар қарызды өтеу есебінен кепіл нысанасы болып табылмайтын 40 көлікті заңсыз өндіріп алған. Мұндай талаптар бойын­ша жазбалар жазып беруге жол берілмейді.

Сондай-ақ прокурорлар жалған құжаттар негізінде жазылған 1 млрд теңгеге 56 атқарушылық жазбаны және психиатриялық есепте тұрған азаматтарға қатысты 6 жазбаны анықтады. Соттар прокурорлардың 1 млрд теңгеге атқарушылық жазба­лардың күшін жою туралы 17 талап қоюларын қанағаттандырды. Қазіргі таңда 3 талап қою қаралу сатысында.