Бағаны тұрақтандыру бойынша делдалдық схемаларды тексеру жөніндегі комиссия отырысы өңірде аптасына 3 рет өткізіліп жүр. Жыл басынан 14 комиссия отырысы өтіп, мониторинг және талдау нәтижесінде анықталған бірқатар заңнама бұзушылық бойынша тиісті шара қолдану мақсатында жұмыс жүргізілген. Жалпы, Түркістан қаласының тұрғындарын азық-түлік тауарларымен қамтамасыз ету үшін қала аумағында 25 ірі супермаркет, 3 көтерме сауда орны және 187 дүкен қызмет көрсетіп келеді. Әлеуметтік маңызы бар азық-түлік бағасын тұрақтандыру мақсатында бастапқы бағасынан 15 пайыздық үстемақыдан асырмау қажеттігі туралы 25 әмбебап дүкен иелерімен меморандум түзілген.
Қаңтарда болған жылыжайлардағы шығын мәселесі көкөніс бағасының өсуіне әкелетінін айтқан Түркістан өңірінің жылыжай иелері Премьер-министрдің орынбасары – Сауда және интеграция министрі Серік Жұманғарин, облыс әкімі Дархан Сатыбалдымен кездесуде талап-тілектерін жеткізді. Кездесуде жылыжай иелеріне мемлекет тарапынан жан-жақты қолдау берілетіні, алайда олар тек заң аясында жүзеге асатыны айтылды. Келер жылы көмір тапшылығын болдырмау үшін осы бастан іс-әрекетке көшу керек. Дегенмен мемлекет тарапынан да бірқатар ұсыныс бар. Ең алдымен, жылыжай иелері өнімінің 70 пайызын нарықтық бағамен ішкі нарыққа сатуға тиіс. Яғни көкөніс пен жеміс-жидектің басым бөлігі шетел емес, Қазақстан халқына қолжетімді болуы қажет. Жылыжай иелеріне мемлекет тарапынан берілетін жеңілдетілген несие алудың заңды тетіктері қаралып жатыр. Алайда ол үшін олар өз ісін заңдастыруы керек. Қазіргі жағдайда бұл да кедергі болып тұр. Өйткені жылыжайлардың 90%-дан астамы құжаттандырылмаған.
Кездесу қорытындысы бойынша қатысушылардың көбі жылыжай өндірісін сертификаттау, стандарттау және жоспарлау қажет деген ортақ пікірге тоқталды. Сертификаттаудан жалғыз өте алмайтын шағын шаруашылықтар кооперативтерге бірігуге тиіс. Жалпы, республикадағы жылыжайлардың 71%-ы – облыстың үлесінде немесе 1 569 гектарды құрайтын 3 366 жылыжай бар. Статистикалық деректер бойынша, бүгінде республикада қияр мен қызанақ өндіретін 1,2 мың гектар жылыжай бар, олар 190 мың тоннаға жуық өнім береді. Бұл көлем Түркістан облысының жағдайын ескере отырып, халықтың жылыжай көкөністеріне деген сұранысын қамтамасыз ету үшін жеткілікті.
Облыста көкөністер басқа өңірлерге қарағанда 1,5-2 ай бұрын жиналады. Жылдық тұтыну нормасына сәйкес облыс халқы картоп, сәбізбен 1,5 есе, пиязбен 4,4 есе және қырыққабатпен 6,6 есе қамтамасыз етіледі. Яғни Түркістан облысы диқандарының республика халқын әлеуметтік маңызы бар ерте мезгілдік картоп, пияз, сәбіз өнімдерімен қамтуға толық мүмкіндігі бар. Ауыл шаруашылығы дақылдарын әртараптандыру аясында биыл Түркістан өңірінде ерте пісетін картопты 9,02 мың гектарға, пиязды 2 мың гектарға, сәбізді 1,24 мың гектарға және қырыққабатты 7,54 мың гектарға егу жоспарланған. Нәтижесінде 186,3 мың тонна картоп, 55,5 мың тонна пияз, 30,4 мың тонна сәбіз және 187,2 мың тонна қырыққабат алу көзделіп отыр.
Облыста жеңілдетілген несие беруді 4 бағытта жүзеге асыру жоспарланған. Осы бағытта өңірде жалпы құны 56,6 млрд теңге болатын 18 жоба анықталды. Қажетті несие көлемі – 42,9 млрд теңге. Оның ішінде сүт-тауарлы фермалары бойынша 4 жоба арқылы жылына 18,7 мың тонна сүт өндіріледі. Ет бағытындағы құс фермаларын салу бойынша 4 жоба жүзеге асып, жылына 21,2 мың тонна құс етін өндірмек. Сонымен қатар суару жүйелерін енгізу бойынша 5 жоба анықталды. Суару аумағы – 5,7 мың гектар. Жеміс-көкөніс сақтау қоймаларын салуға бағытталған 5 жобаның сыйымдылығы – 40 мың тонна. Нәтижесінде, сүтпен 42,1%, құс етімен 78,6% қамтамасыз етілсе, суару көлемі 46,9 мың гектарға, жеміс-көкөніс сақтау қоймаларымен қамтамасыз етілуі 63,5%-ға жеткізіледі.
Облыстық ауыл шаруашылығы басқармасы басшысының міндетін атқарушы Нұржігіт Мырзахметов АӨК негізгі капиталы мен тамақ өндірісіне тартылған жеке инвестициялар көлемін 6 есе арттыру межеленгенін айтады. Яғни 84,9 млрд теңгеден 481,1 млрд теңгеге дейін көбейтілмек.
«Ауыл шаруашылығында жалпы өнім көлемін 1,03 трлн теңгеден 2,12 трлн теңгеге дейін көбейту жоспарланып отыр. Ал АӨК қайта өңделген өнімдерінің экспорты 136,9 млн доллардан 310,5 млн долларға жетеді деген жоспар бар. Ауыл шаруашылығы дақылдарын әртараптандыру арқылы егіс көлемі 869,8 мың гектарға жеткізіледі. Мақта дақылы 46,3 мың гектарға қысқартылып, дәнді дақылдар, көкөніс, бақша және мал азықтық дақылдардың көлемі ұлғаяды. Жылыжайлар көлемі 1 569 гектардан 2 118,6 гектарға ұлғаяды, қарқынды баудың көлемі 4 740 гектардан 8 520 гектарға жеткізіледі. Мақта талшығын терең қайта өңдеу көлемін 17 мың тоннадан 66 мың тоннаға арттыру жұмысы жүреді. Бес жылда 12 тоқыма тігін фабрикасын ашу, мақта шаруашылықтарын 2027 жылдан бастап жергілікті элиталық тұқымдармен 100% қамтамасыз ету жоспарланған. Сондай-ақ 5 жылда жеміс-көкөніс өнімдерін өңдеу үлесін 0,23%-дан 10%-ға, ет өнімдерін өңдеу үлесін 12,3%-дан 34,0%-ға, сүт өнімдерін өңдеу үлесін 13,6%-дан 31%-ға ұлғайту көзделген. Өнім көлемінің артуы бағаны тұрақтандыруға оң әсерін тигізері анық», дейді Н.Мырзахметов.
Айта кетелік, биылғы 3 ақпандағы жағдай бойынша облыста 19 түрлі әлеуметтік маңызы бар азық-түлік тауарлары бойынша жалпы 99,3 мың тонна қор бар. Тұрақтандыру қорында – 330,7 мың тонна, сауда нысандарында – 5,8 мың тонна, өндіруші кәсіпорындарда – 24,4 мың тонна, қоймаларда – 2,1 мың тонна, сауда объектілерінде (айналым схемасын есепке алмағанда) 45 мың тонна азық-түлік бар. Әлеуметтік маңызы бар азық-түлік тауарларының 15 түрі облыста өндіріледі. Ал бидай ұны, нан, күнбағыс майы Шымкент қаласы есебінен қамтамасыз етілсе, күріш – Қызылорда облысынан, қант Жамбыл, Алматы облыстарынан әкелінеді. Түркістан қаласы тұрғындарын әлеуметтік нанмен қамтамасыз ету үшін 2 өңдеу кәсіпорындарына 100 тонна ұн босатылған және «айналым схемасы» шеңберінде 1 кәсіпорынға 207 млн теңге несие берілген. Нәтижесінде, аталған кәсіпорындар нан бағасын 85 теңгеден сауда орындарына жеткізіп, тұтынушыға 90 теңгеден ұсынылып жатыр. Облыста өндірілетін әлеуметтік маңызы бар азық-түлік тауарларының ішінде негізінен құс еті – 11,7%, жұмыртқа 45% қамтамасыз етіледі. Осыған орай, құс шаруашылығын дамыту бағытында биылдан бастап жалпы құны 17 млрд теңге болатын 6 инвестициялық жобаны жүзеге асыру бойынша жұмыс жүргізіліп жатыр.
Түркістан облысы
