Сирия сырт қалып барады
Сирия президентінің кеңесшісі Бусейна Шаабан Батыс елдерінің жер сілкінісінен кейін Сирия үкіметіне көмек көрсетпей, тек лаңкестер мен оппозиция бақылауындағы аумақтарға ғана қолдау жіберетінін мәлімдеді.
– Өкінішке қарай, Батыс тек лаңкестер орныққан, «ақ дулығалылар» орналасқан аймақтарды ғана ойлап отыр, олар сириялықтардың басым бөлігі тұратын аймақтарды назарға алып отырған жоқ. АҚШ пен Еуропа тек соларды қорғап жатыр. Ақшаның көп бөлігі, барлық құрал-жабдық Түркияға Еуропадан және АҚШ-тан жіберілді. Ал Сирия үшін Еуропадан ештеңе жоқ, – деді Бусейна Шаабан Sky News британдық телеарнасына берген сұхбатында.
Бұған дейін БҰҰ-ның тұрақты үйлестірушісі әл-Мұстафа Бенламлих Сирия үкіметін саяси мәселелерді қоя тұрып, Сириядағы гуманитарлық миссияны жеңілдету үшін елдің оппозиция бақылауындағы солтүстік-батыс аймағына кіруге рұқсат беруге шақырған еді. Алайда бұл ұсынысқа Дамаск мардымды жауап бермей тұр. Сондай-ақ Еуроодақ комиссия өкілі Балаш Уйвари болса Сирияға жер сілкінісінің салдарын жою үшін көмек жібермейтінін мәлімдеді. Ол мұны «Дамаскіден сұрау келген жоқ», деп түсіндірді.
– Біз Сирия үшін азаматтық қорғаныс тетігін (Еуроодақтың халықаралық көмегін үйлестіруді қамтамасыз ететін) іске қосқан жоқпыз, өйткені бізге Дамаскіден мұндай сұраныс түскен жоқ. Әрине, егер Сирия билігінен ЕО-дан көмек алғысы келетіні туралы сұрау алсақ, біз бұл өтінішті дереу қарастырамыз, – деді Еуроодақ комиссиясының өкілі.
Одақтың бұл әрекетінен хабардар болған Сирия үкіметі Уйваридің мәлімдемесінен соң бірден сұрау салды. «Батыс елдерінің санкцияларына байланысты елде медициналық құралдардың, азық-түліктің, жанар-жағармайдың және құрал-жабдықтардың тапшылығы қатты байқалып жатыр», деп хабарлады Сирияның Еңбек және әлеуметтік істер министрі Мұхаммед Сейф ад-Дин. Ол санкциялардың кесірінен сириялықтардың қарапайым өмірлік игіліктерден қағылып жатқанын баса айтты. Сондай-ақ министр апаттан кейін Сирияға көмек көрсеткен барлық жанашыр болған елге алғыс айтып, «қалған араб елдері мен басқа мемлекеттерді үйінді астында қалған адамдарды құтқару үшін Сирияға көмекті арттыруға» шақырды.
Жалпы, «Сирияға қарсы санкциялар жер сілкінісінен зардап шеккендерге гуманитарлық көмек көрсетуді қиындатып отыр», деді РИА Новости агенттігіне Халықаралық Қызыл Крест және Қызыл Жарты Ай қоғамдары федерациясы бас хатшысының орынбасары Хавьер Кастелланос.
– Санкциялар біздің қайырымдылық жұмысымызға қатты кедергі келтіріп отыр. Бұл елге жөнелтілетін заттардың бағасы бірнеше есе артты, сондықтан гуманитарлық қызметті жеткізу ұзақ уақытты алады. Барлығын жинап бір жібермесек, жеке-жеке жіберілген тауарлардың құны шарықтап кетті, – деді ол. Оның пікірінше, Сирияда қирандылар астында Түркияға қарағанда көбірек адам қалуы мүмкін, өйткені оларда қажетті іздестіру-құтқару құралдарының жоқтың қасы.
Осы орайда Грекияның Коммунистік партиясынан (ККЕ) Еуропарламент депутаттары Сирияға салынған эмбаргоны тез арада алып тастауды және ел халқына гуманитарлық көмекті кедергісіз жеткізуді талап етті. Кейін Дағдарысты басқару жөніндегі Еуропа комиссары Янез Ленарчич Еурокомиссия Еуроодақ елдерін Сирияға көмек беруге шақырғанын мәлімдеді.
Екі елге көмектің көлемі екі түрлі
Қазір Еуропалық одақ Сирия үкіметімен тікелей байланыста емес, 2011 жылы бұл елге қарсы санкция салғаннан бері келіссөз жүргізбейді. Еурокомиссия өкілі Балаш Уйвари түсіндіргендей, Еуроодақ Сирия билігіне тікелей емес, гуманитарлық ұйымдар арқылы көмек көрсетеді. Атап айтсақ, соңғы мәліметтер бойынша ЕО-ның 19-ға жуық мемлекеті (Аустрия, Болгария, Хорватия, Кипр, Чехия, Эстония, Франция, Германия, Грекия, Мажарстан, Италия, Мальта, Нидерланд, Польша, Португалия, Румыния, Словакия, Словения және Испания), сондай-ақ Албания мен Черногория Түркияға 27 құтқарушы тобын, оның ішінде екі мамандандырылған медициналық бригада (барлығы 1 185 адам) жіберген. Ал Сирияға олар су және санитарлық, гигиеналық құралдар, көрпе секілді заттар жібермек, бұған аталған елдер гуманитарлық ұйымдарды қаржыландыруға уәде беріп отыр.
Сонымен қатар Германия Сириядағы жер сілкінісінен зардап шеккендерге көмек ретінде қосымша 25 миллион еуро бөлетінін мәлімдеді. «Көмек апат аймағына қарамастан, ең көп зардап шеккендерге жеткізіледі», деп хабарлады Германия Сыртқы істер министрлігі. Сарапшылар Германияның бұл мәлімдемесі «көмек елдің оппозиция бақылауындағы солтүстік-батыс аймағына жіберілетінін білдіреді», дейді. Ал Еуропалық одақ Түркияны қолдау іс-шараларына апат болған күні бірден кірісті. Түркияға ЕО-ның 10 мемлекетінен құтқару топтары лезде жіберілген еді.
Сирияға көмектің кешеуілдеуіне ел шекарасына дейінгі тас жолдардың зақымданып, қирауы да кедергі келтіріп жатыр. Түркия билігінің мәлімдеуінше, Біріккен Ұлттар Ұйымы Қауіпсіздік Кеңесінің рұқсатымен Түркияның оңтүстігіндегі Хатай провинциясында Сирияның көтерілісшілер бақылауындағы аймақтарына құтқару жүктерін тасымалдау үшін бір ғана шекара бекеті ашылған. Көтерілісшілер бақылауындағы аймақтарға гуманитарлық көмек әдетте 2014 жылы Қауіпсіздік кеңесінің қарарымен бекітілген трансшекаралық механизмімен Түркия арқылы өтеді. Осыған орай Түркия Сыртқы істер министрі Мевлүт Чавушоғлу: «Шекараның Сирия жағындағы кейбір жолдары зақымдалған. Жолдардың көп бөлігінің қирауына байланысты халықаралық көмектерді жеткізуде қиындық туындап отыр. Осы себепті біз тағы екі бекет ашып жатырмыз. Төтенше жағдай болғандықтан біз бақылаудағы бекеттерді ашу мүмкіндіктерін де қарастырып жатырмыз», деді.
Ұлыбритания премьер-министрі Риши Сунак Түркияға арнайы техника, иісшіл иттері бар 77 адамнан тұратын іздеу-құтқару тобы Газиантепке жіберілгенін мәлімдеді. Ал Сирияға қатысты Ұлыбритания «Ақ дулығалылардың» төтенше жағдайға көмектесу ұйымын қаржыландыруды арттырды және басқа агенттіктерге де көмек көрсетеді.
АҚШ президенті Джо Байден Түркияға жер сілкінісінен кейінгі көмекке екі іздеу-құтқару тобын (барлығы 158 адам) жіберетінін айтты. Мексика да Түркияға құтқарушылар мен іздестіру жұмыстарына қажетті құрал-жабдықтар беруге уәде берді. Сондай-ақ Молдова Түркияға 55 құтқарушы жіберген.
Біріккен Ұлттар Ұйымы да Түркия республикасына 50-ден астам құтқару тобын жібергенін хабарлады. Ұйымның Төтенше жағдайға қарсы әрекет ету орталық қоры да қаржылық көмек ретінде 25 миллион доллар (20,6 миллион фунт стерлинг) бөлді. Алайда жол жағдайы мен логистикалық мәселелерге байланысты ұйым Сирияға көмек бере алмайды. Өткен жылы БҰҰ Сирия шекаралық гуманитарлық қорына 138 миллион доллар бөлген, қазір бұл қаржы таусылған. Енді ұйым Сирия билігіне осы жер сілкінісінің зардаптарына байланысты шығындарды 2023 жылға бағытталған қаржылай көмекке кірістіруді талап етіп отыр.
Өткен жылы Астанада өткен Сирия бойынша Астана форматының 19-кездесуінде Сирия билігі елдегі жағдайдың күрделене түскенін айтқан еді.
– Қазір менің халқым Американың ұйымдастырып отырған шарасынан зардап шегіп отыр. АҚШ әкімшілігі осыны пайдалана отырып, өзіне тиесілі бірқатар жайтты қолдады. Ал қазір өзінің экономикалық террорын жалғастырып жатыр. Сирияның нанын тартып алатындай жағдайларға алып келді. Осының салдарынан бүгін Сирия халқының жағдайы нашарлады. Сириядағы тұрақтылықты қалыпқа келтіруде бұл үлкен кедергі болып тұр. Террористермен күресу күрделене түсті, – деген еді Сирия Араб Республикасының Сыртқы істер министрінің орынбасары Мухаммед Айман Сусан.
Сирия халқының жағдайы зілзаладан соң тіпті нашарлай түскені анық.
Айтпақшы, Қазақстан жойқын жер сілкінісінен зардап шеккен Сирияға 50 тонна гуманитарлық көмек жіберу туралы шешім қабылдады. Мемлекеттік материалдық резервтен консервіленген өнімдер, жылы киім-кешектер, қысқы шатырлар, кереуеттер мен төсек-орын жабдықтары бөлінеді. Жүк Ислам ынтымақтастығы ұйымының желісі бойынша Алеппо қаласына төрт әуе рейсімен жеткізілмек. Сонымен қатар Түркияға Қазақстан 1 млн доллар көлемінде шұғыл көмек беріп, еріктілер мен белсенділер гуманитарлық көмек көрсетіп жатыр. Сондай-ақ 100 адамнан құралған құтқарушылар тобы жіберілді.