Жастарға тек білімді болу жеткіліксіз

Бұрынғы өткен ата-бабаларымыз өскелең ұрпақты елшіл болуға тәрбиелеуге үлкен мән беруінің түпкілікті мақсатын бүгінгі таңда терең түсініп жүрміз. «Кісі елінде сұлтан болғанша, өз еліңде ұлтан бол», «Ер туған жеріне, ит тойған жеріне» деген сөздер соның айшықты айғағы. Бүгінгі таңда қазақстандық патриотизм – еліміз өркендеуінің негізгі қозғаушы күші екеніне де көзіміз жетті. Өйткені, қазіргі жаһандану заманында тек жоғары білікті маман болып қалу тым жеткіліксіз. Білікті маман тәрбие­­лі де парасатты, өз еліне шын берілген жалынды патриот та болуы тиіс. Бұл орайда, аты әлемге әйгілі бабамыз, ғұлама ғалым Әбу Насыр әл-Фарабидің: «Тәрбиесіз берілген білім – адамзаттың қас жауы» деген ұлағатты сөзі ойға оралады. Ал енді этносаралық ынтымақ мәселесіне келсек, қазақ – ежелден шын мәніндегі интернационалшыл ұлт. «Кел демек бар да, кет демек жоқ», «Бермегенді беріп ұялт», «Таспен ұрғанды аспен ұр», немесе «Бір күнгі ұрыс-керіс, қырық күнгі несібеден айырады», «Бір рет дәм-тұзын татқан үйге, қырық күн сәлем» деген сияқты салт-дәстүрлер мен әдет-ғұрыптардан туындаған мақал-мәтелдер достық пен ынтымақты ту еткен ұлттық педагогикамыздың інжу-маржандары. Осы жерде, дәм-тұзын бір рет қана емес, ондаған жылдар бойы татып, бүгінгі таңда кісі елінде «сұлтан» болып жүрген Жириновский сияқтылардың Орталық Азия, оның ішінде, Қазақ елі туралы айтқан сандырақтары еске түсіп, еріксіз қынжылтады. Қазақ мұндайларды опасыз сатқындар ретінде санап, «Тоны бардың биті, сүйек тастағанның иті», «Кімнің тарысы піссе, соның тауығы», деп келемеждеген... Тәуелсіздік жылдарында, жастарға білім-тәрбие беруде қомақты табыстарға қол жеткіз­­геніміз баршаға аян. Десек те, бұрын жүргізілген реформалар, негізінен, білім беру саласын қамтып, заман талаптарына сай маман тұлғасын қалыптастыру мәселесіне тиісті көңіл бөлінбеген сияқты. Біз жастарды патриоттық, этносаралық ынтымақ, эстетика­­­лық және этикалық тәрбиелеуде айрықша орны бар, кемеңгер қазақ хал­қының философиялық мәні терең салт-дәстүрлері мен әдет-ғұрыптарын ұмыта баста­ған­дай­мыз. Халқымыздың аса бір қасиетті «Үлкенге – құрмет, кішіге – ізет, ата-анаға – қошемет» дейтін қағидатының да жадымыздан өше бастауы өте өкінішті. Бүгінгі таңда, кейбір жастарымыз ата-ана алдындағы борышы мен парызын өтеудің орнына, оларға бейәдептілік көрсетіп, тіпті, қарттар үйіне тапсырып жі­бе­­­­ретіндігіне де куә болып жүрміз. Баршамызды алаңдатып отырған тағы бір күрделі проб­лема, бұл қазақ халқының өз ішіндегі рушылдық, жершілдік, ғылыми тілмен айтқанда трайбализм мәселесі болып отыр. Ұлтымыздың болашағына балта шабуы мүмкін бұл құбы­лыс­қа Елбасы өз Жолдауында да, Қазақстан халқы Ассамблея­сының ХХІ сессиясында сөйлеген сөзінде де ерекше көңіл бөлді. «Ру мен тайпаға бөліну – ұлттық тұ­тастықтан айырылудың өте қауіп­ті түрі, тек бірлесіп қана, бү­кіл халықтың күш-жігерін бірік­­­­тіріп қана біз алға басамыз», деп шегелей айтты бұл тұрғыда Елбасы. Қазақ халқының кемеңгер ұлы Төле би де халқымыздың жүздерге, тайпалар мен руларға бөлінуінің себептерін, оның халықтың күнделікті тыныс-тір­шілігі, шұғылданған шаруа­шылығына байланысты екен­дігін бір кісідей-ақ білген. Бұл құбылыстың жағымды тұс­та­рын мойындай отырып, ұлт тұтас­тығына келтірер келеңсіз жақта­рының да бар екендігін әрдайым ескертіп отырған. «Жүзге бөлін­гендердің – жүзі қара», «Руға бөлінгендердің құруға асыққаны», «Атаға бөлін­гендер адыра қалады. Көпті қорлаған көмусіз қалады», «Хан азса, халқын сатады. Халық азса, хандыққа таласады», деп інжу-маржан тұжырымдардан тұра­тын өсиет қалдырған. Ұлы баба­мыздың өсиеттері бүгінгі таңда да аса құнды, әрі өзекті. Байқап қараған адамға, ұлы бабамыз Төле би мен Елбасымыз Н.Назарбаевтың трайбализм мәселесіндегі ұстанымдары бірін бірі толықтырып, үндесіп-ақ тұр. Халық жазушысы Шерхан Мұртаза да: «Жігіттер, рудың туын асқақтатамыз деп жүріп, ұлттың туын жығып алмайық», деген еді бұл орайда. Қазақ елі – көп дінді, көп конфессиялы мемлекет. Еліміз­дің Конституциясы сенім бос­тандығына кепілдік береді. Халықтың діни наным-сенімдері мемлекеттің өркендеп дамуында елеулі рөл атқаратыны белгілі. Сондықтан да болар, Елбасы бүгінгі таңдағы өткір мәселелердің бірі ретінде жалған діни ағымдар екендігін баса айтты. Қазақ халқының әдет-ғұрыптары мен салт-дәстүрлерін мысалға ала отырып, хиджаб кию мәселесіне де айрықша тоқталды. Оның ғасырлар бойы қалыптас­қан халқымыздың салт-дәстүрле­ріне жат екендігін тілге тиек етті. Классикалық көркем әдебиет­терді оқып, көркем фильмдерді көруге шақырды. Бет-ауыздарын тұмшалап алған қазақтың қыз-келіншектері мен ақ шашты кейуаналары солардың ешбірінде де кездеспейді, деді Президент. Солай бола тұрғанның өзінде де, ашық-шашық жүрген ешкімді де көрмейсің. Бәрі де сәнді, әрі ­жарасымды ұлттық киімдерді киіп жүрген. Сонау, біздің заманымыздан бұрынғы сақ тайпалық бірлестіктерінің патшайымдары Зарина мен Томирис, Кенесары ханның бауыры Бопай ханша, кешегі сұрапыл соғыс жылдарында бүкіл Шығыс халықтары қыздары ішінен Кеңес Одағының Батыры атанған қос қарлығаш Әлия мен Мәншүк, 1986 жылдың ызғарлы Желтоқсанында тотали­тарлық жүйенің өктем саясатына «Жаным – арымның садақасы» деп қарсы шыққан аяулы қара­көз қыздарымыз жоғарыда айтқанымыздың анық айғағы. Қылышынан қан тамған қызыл империя құлап, тәуелсіздік таңы атқаннан кейін ғана тіліміз, діліміз және дініміз қайта жаңғырып, еліміз дамудың даңғыл жолына түсті. Десек те, алдымызда бұл мәселелер төңірегіндегі күрмеуі қиын проблемалар жетерлік. Сондықтан да, «Мәңгілік Ел» ұлттық идея болуы тиіс, өйткені, ол – сонау көкбөрі түркілерден бастау алған ата-бабаларымыздың асыл арманы, әлемнің аса дамыған 30 елінің құрамына кіру жос­пары және жаңа қазақстандық патриотизмнің өзегі. «Мәңгілік Ел» ұлттық идея­сының арқауы ретінде отандас­тарымызды патриоттық, қонақ­жайлылық және меймандостық рухында тәрбиелеуде халқы­мыз­дың теңдесі жоқ салт-дәстүрлері мен әдет-ғұрыптары таңдалса, нұр үстіне нұр болар еді. Саттар ҚУАШБАЕВ, облыстық мәслихаттың депутаты, «Нұр Отан» партиясы Шымкент қаласы әл-Фараби аудандық филиалының төрағасы, профессор. Оңтүстік Қазақстан облысы.