Ем іздеп жер асқан туристерге еліміз қаншалықты тартымды?

Елорда ем ордасына айналып келеді

Денсаулық сақтау министрлігінің бізге берген мәліметі бойынша, өт­кен жылы еліміздің медициналық ұйым­дарында шет мемлекеттерден 3 884 пациент келіп емделді. Олардың 85%-на, яғни 3 303 адамға шұғыл түрде меди­циналық көмек көрсетілсе, 15%-ы – 581 адам жоспарлы түрде ем қабылдаған. Бұл бұрнағы жыл­дарға қарағанда, басқа жақтан келіп емделушілердің саны артып жатқанын көрсетеді.

Жалпы, қазіргі уақытта әлемде меди­циналық туризм секторының өсу қар­қыны басқа туристік сегменттермен салыс­тырғанда едәуір жоғары. Бүгінде медициналық туризм қазіргі заманғы денсаулық сақтау саласының жаңа тұ­жы­рымдамасын қалыптастырды және жаһандық экономикалық бәсекелестік жағдайында медицинаны неғұрлым жыл­дам қарқынмен дамытуға ықпал етіп отыр. Осы орайда 2017 жылы 50-ден аса ел ме­дициналық туризмді мемлекеттік саясат деңгейінде дамы­ту туралы шешім қабылдағанын атап өткен жөн. Бұл ба­ғытта біздің елімізде де кешенді жұ­мыстар қолға алына бастады. Атап айтқанда, «Медициналық туризм мен импортты алмастыруды дамыту» жобасы аясында медициналық туристерді әлеуетті жет­кізуші – мақсатты елдер анықталды, са­наторлық-курорт­тық ұйым­дардың 5 кластері, 10 не­гізгі са­на­­торлық-курорт­тық ұйым бел­гі­ленді, кластерлер бойынша жауап­­тылар – санаторийлердің дирек­тор­лары тағайындалды, сондай-ақ шет­елдік пациенттерді тарту бойынша мар­­­­кетингтік жоспар – коммуникация бағдарламасы әзірленді.

Емделуші туристерді тартатын ең не­гізгі тетіктің бірі – медициналық мекеме­лердің Joint Commission International (JCI) аккредитациясын иеленуі. Бұл дегеніміз – денсаулық сақтау саласындағы ең әділ, ашық және сенім мен беделге ие халықаралық сертификация. Мұны медицина сапасының «алтын стандарты» деп атауға да болады. Аталған аккредитация науқастардың қауіпсіздігін қамтамасыз етудің халықаралық талаптарын орындай отырып, медициналық ұйымның бірегей стандарттарға сәй­кесуін көрсетеді. Бүгінгі таңда дүние жүзінде JCI стандартына сай 800-ден аса аурухана бар екен. Бұл стандарт бо­йынша еліміз әлемде отыздыққа кіреді, ал ТМД елдері бойынша алдыңғы қа­тардамыз. Өйткені осы талаптың үде­­сінен шығатын, яғни JCI стандартына сай ТМД-дағы 9 медициналық ұйымның алтауы Қазақстанда, әсіресе Астана қа­ласында орналасқан. Осыған қарап ел өр­кендеуінің бір өлшемі болып саналатын Астана медицинамыздың да әлеуетін айшықтайтын маңызды көр­сеткіш екенін аңғарамыз.

Елорда – елдің ғана емес, емнің де ордасы болатындай медициналық кластер ретінде қалыптасып келе жатқан әлеуетті қала. Астанада орналасқан Ұлттық ғы­лыми онкология және транcплантология орталығы, «Ана мен бала» ұлттық ғы­лыми орталығы, Ұлттық балаларды оңалту ор­талығы, Республикалық диаг­нос­тика ор­талығы, Республикалық ней­ро­хирургия ғылыми орталығы, Рес­пуб­ликалық шұ­ғыл медициналық кө­­мек ғылыми орта­лығы, Ұлттық ғы­лыми кардиохирургия орталығы сияқ­ты іргелі клиникалар шет жақтан келген науқастарға жоғары дең­гейде ме­дици­налық көмек көрсете алады. Бұл медицина ұйымдарының барлығы заманауи инновациялық технологиялармен жабдықталған, сондай-ақ мұнда күрделі операцияларды сәтті жасап, қаншама жанның өміріне араша болып жүрген алтын қолды дәрігерлер қызмет етеді. Бұл орталықтардың мүмкіндіктері жылдан-жылға күшейіп келеді. Мы­салы, биыл Орталық Азия елдерінде алғашқылардың бірі болып еліміздегі Ұлттық нейрохирургия орталығының базасында орталық нерв жүйесі ауруларын радиохирургиялық емдеудің «алтын стандарты» болып саналатын Гамма-пышақ орталығы ашылды. Жалпы, гамма-пышақ радиохирургиялық қон­дырғысы іске қосылған сәт – 2021 жылдың 27 мамырынан бастап қазіргі уақытқа дейін осы технологияның кү­шімен 242-ден аса күрделі операция жасалды. Сонымен қатар Астанада Ұлттық ғылыми онкологиялық орталығының құрылысы жүргізіліп жатыр, онда протон, радионуклид, лазерлік терапия орталықтарын ашу жоспарда тұр.

Осы орайда аталған орталықтарда көрсетілетін медициналық қызмет түрлерінің бағасы, оның ішінде қымбат операциялардың құны басқа елдермен салыстырған едәуір төмен екенін айта кеткен жөн. Дәлірек айтсақ, 71 халықаралық клиниканың мәліметтері қамтылған Вookimed.com рейтингінде кейбір операциялардың түрлері Астана қаласының клиникаларында Түркияға қарағанда – 4,3 есе, Германияға қарағанда – 5,2 есе, Израильге қарағанда – 5,4 есе арзан екен. Мұндай ем-дом құны медициналық туристерді көптеп тартуға септігін тигізеді. Бірақ бұл орталық­тардың насихаты, тиімді тұстары туралы ақпараттардың кеңінен таралуы кемшін тартып тұр. Тіпті аталған ұйымдардың медициналық мүмкіндіктері жөніндегі мағлұматқа өзіміздің халқымыз да толық қанықпаған. Бұл да болса, басқа жақтан келетін емделушілердің көбеюіне ке­дергісін келтіріп отыр.

Медициналық туризмді дамытудағы осы олқылықтарды жою үшін бірқатар жұмыс қолға алынып жатыр екен. Со­ның бірі – «Ұлттық нейрохирургия орталығы» АҚ-ның медициналық ба­ғыт саласында жұмыс істейтін еліміз­дің барлық ассистанстарымен және сақ­тандыру компанияларымен жасасқан келісімшарты. Орталық 20 сақтандыру және ассистанс компанияларымен ынтымақтастық орнатып жатыр, оның ішінде үшеуі – шетелдік. Сондай-ақ пациенттерді тарту бойынша 8 агентпен шарттар жасалды. Агенттердің жалпы саны 46 дәрігерді құрайды, оның 9-ы – шетелдік дәрігерлер. Агенттер орталық туралы үлестірме материалдарды (лифлеттер, журналдар, бейнероликтер, презентациялар және т.б.) пайдалана отырып, орталықтың қызметтерін жарнамалайды, орталық туралы ақпаратты кеңінен тарату мақсатында жарнамалық және имидждік іс-шаралар өткізеді.

Академик Н.Д.Батпенов атындағы ұлттық Травматология және ортопедия ғылыми орталығы да – медициналық туризм­нің дамуына үлкен үлесін қо­сып жатқан ұйым. Былтыр бұл орта­лық Түркістан қаласында 16 елдің өкіл­­дерінің қатысуымен өткен «Қазіргі за­манғы Травматология және ортопедия көкжиектері» атты халықаралық ғылыми-практикалық конференцияда бірқатар мемлекеттің медициналық ұйым­дарымен ынтымақтастық орнатты. Бұл, әрине, медициналық туризмді дамытуды көздейтін мақсатты қадам екені түсінікті.

Бұған қоса «UMC» КҚ және «Ұлт­тық ғылыми кардиохирургиялық орта­лық» КеАҚ 2022 жылдың 22-23 қыр­күйегінде «Тransplantation in Central Asia: Innovation, Cooperation,Compassion» халықаралық конференциясын өткізді. Бұл конференцияға ел медицинасының оң имиджі мен беделіне әсер ететін 500-ден аса жетекші хирургтер, трансплан­тация жөніндегі үйлестірушілер, дәрі­герлер қатысты.

Медициналық туризм бойынша әлем­дік көрсеткішке зер салсақ, шет мемлекет­терден онкологиялық ауруларға дауа іздеуші­лердің саны көп. Бұл ретте осы диагноз бойынша көмек көрсете алатын Аста­надағы клиникалардың әлеуетін көр­сетудің маңызы зор. Сондықтан Ұлт­тық ғылыми онкологиялық орталығы «Ме­дициналық туризмді дамытудың 2022-2024 жылдарға арналған тұжырым­дамасын» бекітті.

Жалпы, еліміздің медициналық ұйым­дарына жүгінген шетелдік пациент­тердің негізгі бағыты кардиохирургия, нейрохирургия, травматология екені анықталды. Сондай-ақ жылжымалы медициналық ту­ризмді енгізу аясында санаторийлық-ку­рорт­тық емдеуге шетел азаматтарын тар­ту бойынша жұмыстар жүргізіліп жатыр екен.

«Түтікшедегі бала» медициналық туристерді тартады

Басқа жақтан ем іздеп келушілерді қызықтыратын ең бірінші фактор – сапалы медициналық қызмет, екіншісі – арзан баға. Бұл ретте Денсаулық сақтауды дамыту республикалық орталығының мәліметі бойынша, медициналық турис­тер арасында отандық стоматологтердің қызметі аса сұранысқа ие екен. Өйткені елімізде тіс емдеу салыстырмалы түрде Еуро­падан 10-15 есе арзанға түседі.

Дәл сол сияқты кейінгі жылдары елі­­­мізге көзге лазерлік түзету жасату мақ­сатында келетін шетелдіктердің де қатары артып жатқан көрінеді. Бүгінде сұра­­нысқа сәйкес осы операция түріне маман­данған арнаулы клиникалар елі­міз­­дің бірнеше қаласында көптеп ашы­­лып жатыр.

Сонымен қатар шетелдік азаматтарды еліміздегі экстракорпоралдық ұрық­тандыру (ЭКҰ) қызметі де қатты қызық­тыра бастады. Жалпы, медициналық қыз­мет­тің бұл түріне бүкіл әлемде сұра­ныс ұлғайып келеді. Кейінгі жылдары отан­дық репродуктологтер медициналық туризмді осы бағыт арқылы дамыту туралы кеңінен айта бастады. Осы орайда салыс­тырып қарағанда, қызмет сапасы кем түспейтін, бірақ құны едәуір арзан біздің клиникалардың танымалдылығы артып жатыр.

Репродуктология саласындағы кли­ни­калардың дерегі бойынша, елімізге ЭКҰ жасатуға ниетті Қырғызстан, Өзбекстан, Ресей, Түркия, Германия, АҚШ, Қытай, Канада сияқты елдерден азаматтар көптеп келе бастаған. Бұған себеп – жоғарыда көр­сеткендей, жоғары сапа және төмен баға. Ірі отандық клиникаларда ЭКҰ-ның бастапқы стандартты хаттамасының орташа бағасы 450 мыңнан 500 мың теңгеге дейін соманы құрайды. Негізінде бұл сома екі-үш есе өсуі де мүмкін. Себебі көрсетілген сомаға эмбриондарды криоконсервация­лау және жібіту, ерлердің бедеулік факторында ICSI (Intra Cytoplasmic Sperm Injection, яғни интрацитоплазмалық спер­ма­тозоидты инъекция) арқылы ұрық­тан­дыру, сондай-ақ дәрі-дәрмектер сияқты медициналық қызметтер кірмейді және бұ­ларға қосымша ақы төленеді. Бірақ соның өзінде еліміздегі ЭКҰ құны басқа елдер­ге қарағанда 10 есеге дейін арзанға түседі.

Қазақстандағы бастапқы ЭКҰ хатта­ма­­сының құнын дамыған елдердегі тиісті бағдарламаларымен қатар алып қарағанда, баға айырмашылығы айқын көрінеді. Егер Қазақстанда стандартты ЭКҰ үшін ақы орташа есеппен 1 мың долларға тең болса, Израиль клиникасында 5,3 мың доллар тұрады. Ал Германияның немесе Ұлыбританияның танымал клиникаларында қолдан ұрық­тандыру үшін 8 мың доллардан аса ақша төлеу қажет болады. АҚШ-та – 9,5 мың доллар.

Жалпы, елімізде медициналық турис­терді көптеп тартатын негізгі әлеуетіміз баршылық. Яғни медициналық қызмет түрлерінің сапасы аса алаңдатарлық жағ­дайда емес. Инновациялық технологиялармен жеткілікті жабдықталған. Дәрігерлердің біліктілігі – жоғары дең­­­гейде. Бастысы – осынша қыз­мет­­тің құны басқа елдермен салыс­тыр­ғанда әжептәуір төмен. Енді ел меди­цинасының осы артықшылықтарын шетелдіктерге барынша таныстыру үшін, кең көлемде хабардар ету үшін жан-жақты ойластырылған жұмыстар қолға алынуы керек. Осы бағыттағы жобаның бірі – «Mtour» онлайн платформасы. Бұл маркетплейс арқылы Қазақстанның қай тұсында қандай ем алуға болады, қандай шипажайлар бар, олардың бағасы қандай, келушілердің қызмет көрсету сапасына көңілі тола ма деген сияқты сұрақтардың төңірегінде толымды ақпарат алуға болады. Жоба әр өңірдің медициналық және сауықтыру бағытындағы әлеуетін ел ішіне ғана емес, шетелдіктерге де таныстыруға мүмкіндік береді. Осы бастаманы командасымен бірге екі жылдан бері жүзеге асырып келе жатқан Алмас Әділ­­жанұлы өз жұмысымен қатар медици­налық туризмді дамытудағы қолайсыздықтарды да атап өтті.

– Елімізде қанша шетел азаматы емделгенін нақты айта алмаймыз. Өйткені, өкінішке қарай, бізде ондай ста­тистика жүргізілмейді. Тек қана ста­ционар бо­йынша ғана жалпы есеп жүргізіледі. Бірақ елімізде емделу үшін келетін шетелдіктердің саны бұрынғыдан да көбейді. Олар көбінесе тісін емдету үшін, ЭКҰ қызметтерін алу үшін, содан кейін босану үшін келіп жатыр. Бұған қоса онкологиялық ауруларды анықтау мақсатында тек­серістен өту үшін келетіндер де көп. Медициналық туризмді жақсылап жолға қою үшін ең алдымен осы бағыттар бойынша ем іздеп келушілердің нақты дерегін тіркеуіміз керек. Сонда сол статистиканың ыңғайына қарай біраз шаруаны үйлестіруге болады. Сонымен қатар көрсетілетін медициналық қыз­меттердің бағасын ретке келтіру керек. Мысалы, елімізде көптеген ем-дом түрлері тегін негізде, портал арқылы, МӘМС аясында жасалып жатады. Ал шетелдіктер үшін белгілі бір емнің ақылары нақты белгіленбеген. Мұндай мәселенің бар екенін мен Республикалық Диагностика орталығында жұмыс істеген кезімнен білемін. Одан бері бұл жағдайды реттеу үшін жұмыстар ат­қарылып жатқан шығар, бірақ қандай да емнің, операциялардың құны көр­сетілген мәліметті әлі күнге дейін ашық дереккөздерден байқамадым. Ме­ди­циналық туризмді дамытамыз десек, осын­дай мәселелерге дейін барынша мән беруіміз керек, өйткені басқа жақтардан емделушілерді барынша толымды ақпаратпен қамтамасыз ету арқылы ғана тарта аламыз. Біздің қолға алған жұмысымыздың басты мақсаты да – осы. Яғни біздің платформадан Қазақстанның кез келген тұсында қан­дай емдеу орындары, шипажайлар бар екенін, онда қандай дерттерге дауа табуға болатынын, қызмет сапасы, құны туралы барлық ақпаратпен қанығуға болады. Жобаны алдағы уақытта одан сайы­н кеңейте түсуді ойластырып отырмыз, – дейді А.Әділжанұлы.

Расында, аталған саланы ілгері­летуде жан-жақты ақпаратпен қамта­масыз ету, нақты статистика жүргі­зудің маңызы зор. Бұл ретте Денсау­лық сақтау министр­лігі­нің бұйры­ғымен медициналық туризм­ді дамы­ту жөніндегі 2023 жылға арнал­ған іс-шаралар жоспары бекітілді. Онда меди­циналық туризм бойынша ақпа­рат­тық-түсіндіру жұмыстары бір бағыт ретінде айқындалып, таяу шетелдерде талап етілетін қызметтерді (ме­дици­налық, сервистік) кеңейтуді қоса ал­ғанда, денсау­лық сақтау ұйымдарының әлеуетін арттыру сондай-ақ «стационарда емделген шет­елдік азаматтардың саны» (шұғыл, жоспарлы) «сауықтыру қыз­меттерін (сана­торлық-курортық ем) алған шетелдік азамат­тардың саны» сияқты тиімділікті анық­таудың нысаналы индикаторлары көзделген.