Суретті түсірген – Ерлан ОМАР, «EQ»
Тұсаукесер рәсімнің модераторы «Қазақ газеттері» ЖШС бас директоры, академик Дихан Қамзабекұлы Алтын Орданың 750 жылдығына арналған кітаптың мазмұнын баяндап, тарихи маңызына тоқталды.
«Көптеген Еуразия халықтары өзінің шығу тегі үшін Алтын Ордаға немесе Жошы ұлысына қарыздар. Алтын Орда көшпелілерінің мұрагерлері – бүгінгі қазақтар, татарлар, ноғайлар, қарақалпақтар, поляк-литвалық татарлар. Алты ғасыр бұрын Алтын Ордадан бөлініп шыққан көшпелі халықтың бір бөлігі Литва Ұлы Герцогтігінің аумағына келді. Польшада олардың барлығын «татарлар» деп атаған», деп түсіндірді серіктестік басшысы.
Қазір Польшада екі мыңнан аса татар тұрады. Олар өздерінің түркі екенін ұмытпауға тырысады. Жаңа жинақтың авторы, ақын, журналист, тарих докторы Селим Хазбиевич те – поляк татары. Жиын барысында ол кітабы туралы тереңінен баяндап, кешегі тарихтан толғады.
«Менің анамның бабалары Ноғай Ордасынан тарайды. XV ғасырда азаматтық қақтығыстар мен соғыстың әсерінен Литва Ұлы Герцогтігіне Алтын Ордадан босқындар келеді. Бұл жер бәрін қабылдады: мұсылмандар, православтар, католиктер, еврейлер. Бұл бір таңғажайып мемлекет болды», дейді автор. Иә, осыдан соң поляк-литва татарлары өз мәдениетін сақтауға жағдай жасалған князьдікте тамыр жая бастаған.
«XVII ғасырдың аяғында татарлар поляк тілінде сөйлеп, өз діндерін сақтап қалды. Бұл тұрғыда Польша әрқашан толерантты және ашық болды. Католиктік ел болғанымен, өзге дін өкілдеріне түсіністік таныта білді», деді Селим Хазбиевич.
Тұсаукесер барысында ҚазҰУ профессоры Жетпісбай Бекболатұлының «Поляк-қазақ бауырластығы туралы ойлар» және марқұм журналист Хамидолла Рахматуллиннің «Журналистің түсіндірме экономикалық сөздігі» атты кітаптары да таныстырылды. Айта кетейік, Жетпісбай Бекболатұлы бірнеше жыл Польшада ғылыми жұмыстармен айналысқан.
«Польшада 2,5 мыңға жуық татар тұрады. Саны аз болғанымен, олар көшпелі мәдениетті белсенді түрде зерттеп, насихаттап жүр. ХХ ғасырдың басында жазушы, поляк татары Хенрик Сенкевич Нобель сыйлығының лауреаты атанды. Оның «Огнем и мечом» трилогиясы миллиондаған оқырманды тамсандырды. Поляк спортының тарихындағы алғашқы Олимпиада чемпионы, жеңіл атлет Халина Конопацкая да – поляк татары. Бұл шағын халықтың адамзат тарихында алатын орны зор», деп атап өтті Жетпісбай Бекболатұлы.
Алқалы жиынға қатысушылар поляк-литва татарлары тақырыбы қосымша зерттеуді қажет ететінін атап өтті. Осы орайда Қазақстан мен Польша зиялыларының ынтымақтастығы нығая түспек.
