Өңір аумағында кәсіптік балық түріне жататын су жануарларының 12 түрі бар. Бұған Қызыл кітапқа енген бекіре тұқымдастарды қосыңыз. Жергілікті балық ресурстарына және басқа да су жануарларына келтірілген шығынның орнын өтеу бойынша балықтандыру іс-шараларын жүргізетін кейбір кәсіпорындар бекіре тұқымдас шабақтарды да жіберуге тырысады. Алайда бұл балық материалдарын алдыру өте машақат шаруа көрінеді. Себебі өзіміздің облысты қойып, тұтас елімізде бекіре тұқымдас балықтарды инкубациялап сататын ұйымдар саусақпен санарлық қана.
– Жергілікті ғалымдардың кеңесіне құлақ түріп, өзен-көлдерге негізінен тұқы шабақтарын жібердік. Павлодар облысы аумағында тұқы шабақтарын молынан өсіретін екі бірдей балық тұқымбағы бар. Бізге жеткен ақпар бойынша былтыр «Қазақстан алюминийі» АҚ өздеріне қарасты су айдындарына бекіре тұқымдас балықтар жіберген. Бірақ бұл шығынның орнын толтыру емес, экологиялық акция түрінде жүзеге асқан. Аймақта жергілікті маңызы бар 63 балық шаруашылығы 38 субъектіге бекітіліп берілген, – дейді Зайсан-Ертіс облысаралық бассейндік балық шаруашылығы инспекциясы басшысының орынбасары Нұржан Қазтай.
Ертіс өзеніне «Еуроазиялық энергетикалық корпорация» АҚ – 122,2 мың, «Қазақстан су жолдары» компаниясы – 121,5 мың, сондай-ақ Қ.Сәтбаев атындағы каналдың иесі «Қазсушар» РМК судың тиісті сапасын қолдау мақсатында су тораптарына 1,1 млн тұқы шабақтарын жіберіпті. Тағы 8 су пайдаланушы табиғи су айдындарындағы балық қорын 47,7 мың тұқымен байыта түскен. Ал балық өсірілетін көлдерге жаңадан 16,5 мың шабақ жіберілген. Тұқы шабақтарын кәсіпкерлер көбіне павлодарлық «Колос» ШҚ-дан және Қарағанды мен Петропавлдағы балық тұқымбақтарынан алады.
– Бізде бекіре тұқымдас балықтарды өсіру материалдарын сатып алу бойынша біраз мәселелер бар. Қазіргі күні Ақсуда балық өсіру шаруашылығы ашылған. Бәлкім жақын уақытта олар бекіре тұқымдас шабақтарды сата бастауы мүмкін. Жоба жүзеге асса, өңірдегі су айдындарын пайдаланушылар балық ресурстарын жақын жерден алар еді, – дейді Зайсан-Ертіс облысаралық бассейндік балық шаруашылығы инспекциясының бөлім басшысы Самал Темірболатова.
Атап өту керек, өзен-көлдердегі балық қорын молайтуға республикалық бюджеттен бір тиын да бөлінбейді. Павлодарлық кәсіпорындар мен табиғат пайдаланушылар биыл бұл мақсатқа 63 млн теңге жеке қаражатын жұмсаған. Бұл өткен жылмен салыстырғанда екі есеге көп. Мамандар балық өсіру материалдары бүгінде қымбаттап кеткенін де айтады. Сондықтан су жануарларының ресурсын көбейтуге мемлекеттік қолдау қажет.
Тағы бір мәселе, кейбір ғалымдарды Ертіс өзеніне тән емес балықтардың көбеюі толғандырып отыр. Мысалы, ғалым-ихтиолог Александр Убаськин тұқы балығы Ертіс өзенінде кең таралған байырғы балық түрлеріне жатпайтынын айтады.
– Кейінгі уақытта Ертістегі балық қорын молайтуға қатысты жұмыстарда жүйелілік жетіспейді. Біз ең әуелі кез келген жобаны ғылыми тұрғыдан әзірлеп, ғылыми зерттеулер жүргізуіміз керек. Сосын барып қана табиғат қорғау шараларын қолға алған абзал. Мәселен, Ертіс өзеніне келіп құятын ағынды сулар мен затондарға тұқы балығының шабақтарын миллиондап жіберіп жатырмыз. Алайда тұқы – Ертіс өзенінде бұрын болмаған, яғни өзге жақтан келген балық түрі. Біз айрықша қорғалатын аумақтың балық ресурсын байытуды мақсат тұтып отырғанымыз анық. Ал заңда мұндай аумақтардағы балық қорын арттыру байырғы балық түрлері негізінде жүргізілуі керек деп жазылған. Өткен ғасырдың 60-жылдары Бұқтырма су қоймасын балықтандыру басталғанда ол жерде тұқы мен сазан жіберіле бастағанын білеміз. Павлодар өңіріне тұқы мен сазан сол жақтан келді. Ал тұқы балығы біздің жергілікті популяцияда ғасырлар бойы тараған балық түрлері үшін айтарлықтай бәсеке тудырып отыр. Оның соңы жақсы болмауы мүмкін. Сондықтан балықтандыру шаралары ең әуелі ғылыми зерттеулерге сүйеніп жүргізілсе екен, – дейді оқымысты.
Жергілікті су айдындарына жауапты мемлекеттік органдардың мамандары ғалымның бұл пікірімен келіскісі жоқ. Тұқы – жыртқыш балық емес әрі тез таралады. Өзен-көлдердің батпақтануына жол бермейді. Оның үстіне балық шаруашылығын дамыту бағдарламасында тұқы азық-түлік үшін құнды балық ретінде көрсетілген. Соған орай алдағы уақытта бұл бағдарлама жалғаса береді деп отыр олар.
Павлодар облысы
