Бала құқына қатысты заң

Мемлекет басшысы балалардың құқықтары мен заңды мүдделерін қорғауды мемлекеттік саясатты іске асыру барысындағы негізгі басым­дық­тардың бірі ретінде айқындады. Бала құқықтарына арналған нормалар ел заңнамасында алғаш рет «Неке және отбасы туралы» заңының қабылдануымен пайда болды. Бала­лар­дың құқықтарына арналған жеке тарауды заңға енгізу оларды заң­намалық қорғау жолындағы маңызды қа­дам болды.

2002 жылы елімізде «Қазақстан Республикасындағы Баланың құқық­тары туралы» заң қабылданып, ол баланың Конституциямызда кепілдiк берiлген негiзгi құқықтары мен заңды мүдделерiн iске асыруға байланысты туындайтын қатынастарды реттейдi. Балалардың құқықтарын қорғау са­ла­сындағы заңнаманы жетілдіру, олар­дың қауіпсіздігін қамтамасыз ету жөніндегі шараларды күшейту, ба­ла­ларға қаты­гездік фактілеріне уақ­тылы ден қою, буллингке қарсы кү­рес бойынша тұ­рақты жұмыс жүр­гі­зіліп келеді.

Осы факультативтік хаттаманы ратификациялау – бала құқықтарын одан әрі заңнамалық нығайтуға елеу­лі қадам. Бұл заң Парламент Сена­ты­ның Әлеуметтік-мәдени даму және ғылым комитеті отырысында сала­лық министрліктермен бірлесіп жан-жақты қаралды. Атап айтқанда, Бала құқықтары туралы конвенцияны еліміз 1994 жылғы маусымда ратификациялады және осы саладағы негізгі халықаралық-құқықтық құжат болып есептеледі.

Мемлекет басшысы 2020 жылғы 1 қыркүйектегі Қазақстан халқына Жолдауында Бала құқықтары тура­лы конвенцияның хабарламалар рәсіміне қатысты Факультативтік хаттамасына қосылу туралы шаралар қабылдауды Үкіметке тапсырған болатын. Президент Жарлығына сәйкес биыл 7 ақпанда еліміздің Біріккен Ұлттар Ұйымы жанындағы тұрақты өкілі Бала құқықтары туралы конвенциясының хабарламалар рәсіміне қатысып Факультативтік хаттамасына қол қойды.

Құжат Бала құқықтары туралы конвенцияда және Балалардың қа­рулы жанжалдарға қатысуына байланысты, Балаларды саудалауға, балалар зинақорлығына және балалар порнографиясына қатысты екі Факультативтік хаттамада көзделген бала құқықтарының бұзылуы туралы шағымдарды қабылдау және қарауға өкі­леттік береді. Факультативтік хат­тамаға сәйкес егер балалар не олар­дың өкілдері, еліміздегі барлық дең­гей­дегі соттарда қаралып, шыққан ше­шіммен келіспесе, Біріккен Ұлттар Ұйы­мы­ның Бала құқықтары жөніндегі коми­те­тіне өз құқықтарының бұзылуы туралы шағымдар түсіре алады.

Факультативтік хаттама хабарламаларды қараудың екі рәсімін қа­рас­тырады, олар – жеке және мем­лекетаралық хабарламалар. Бала құ­қықтары жөніндегі комитет­тен ке­ліп түскен сұраулар мен пайым­дау­л­ардың қаралу тәртібі Бас про­ку­ратура, Әділет және Сыртқы істер министрліктерінің бірлескен бұй­ры­ғымен нақты регламенттелген.

Балалар мәселелері әрқашан ерек­­­­­­ше назар аударуды қажет етеді, олардың құқықтары мен бос­­тан­дықтарын қам­та­масыз ету бас­ты міндетіміздің бірі еке­нін атап өткім келеді. Осыған орай, сала­лық мем­ле­кет­тік органдар нақ­ты мә­селелерді мемлекет пен қо­ғам ресурс­тарын не­ғұрлым өзекті бағыттарда, әсіресе ба­ла­лар құқық­тарының бұ­зылуының алдын алуға аса назар ауда­ру­ға тиіс.

Әлемнің қай елінде болса да, бала­ларымыздың кез келген құқы­ғының бұзылуына көз жұма қара­май, жағдайды үнемі қа­да­ғалап, жедел әрекет ету қажет. Үшін­ші фа­куль­та­тив­тік хаттаманы ратифика­циялау арқылы біз балалар құ­қықтары мен бостандықтарын қор­ғау бағытында тағы бір маңызды қадам жасаймыз деп сенімдімін.

«Бала құқықтары туралы конвен­цияға хабарлар рәсіміне қатысты фа­культативтік хаттаманы ратифи­ка­ция­лау туралы» заңында көздел­ген балалар құқықтары мен бостан­дықтарын қорғауды орнықты дамы­туға бағытталған деп толықтай айтуға болады.

 

Талғат ЖҮНІСОВ,

Сенат депутаты