Ақбөкендер мамыр айының 10–15-і аралығында жаппай төлдей бастайды. Осы кезде ауа райы бұзылып, жауын-шашын болады. Қазақтар табиғаттың бұл құбылысын «Құралайдың салқыны» деп атаған. Ақбөкен әдетте егізден төлдейді. Құралайдың енесі басқа жануарлар секілді лағының шаранасын жалап аршымайды, шарана жауынның суымен шайылып кетеді немесе жел қағып, кеуіп барып түседі. Жаңа туған лақтар жарты сағаттан кейін енесін еміп, екі-үш сағаттан соң аяқтанып кетеді, ал туғанына екі күн болған құралайды жеңіл көлікпен қуып жете алмайсыз.
Ата-бабамыз киелі санаған жануарды заңсыз аулайтындардың азаймай тұрғаны қынжылтады. «Қызыл кітапқа» енген жануарларды жауыздықпен атып алатындардың басым бөлігі айыппұлмен ғана құтылып кетіп жатыр. Әкімшілік жазаға тартылып, айыппұлын төлеген әккілер көп ұзамай-ақ аңшылық «кәсібіне» қайта оралады. Өткен жылы Түркістан облысында бірнеше аңшының заңсыз іс-әрекеті әшкереленді.
Былтыр әлеуметтік желілерге жаппай тарап кеткен ақбөкендерді атып алғандардың видеосы көптің наразылығын тудырған еді. Видеодағы адамдардың бірін жергілікті тұрғындар Түркістан облысы лицензиялық-рұқсат беру қызметін басқаратын полиция қызметкеріне ұқсатқан. Ол аңшылық қаруды қадағалауға да жауапты болатын.
Облыстық полиция департаментінің баспасөз қызметі жақында бірнеше браконьердің ұсталғанын, олардың арасында кезекті демалыста жүрген полиция қызметкері болғанын жоққа шығармады.
«Полиция департаментінің тәртіп сақшылары «Қаратау» орман шаруашылығы қызметкерлерімен бірге жүргізген рейд кезінде Сауран ауданының аумағында заңсыз аң аулаумен айналысқан жергілікті тұрғындарды анықтады. Қылмыстық істе оқиға орнынан тәркіленген ет бойынша жануар түрін және оның өлімінің себебін анықтау мақсатында тиісті сараптама тағайындалды. Ұсталғандардың бірі кезекті демалысында жүрген полиция қызметкері екені анықталды. Сараптама қорытындысы және жүргізілген тергеу әрекеттері бойынша полицейдің және басқа да азаматтардың іс-әрекеттеріне құқықтық баға беріледі. Бұл істі тергеу департамент басшылығының жеке бақылауында тұр. Ал заңсыз аңшылық жасаған полиция қызметкеріне қатысты қызметтік тексеріс жүргізіліп жатыр», дейді облыстық ПД баспасөз қызметі.
Өткен жылы да облыстық ПД Жергілікті полиция қызметі басқармасының табиғатты қорғау инспекторлары мен «Охотзоопром» қызметкерлері «Уылдырық» іс-шарасы кезінде ақбөкендерді заңсыз атып алған браконьерлерді қолға түсірген еді. Жергілікті полиция қызметі басқармасының басшысы, полиция полковнигі Ұлықбек Мылтықовтың айтуынша, бірлескен рейд кезінде полиция қызметкерлері суыт жүрген мотоцикл жүргізушісі мен жолаушысын байқаған. Сезіктілердің соңынан қуып, тоқтатып, тексерген кезде екеуінің заңсыз аң атып алғаны әшкере болады. Олардан «Қызыл кітапқа» енген сегіз ақбөкеннің тұтастай еті алынып, тіркелмеген бір аңшы мылтығы мен 14 ақбөкеннің мүйізі тәркіленді. Ұсталған екі азаматтың Созақ ауданының жергілікті тұрғыны екені де белгілі болған. Аудандық полиция бөліміне жеткізіліп, қамауға алынған күдіктілердің үстінен Қылмыстық кодекстің 339-бабының 2-бөлігі «Өсiмдiктердің немесе жануарлардың сирек кездесетiн және құрып кету қаупi төнген, сондай-ақ пайдалануға тыйым салынған түрлерімен, олардың бөліктерімен немесе дериваттарымен заңсыз айналысу» және 337-баптың 4-бөлігі «Заңсыз аңшылық» бойынша сотқа дейінгі тергеп-тексеру амалдары жүргізіліп жатыр.
Әдетте ақбөкенді браконьерлер мүйізі үшін аулайды. Мүйізден Шығыс медицинасы түрлі дертке дауа болатын шипалы дәрі жасайды. Тіпті бір кездері ақбөкендердің мүйізін сыпырып алып, жануардың өзін қансыратып қоя берген жауыздықты да көрдік. Сондықтан ар мен аяушылық сезімді ысырып тастаған аңшылар бұл істі кәсіпке айналдырып алған. Ақбөкеннің еркегінде ғана болатын мүйіздің құны да қымбат көрінеді.
Раушан НАРБЕК,
журналист
