«Құрметті Әбеке! Сіз қайраткер, қаламгер ғана емес, бүгін бар мүшесі осында жиналған үлкен бір әулеттің қара шаңырағын ұстап отырған азаматсыз. Өзіңіздің туған еліңіз сол қара шаңырақты бүгін кең қанатты ақ ордаға айналдырып, кіндік қаныңыз тамған жерде Өзіңізге сыйлауды лайық көріп отыр. Бүгін тойыңыз өтіп жатқан осы салтанат сарайының алдына тігілген ақ боз үй – маңғыстаулықтардың Сізге жасаған тартуы. Мерейтойыңызда ақ ордаға алшаңдай кіріп, төрінде төбе бидей толықсып отырыңыз», деген Қырымбек Көшербаев.
Арада қаншама су ағып, жылдар жылжыған соң, абызға сыйланған сол киіз үй қазір қайда екен деген ойға келдік. Сұрау салдық. Әрине, ең алдымен хабарласар адамымыз – немересі Абыл Әбіш. Иә, біз іздеген киіз үйді ол да ұмытпапты. Тоғыз қанатты киіз үй бүгінде Әбіш Кекілбайұлы атындағы Маңғыстау музейінде тұр екен.
«Бұл киіз үйді белгілі қолөнер шебері Бақыт Бозжігітов жасады. Киіз үйдің барлық жасау-жабдығы дәстүрлі үлгіге сай дайындалған. Шаңырағы мен сықырлауығына мазмұнды өрнектер салынып, авторлық шешіммен ерекшеленген. Әбіш аға бұл сыйға өзінің үлкен ризашылығын білдіріп, киіз үйді 60 жас мерейтойында өзінің өмірі мен шығармашылығына арнап музей-бөлме ашқан Маңғыстау облыстық тарихи-өлкетану музейіне сыйға тартты. Әбіш ағаның сыйлығы – тоғыз қанат киіз үйі бүгінгі күні Әбіш Кекілбайұлы атындағы Маңғыстау музейінің төрінде бар сән-салтанатымен тігулі тұр», деді аталған мұражайдың бұрынғы басшысы, музей ісінің ардагері Тамара Жұмалиева.
Сондай-ақ ол қазақ киіз үйінің ЮНЕСКО тізіміне енуіне атсалысқанын да атап өтті.
«Еуразия көшпелілеріне ортақ киіз үй – қазақ халқының ұлттық мұрасы ретінде ғасырлар қойнауынан бүгінге дейін сақталып келген асыл мұраларының бірі және бірегейі. 2014 жылы қазақтың киіз үйі «Киіз үйді дайындаудың дәстүрлі білімдері мен дағдылары» аталымы бойынша ЮНЕСКО-ның «Материалдық емес мәдени мұралардың әлемдік тізіміне» енгізілген болатын. Мәдениет және спорт министрлігінің басшылығымен Қазақстанның ЮНЕСКО және ИСЕСКО істері жөніндегі Ұлттық комиссиясы «Адамзаттың материалдық емес мәдени мұраларының көрнекті тізіміне» «Қазақтың киіз үйін» «Қырғыздың боз үйімен» көпұлтты аталым ретінде бірге ұсынды.
Еліміздің басқа аймақтарына қарағанда, өзінің жасау-жабдықтарымен ерекшеленетін Маңғыстаудың киіз үйлерінің дайындалуы мен жасалуын негізге алып, аталымды Маңғыстау музейінде дайындап, ұсыну Ұлттық комитеттің мүшесі ретінде маған тапсырылды», дейді музей ісінің ардагері.
Шынында да, Маңғыстаудың киіз үйлері – ХІХ ғасырда қандай сән-салтанатымен тігілсе, ХХІ ғасырда да сол қалпын сақтап қалған ерекше мұра. Әрине, бұл өлкедегі қолөнер шеберлерінің ұлттық дәстүрге адалдығының көрінісін де сипаттаса керек. Оған дәлел – Маңғыстаудың киіз үйлері бүгінде Жапонияда, Президент резиденциясында, Астанадағы мәдени орталықта, Мемлекеттік Орталық музейде, Ұлттық музейде, облыстық музейлерде, көрмелерде тұр.
