Өңделген өнім экспортын ілгерілету маңызды

Экспортты қолдап, инновацияны ынталандырады

Шикізаттық емес экспорт көлемін арттыру – ел экономикасын әртараптан­дырудың негізгі факторының бірі. Үкімет отырысында осы бағытта атқарылып жатқан іс-шаралар туралы Сауда және интеграция министрі Арман Шаққалиев баяндады. Қазір шикі­заттық емес экспорт бойынша мақсатты көрсеткішке қол жетті және 3%-ға асыра орындалған. Экспорттық позицияның саны 278-ге артты. 2019 жылдан бері тауарын тұрақты әрі белсенді экспорттаушылар саны 300 компанияға, яғни 460-тан 760-қа дейін өскен.

Былтыр шикізаттық емес тауарлар­дың экспорт географиясы 135 елге дейін кеңейді. Азия елдеріне дайын өнімдерді жеткізу көлемі де артты. Қытайға – 8%, Оңтүстік Кореяға – 26%, Вьетнамға – 46%. Сонымен қатар агроөнеркәсіп кешені өңделген өнімдерін жеткізудің нақты мөлшері де өскен. Ұн – 1,1%-ға, күнбағыс майы – 55,5%-ға, ал сусындар 42,8%-ға артқаны байқалады. Сауда министрлігі экспортты одан әрі ұлғайту үшін негізгі бағыттарды анықтады.

Әуелі, ортамерзімді келешекте Қытайға жіберілетін дайын өнім экспортын 2,5 есе кеңейту және 12,5 млрд долларға дейін жеткізу мақсаты қойылды. Ал Еуразиялық экономикалық одақ (ЕАЭО) және Орталық Азия елдерімен тауар айналымын арттыру бойынша күшейтілген жұмыс жалғасады. Ол үшін шекара маңындағы сауданың қажетті инфрақұрылымы құрылады. Сондай-ақ Таяу Шығыс елдерінде сұранысы жо­ғары тоңазытылған қой еті, құс еті және субөнімдер сияқты жоғары маржалық тауарларды жеткізуді де ұлғайту жағы пысықталып жатыр. Отандық азық-түлік және органикалық өнімдерді сатып алуға дайын Еуропалық одақтың жоғары бәсекеге қабілетті нарықтары да басым бағыт саналады.

Отандық экспорттаушыларды дайын­дау үшін Сауда және интеграция ми­нистрлігі нарықтың кәсіби қатысушы­лары­мен бірлесіп, «QazTrade» АҚ базасында сауда акселераторын іске қосады. Атал­ған институт базасында жыл сайын 450-ден аса компания қолданатын сер­вис­тік шаралар шоғырланған. Осы және басқа да кешенді іс-шараларды іске асыру белсенді экспорттаушылар санын арт­тыруға мүмкіндік береді деген үміт бар.

Премьер-министр биыл жоғары көрсеткішті, яғни  экспорт деңгейін 37,7 млрд долларға дейін қамтамасыз ету міндеті тұрғанын атап өтті. 2025 жылға қарай өңделген өнімдер мен қызметтер экспортының көлемі 41 млрд долларға дейін жетуге тиіс.

«Біз бұдан да биік мақсаттар қойып, аталған жоспарларды асыра орындауға тырысуымыз керек. Бұл жұмысқа барлық мүдделі министрлік, әкімдік, әсіресе бизнес белсенді атсалысуға тиіс. Шикізаттық емес экспортты дамытуда жоғары деңгейде өңделген тауарлар экспортына баса мән беруіміз қажет. Егер мұқият қарайтын болсақ, қызмет көрсету экспортының көлемі орнықты өсіп келеді. Былтыр шамамен 30%-ға артты. Ал шикізаттық емес тауар экспорты өткен жылы керісінше 5,7%-ға төмендеді. Тауар импорты 21,5%-ға артқан. Көріп отырғандай, айырмашылық 2 еседен асады. Бұл сауда балансына теріс әсер етеді. Сондықтан жоғары деңгейде өңделген тауарлардың өндірісі мен экспортын ұлғайту қажет. Перспектива мен мүмкіндік жеткілікті. Отандық өндіруші мен экспорттаушыға қолдау көрсетуіміз керек», деді О.Бектенов.

Бүгінде экспорттаушыларды қолдау­дың 20-дан аса құралы – сақтан­дыру, қаржылық және сервистік құралдар жұмыс істейді. Отандық өнімді өткізу нарығын кеңейтіп, шетелде экспортты барынша тиімді ұсына білу қажет. Осыған байланысты кейбір серіктес елдерге сауда өкілдері жіберіліп жатыр. Алайда бұл жұмыстың баяу жүріп жатқаны байқалады. Енді оны барынша күшейткен ләзім.

Олжас Бектенов Қытаймен сауда қатынастарын кеңейту туралы соңғы уағдаластықтарды еске салды. Бұл бағыт­тың келешегі жоғары екенін атап өтіп, Сауда, Сыртқы істер және Қаржы ми­нистрліктеріне 1 шілдеге дейін Бей­жіңге сауда өкілдерін жіберуді және Шыңжаң-Ұйғыр автономиялық ауданында сауда өкілдігін ашуға толық әзірлікті қамтамасыз етуді тапсырды.

«Орташа және жоғары деңгейде өңдел­ген тауарлар экспортын қолдау­ға баса назар аудару қажет. Экспорт­ты қолдаудың қолданыстағы бағдарла­маларын күшейтіп, инновацияны ынталандыру мен өндірісті кеңейтудің маңызы зор. Мұнда отандық тауар өндірушілерді қолдау шарасының рөлі маңызды болуға тиіс. Бұл шара қазір пысықталып жатыр. Жалпы, бізге сау­да саясатында тың әрі батыл тәсілдер қажет»,  деп түйіндеді сөзін.

Үкімет басшысы мәселені қарау қоры­тын­дысына сәйкес, мемлекеттік орган­дар­ға бірқатар нақты тапсырма берді. Біріншіден, Сыртқы істер және Өнер­кәсіп министрліктері, басқа да мүд­делі мемлекеттік органдар және ұйым­дар бірге бір ай мерзімде отан­­дық тауар экспортының нарық­тарын әрта­рап­тандыру мәселесін пысықтасын, ал биылғы 1 тамызға қарай шикізаттық емес экспорт көле­мін одан әрі ұлғайту жөніндегі нақты іс-қимыл жоспарын енгізуге тиіс. Екінші­ден, экспортқа бағдарланған елдерде импорт­таушы­ларға қойылатын талаптар­ға ұдайы мониторинг жүргізіп, өз кәсіп­керімізді жүйелі түрде уақтылы хабар­дар етіп тұру қажет.  Үшіншіден, мүдделі мемлекеттік органдармен бірге экспорт­таушылар үшін кедергілерді азайту керек. Әсіресе ел ішінде және шетел­­дерде әкімшілік және кедендік рәсім­дерді оңайлату мен цифрландыру бо­йынша тұрақты жұмыс жүргізген ләзім. Төртіншіден, шикізаттық емес тауар­ды тиімді экспорттау үшін Көлік ми­нистр­лігінің көлік-логистикалық инф­ра­құрылымды одан әрі жетілдіруі маңызды.

Жазғы каникул мағыналы өтеді

Отырыста Оқу-ағарту министрі Ғани Бейсембаев, Денсаулық сақтау министрі Ақмарал Әлназарова баяндама жасады. Ғылым және жоғары білім министрі Саясат Нұрбек Ұлттық бірыңғай тестілеуді өткізу туралы, Туризм және спорт министрі Ермек Маржықпаев балалар туризмі мен бұқаралық спорт түрлері туралы айтып берді. Биылғы оқу жылын 3,8 млн бала аяқтағалы отыр. 186 мың оқушы үшін соңғы қоңырау соғылады. «Алтын белгі» белгісіне 7,7 мың түлек үміткер.

Премьер-министрдің тапсырмасы бойынша табиғи сипаттағы төтенше жағдайға байланысты Атырау, Ақтөбе, Солтүстік Қазақстан облыстарының 3,5 мыңнан аса оқушысы аралық және қорытынды емтихандардан босатылады. Қорытынды баға жылдық негізде қойылады. Сонымен бірге су тасқынынан зардап шеккен және қыста ауа райының қолайсыздығына байланысты қашықтан оқыған 2,6 мың мектептің 832 мың оқушысы үшін «Жазғы мектеп» ұйымдастырылады. Бұл білім берудегі олқылықтардың орнын толтыру үшін жасалады.

Балалардың жазғы демалысы 9 мем­лекеттік органның бірлескен жоспары шеңберінде ұйымдастырылады. Респуб­ликалық және өңірлік штабтар құрылған. Жазғы демалысты ұйымдастыру үшін қажетті нормативтік-құқықтық актілер дайындалды. 2,9 млн бала жазғы демалысты 10,7 мың демалыс орталығында өткізеді. Балаларды үйірмелермен қамту және бос уақыты мен жазғы демалысын ұйымдастыру жөніндегі іс-шаралар туралы бірқатар облыс әкімі баяндады.

Талқылау қорытындысы бойынша Премьер-министр аралық және қорытынды емтихандарды, ҰБТ-ны сапалы ұйымдастыруды қамтамасыз ету, балалардың толыққанды демалуына, сауығуына және олардың білім алуына барлық жағдай жасау қажеттігін атап өтті. Мемлекет басшысының тапсырмасы бойынша 2026 жылдың соңына дейін 50 балалар сауықтыру лагері құры­лып, балалардың инновациялық шығар­машылығына арналған 100 орта­лық салынады. Қостанай, Түркістан, Маң­ғыстау және Жамбыл облыстарында, Ал­маты, Астана, Шымкент қала­ларын­да жыл бойы жұмыс істейтін 2 лагерь мен 9 шығармашылық орталық ашыл­ды. Президент тапсырмасының белгі­ленген мерзімде нақты орындалуын қам­та­масыз ету Оқу-ағарту министрлігі мен әкімдіктерге тапсырылды. Негізгі басымдық – балалардың қауіпсіздігі.

«Балалар демалысы, бос уақытты өткізу орындары, орталықтар, оқушы­лар мен шығармашылық сарайлары көп­функциялы болуға тиіс. Олар бала­лардың жан-жақты, зияткерлік, шығармашылық әрі физикалық жағынан дамуын қамтамасыз етуі керек. Барлық нысан сауықтыру маусымының ашылуы­на толық әзір болғаны ләзім. Ол үшін өңірлік штабтар лагерьлердің са­ни­тарлық-эпидемиологиялық, өрт­ке, терроризмге қарсы қауіпсіздік талап­тарына сай келуін бақылауы қажет. Балалар лагерьлерінде, бұқаралық орындарда бақылау камералары жұмыс істеп тұруға тиіс. Жазғы демалыс кезінде балалардың қауіпсіздігіне толық кепілдік берілуге тиіс», деді Үкімет басшысы.

Ішкі істер, Төтенше жағдайлар, Оқу-ағарту, Денсаулық сақтау министрліктері, өңір әкімдіктері тиісті қызметтердің үздік­сіз жұмыс істеуін қамтамасыз ететін болады. Балалармен жұмыс істейтін мамандарды мұқият іріктеу мәселесі қаралды.

«Өткен жылдардағы тәжірибе көр­сет­кендей, балалардың жазғы демалысы мен оларды еңбекке баулу бар­лық жер­де бірдей тиісті деңгейде ұйымдас­ты­рыл­майды. Жұмыс көбіне есеп беру үшін атүсті жүргізіледі. Танымдық және маз­мұн­ды іс-шаралар аз. Олардың сапасы на­шар, балалардың қызығушылығы мен бейі­мін ескермейді. Қауіпсіздік және сани­тарлық талаптар бойынша шешілмеген мәселелер бар. Бұл проблемаларды 1 маусымға қарай шешу керек», деді О.Бектенов.

Үкімет басшысы ата-аналар демалыс нысандары, лагерьлер және балаларға арналған бос уақытты өткізу орындары туралы толыққанды ақпаратқа қол жеткізе алмайтыны туралы айтты. Осыған байланысты Оқу-ағарту, Мәде­ниет және ақпарат, Цифрландыру ми­нистр­­ліктеріне балаларды лагерьлермен, үйірмелермен, секциялармен, сауық­тырумен және бос уақытты өткізу­мен қамту бойынша бірыңғай электрон­дық платформа құру жұмысын аяқтау тапсырылды. Мүдделі мемлекеттік орган мен әкімдік басшыларына қатаң бақылау мен үйлестіруді қамтамасыз ету жүктелді.

Бірінші – өңір әкімдері балаларды, ең алдымен әлеуметтік жағынан осал санаттағы балаларды жазғы демалыс­пен және еңбекке баулумен барынша қамтуға тиіс. Демалыс кезеңінде бала­лардың музей, театр, қорық, ұлттық парк пен спорт нысандарына тегін баруын қам­тамасыз ету қажет. Екінші – ауыл бала­ларының бос уақытына ерек­ше назар аудару керек. Олар үшін спорт алаңы, дамыту орталықтарын жаб­дық­тап, бос уақыттағы мәдени іс-шара және басқа да бас­тамаларды ұйымдастыру керек. Үшін­ші – Денсаулық сақтау ми­нистр­лігі рұқ­сат құжаттары жоқ жазғы са­уықты­ру ұйымдарының жұмыс істеуі­не жол бер­меуге тиіс. Балаларды тамақ­тандыру­дың сапасын үнемі санита­р­лық-эпи­де­мио­логиялық бақылауда ұстау қажет. Төртінші – Оқу-ағарту министр­лігі Туризм министр­лігі­мен бірге әр обл­ыстан келетін бала­лар­дың еліміздің таны­мал туристік аймақ­тарына,  тарихи-мә­дени мұра нысан­дарына баруы үшін әкімдіктердің өңіраралық өзара іс-қимылын үйлестіруі керек.