Абай әлемі –Татарстанда

Екі жүз жиырма жылдық тарихы бар, білім саласында орасан зор тә­жірибесі мен ғылыми ізде­ніс­тер­ге бай Қазан федералды уни­вер­си­те­тін­де қазақтың ұлы ақыны Абай Құ­нан­байұлы­на арналған орталықтың ашы­­луы – еліміз үшін маңызды жаңа­лық­­тың бірі. Бұл абай­танудың жаңа белесінің нәтижелі жұмыс­та­рының, игі істер­дің бастамасы болары да анық.

Салтанатты іс-шараға еліміздің Қазан қаласындағы бас консулы Ерлан Ысқақов, ҚФУ президенті Рияз Мин­зарипов, шаруашылық қыз­меті жөніндегі проректор Алмаз Мин­гулов, ФМКИ директоры Радиф Зама­летдинов, ЕҰУ басқарма мүшесі – ака­демиялық мәселелер жөніндегі проректор Ардақ Бейсенбай, ЕҰУ Көлік-энергетика факультетінің деканы Өміржан Қоқаев, Татарстан ха­лық­тар достығы үйінің директоры Тимур Кадыров, «Ресей – Ислам әлемі: KazanForum» фору­мының құрметті қонақтары қатысты.

Іс-шара барысында Абайдың шы­ғар­машылық мұрасы жаңа­ша тұрғы­да зерделенген ғылы­ми-танымдық ең­бектер мен кітап­тарды табыстап, ұлы ақын мұра­сын насихаттау бағытындағы ке­лелі жоспарымызды бір талқылап алдық.

Абай орталығының ашылуы ха­лықтар достығы мен уни­вер­си­тет­тердің адамзаттың рухани құн­дылықтарын сақтау мен көбейтудегі миссиясын жүзеге асырудың көрінісі екені белгілі. Орталық болашақта хакім мұра­сын жан-жақты зерттеу, насихаттау жұ­мыс­тарымен қатар, бірлескен білім бағ­дарламаларын жүзеге асыру, қазақ тілін оқыту және насихаттау, мәдени бай­ланыстарды нығайту, халықтың бай және төл мәдениетін, тарихы мен салт-дәстүрін таныту, сондай-ақ екі уни­­верситет арасындағы заманауи жетіс­тіктерімен және даму жоспарларын іске асыру бағытында ауқымды жұмыстар жасайды деген зор үмітіміз бар.

Абай орталығының Татар елін­де ашылуының маңызы зор. Екі туыс елдің рухани жақындығы­мен қатар Абайдың ұлы ақын болып қалыптасуында татар хал­қының алатын орны ерекше. Абай білім алған, азаматтық көз­қарасы қалыптасқан Семей қаласында татар халқының көп­теп қоныстанғаны тарихтан бел­гілі. Ақынның даналығы терең толғамдарының қалыптасуына ық­пал еткен тұлғалар туралы айт­қанда, татар халқының ұлы пер­зенті Шихабеддин Маржани еске түсері анық. Абай дала дәс­түрі мен халық философия­сын бала жасынан бойына сіңі­ріп, медреседе оқып, таным көк­жиегін кеңейткенде, өзі де жан-жақты іздену барысында да оқы­ған кітаптары мен тәлім алған ұстаздарының тигізген әсе­рі ай­рықша. Маржанидің ағар­ту­шы­­лық бағытын ұстанған Ахмет Риза­ның медресесінде оқу жас Абайға үлкен мектеп болғаны анық. Семей қаласындағы терең рухани бiлiм беруге баса назар аударылған медреседе Абай ислам дiнiнiң қағидаларын, соны­­мен бiрге сопылық iлiмді де мең­ге­ріп, жалпы, түркілік, шығыс­тық әдебиет пен мәдениетке, ғы­лым-білімге сусындап шыққаны ­ақи­қат. Заманында қазақ дала­сына келген Татар молдалары елімізді ислам дініне баулып, мед­ресе­лер ашып, мешіттер салып, діни кітаптар таратып, білімге шақырды.

Абай – жаңашыл тұлға. Ол жаңа жазба әдебиеттің негі­зін қа­лап, қазақ даласында бұ­рын бол­маған әдеби мектеп қалып­тас­тыр­ды. Бұл ретте Маржани мен Абай­дың үн­дестігін аңғар­мау мүмкін емес. Жаңа­шыл бағыттағы «Ахмет Риза» медресесінде Абай Маржани шә­кірт­терінен тәлім алды. Ақын татардың түрлі кітабын алдыртып оқып тұрғаны баршаға аян.

Қазан – архивтік құжаттарға бай, ғылым-білім байлығы жи­нақ­талған қаланың бірі. Осы сапар барысында Еуразия ұлт­тық уни­верситеті бас­шылығы Татар­стан Ғылым академия­сымен ор­тақ өз­ара ынтымақтастық келі­сім­ге оты­руының өзі, болашақта бір­лесіп атқаратын игі ғылыми істер­дің бастамасы болары хақ.

Жандос ӘУБӘКІР,

«Абай академиясы» ғылыми-зерттеу институтының директоры