Осы орайда түсірілім алаңындағы ахуалды білуге режиссерге хабарласып, кинокартина туралы біршама мағұлмат алдық. Киноөндірістегі бұрыннан құлаққа шалынып жүрген бірқатар мәселенің де барын аңдап қалдық. Әлқисса.
Әлеуметтік драма жанрындағы жаңа фильм жыл басында Мәдениет және ақпарат министрлігінің тапсырысымен, Ш.Айманов атындағы «Қазақфильм» киностудиясынан өндіріске жіберілген. Көктемде дайындық кезеңі өткізіліп, түсірілім шілде айында Алматы облысында басталып, Жамбыл облысы Мыңарал елді мекенінде жалғасты. Ол жақта жиырма күннен аса жұмыс істеп, қазір Алматы облысында түсіріліп жатыр. Режиссердің айтуынша, түсірілім жұмыстары тамыздың соңына дейін аяқталады.
Жалпы, аталған фильм – қарапайым отбасының өмірі негізінде, жылдар бойы қасиетті саналып келген отбасылық құндылықтың жоғалуын, адам баласының рухани азуын суреттейді. Авторлық-интеллектуалдық бағыттағы туындыда адамзатқа ортақ құндылықтар ұлттық менталитет тұрғысынан сарапқа салынады.
Режиссер дебюттік туындысының түсірілім тобына тәжірибелі мамандарды шақыруға тырысқан. Атап айтсақ, фильмнің атқарушы продюсері – «Біржан сал», «Атажұрт», «Әкем екеуіміз» және «NETFLIX» платформасы түсірген «Марко Поло», «Шаман» жобаларының продюсері, білікті маман Ардагер Сантыбаев. Қоюшы операторы – «Дала қасқыры», «Жамбыл – жаңа дәуір» фильмдерін түсірген, 2014 жылы APSA, 2021 жылы AFA «Ең үздік операторлық жұмыс» аталымының номинанты, «Оскар» киноакадемиясының мүшесі Еркінбек Пітірәлиев. Көркемдік жетекшісі – «Оралман», «Боран» фильмдерінің режиссері, өз ісінің кәсіби шебері Сәбит Құрманбек.
Фильмнің басты рөлдерінде Алмахан Кенжебекова, Лаура Сәбитова, Нұрлан Әбілов және Раяна Қуат ойнайды. Режиссердің айтуынша, кастингте мақсатты түрде танымал емес, киноға көп түспеген, бірақ кәсіби актерлерді алуға тырысқан.
«Кино – ұжымдық жұмыс әрі бастан-аяқ шығармашылық үдерістен тұратындықтан, дайындық, түсірілім кезеңдерінде қиыншылық туындамай тұрмайды. Мәселе көбіне қаржының уақытында түспеуі, шығармашылық-
қаржылық есептердің ұзақ қабылдануынан шығып жатады. Бұл бізді де айналып өткен жоқ. Алғашқы екі кезеңнің есебі тапсырылғанымен қаржының екінші бөлігі белгісіз себеппен кешігіп жатыр. Қаржыға жауаптылар заң жүзінде әрбір ісімізге құжаттай есеп талап еткенімен, өздеріне келгенде ауызша жауаппен құтылады. Жауапты заңды түрде қағаз жүзінде талап етсең, әртүрлі сылтау айтып, соңын құмға сіңген судай қылады. Әрине, бұл киноның сапасына әсер етпей қоймайды. Себебі түсірілім тобындағы мамандардың да отбасы, жеке қаржылай мәселелері бар», дейді режиссер Азамат Шарғын.
Иә, қазақ киноөндірісіндегі есеп-қисап жөнінде бұған дейінгі фильм авторларынан да естіп қалып едік. Аталған мәселе әлі де өзекті екеніне кезекті рет көз жеткіздік.
Киноөндіріс саласы әлемде ғаламат табыс көзіне айналғалы қашан? Десек те киноның жалғыз ақиқат анықтамасы, ол – өнер. Жалғыз шарты – көркемдік. Бірақ киноны да әркім әртүрлі мақсатта түсіретіні тағы бар. Мәселен, материалдық мақсаттағы фильмдердің табиғаты да соған сай болады. Ал рухани тұрғыда түсірілген туындылардың діттегені бөлек.
«Киноны кәсіп көріп, оны тауар қылып, нарықты зерделеп, қандай өнім жақсы өтетінін зерттеп, кино түсіретін техниканы жыл сайын дамытуға арнайы қаржы бөліп, сол іспен кәсіби айналысатын әлемде түрлі алпауыт компаниялар бар. Мысал ретінде бір ғана Голливудты айтсақ жеткілікті. Лос-Анжелестің ол ауданында ондаған ірі кинокомпания бар. Олар үшін кино – тауар. Жақсы сатылу үшін, тауарына аты әлемдік брендке айналған әйгілі жұлдыздарды жапсырады. Оған қоса, тауарды алдын ала жарнамалауды, сатуды шебер меңгерген», дейді режиссер.
Сондай-ақ ол рухани мақсатта түсірілетін киноға, ең алдымен өнер деп қарау керек екенін атап өтті.
«Бұл мақсаттағылар өз шығармасымен адам болмысына әсер еткісі келеді. Ойландырғысы келеді. Әлдебір сұраққа жауап іздейді. Адамды терең ойлануға, пікірлесуге шақырады. Адам баласының қоғаммен, отбасымен, Құдаймен байланысын сөз етеді. Философиялық астарға баса назар аударады. Табыс, касса жинау, екі-үш есе пайда табуды көздемейді. Тек туындыдағы ой көпшілікке жетсе дейді, яғни әдебиет сияқты руханиятқа қызмет етеді», деді ол.
Иә, мемлекет киноға қаржы бөлгенімен, оның жарнамасы мен прокаты «Кино туралы» заңда нақтыланбаған.
«Мысалы, фильм дайын болған соң, оның толық құқы тапсырыс берушіге тиесілі, бірақ жарнама мен прокатқа қаржы қарастырылмағандықтан олар онымен айналыспайды. Ал тапсырыс алып, түсірген заңды тұлға фильм құқы өзіне тиесілі болмағандықтан, еш жерге рұқсатсыз апарып көрсетіп, жарнама жасап, сата алмайды. Осындай қарама-қайшылықтарды тездетіп түзеу керек. Сала даму үшін «Кино туралы» заңға өзгеріс керек. Мәжілістің әлеуметтік-мәдени корпусы мен Киногерлер одағы біріге жұмыс тобын құрып, заңды кемеліне келтірмесе, мәселе жылдан-жылға күрделене береді», дейді А.Шарғын.
Фильмнің продюсері Ардагер Сантыбаевтың айтуынша, кинокартинаның жалпы бюджеті – 240 000 000 теңге. Бұған 12% ҚҚС салығы мен «Қазақфильмнің» 15% жалпы студиялық шығындары кіреді, яғни үштен бір бөлігі бюджеттен алынады.
«Фильмнің прокатына дейін «А» класс пен басқа дәрежедегі халықаралық кинофестивальдарға қатысатынымызға сенімдіміз. Киноның сценарийлік және визуалды әлеуеті мол. Осындай тақырыптағы туындыларды еуропалық кәсіби киномамандар жоғары бағалайды. Фильмнің прокатын фестивальдардан кейін жоспарлаймыз. Осы орайда түсірілім жұмыстарына атсалысып, қолдау көрсеткен Жамбыл облысы Мойынқұм ауданындағы Мыңарал тұрғындарына және әкімі Тілеш Аманжоловқа ерекше алғыс айтамыз», дейді продюсер.
Байқағанымыздай, түсірілім тобының сондай бір өнерге деген жанашырлығымен жасалып жатқан көркем туындыны көруге асықпыз.
