Суреттерді түсірген – автор
Ең әуелі қатысушы журналистер, фотографтар турдың бағдарламасымен танысты. Ұйымдастырушы әрі ішкі саясат бөлімінің басшысы фото-блог тур мүшелерін екі топқа бөлді. Бірі тау мен тасты аралауға кетсе, енді бірі ауыл ішіндегі елдің жай-күйімен таныспақ. Төбе көрсек, шыққымыз келіп тұратын бізді табиғатқа қарай бағыттады. Құп алып, көп ұзамай көлікке қондық. Ауыл тіршілігіне қызығушылық танытқандары Көкжота ауылындағы ат спорт мектебіне аттанды.
– «Samar fest» фото-блог турын ұйымдастырудағы мақсатымыз – ауданның көз тартатын әсем жерлерін көпшілікке көрсету. Шындығында, біздің ауданның да табиғаты көркем. Алайда көпшілік Сарыбел жағалауын ғана біледі. Осы іс-шараны ұйымдастыруға атсалысып жатқан әріптестерге, қолдап келген өздеріңізге мың да бір алғыс айтамын, – дейді ішкі саясат басшысы Асқар Ысқақ.
Сөйтіп, белгіленген бағытта екі топ екі жаққа қарай жолға шықты. Біздің әуелгі бағыт – Қайыңды орманшылығы.
Өскемен – Самар арасындағы күре жолда үнемі жүргенімізбен, Қайыңды жаққа бұрын-соңды бұрылып көрмеген екенбіз. Табанымыз тұңғыш рет басты. Тасжолмен салдырлатып келіп, алдымыздағы белестен аса берісте маңдай тұстан жартасты қожыр таулар көрінді. Жан-жағы – жыныс орман. Ит тұмсығы өтпес тоғай деген осы шығар, сірә де. Қарағай, шырша, бірен-саран ақ қайың. Аяқ астындағы тоқымдай жерде тоқсан түрлі гүл. Көлік тоқтаған бетте жан-жақты сатыр-сұтыр фотоға түсірістік. Қайда қарарымызды, қай көріністі суретке тартарымызды білмей жүргенде көз ұшындағы дара төбеден қызыл шатырлы үй көрінді. Айналасы жап-жасыл ну. Дәу де болса, бай-бағландардың биікке соққан үйі шығар дегенбіз...
Ауылға түсе сала орманшылықтың кеңсесіне жетіп тоқтадық. Бір қызығы, алақандай ауыл болғанымен, ауыл мәртебесі жоқ мұнда. Мектеп оқушылары Шұбарқайың мектебіне қатынап оқиды. Ал қыңыр-қисық тұрған электр бағаналары ешбір мекеменің балансында емес-ті. Жарық сөнсе, ауылдықтар өздері жөндеп, өз күндерін өздері көріп отыр. Ауылдықтар қайда тіркеуге тұру керектігін де біле бермейтін көрінеді. Табиғаттың сұлулығын түсіреміз деген топ мүшелеріне тұрғындар өздерінің арыз-армандарын да айтып қалды.
– Жазда жарайды, күнімізді көреміз. Ал қыстың күні жол болмай қалады. Сондай күндері Самарға хабарласып, кімге қандай азық-түлік керегін айтып, өзіміз жол бойынан атпен немесе моторлы қар шанамен күтіп аламыз. Қысқасы ауылымызға «ауыл» деген мәртебе керек, – дейді қайыңдылық Ғалым Тілеуметов.
Бұл – бір кісінің ғана емес, бүкіл ауыл тұрғындарының тілегі. Тұмса табиғат ортасында отырған ауылды картада көрсетіп, ресми қағазға тіркеу керек шығар.
Бұдан әрі қарайғы жолымыз қиындай түсетінін байқадық. Сондықтан да орман шаруашылығының басшысы Азамат Кәсенғазин түсірілім тобын бауыры биік «Уазикке» жайғастырды. Жанымызға осы өңірдің ой-шұңқырын жақсы білетін инженер Андрей Коноваловты қосақтады. Білсе, білгендей-ақ екен. Қай қалтарысты қандай аң мекен қылатынын, қай жерде қандай шөп өсетініне дейін әңгімелеп отырды. Айтуынша, мынау тайганың ішінде бұлан да, бұғы да, елік те жортады. Жыртқыштар да жоқ емес. Кіруге шектеуі бар шлагбаумнан асқан соң тұқым бағына жетіп аялдадық. Қатар-қатар лента бойы қылтиған жап-жасыл қарағай. Бұларды үш жыл өткен соң басқа орманшылықтарға таратады екен. Өздері де белгіленген жерлерге отырғызады.
– Бұл өсімдіктерді балаша күтіп-баптаймыз, суарамыз. Үш жылдан соң орнына қайта тұқым егеміз. Көшеттері кез келген жерге өсе бермейді. Құмдауыт өңірге еккен жөн, – дейді А. Коновалов.
Қарағайлы орманды аралап келеміз. Кейбір тұста қыздың жиған жүгіндей қабат-қабат тастарға тамсана қараймыз. Табиғаттың құдіреті деп таңдай қағамыз. Самарда осыншалықты сұлу жер бар екен ғой деп таңданамыз. Сөйтсек, біздің бара жатқан бағытымыз бағанағы бай-бағланның үйі деп топшылаған шың басындағы қызыл үй екен. Түбіне дейін тербеліп, «уазикпен» жеттік те, одан ары жаяулаттық. Биік жартасты айналып ұшар басына көтерілгенде айнала расымен алақандағыдай еді. Бұл тұстан кезекші орманшы маңайдан табиғатқа төнген өрт қаупін бақылап отырады екен. Қандай да түтін байқаса, дереу орталыққа хабар береді. Орманшылықта тиісті өрт сөндіру техникалары толық. Техника жетпеген жерге жаяу-жалпылап жетеді.
Адам аяғы жете бермейтін тұмса табиғат болғандықтан ба, ерекше тау-тастарға атау қойылмаған. Әншейінде «бәленбайдың төбесі» дейтіндей бұл жаққа әркімнің көзі түсе бермегенге ұқсайды.
– Жалпы, Самар орманшылығының аумағы 65 мың гектарды алып жатыр. Екі бөлім бар. Бірі – Миролюбовкада. Ол жақта да өрт сөндіру көлігі бар. Ал аң шаруашылығы жағы жекешеленген. Онымен өздері айналысады. Биотехникалық жұмыстарға да өздері араласады. Біз тек бақылап отырамыз, – дейді «Самар орманшылығы» ММ басшысы Азамат Қасенғазин.
Ендігі бағыт – Сарыбел сарқырамасы. Бұл ғажап жерді былайғы жұртты қойып, жергілікті тұрғындар да біле бермей-тұғын. Сарыбел ауылының тұсындағы бұлақтың төменге құлай аққан көрінісін суретке түсіру үшін екі топ та соған қарай асықты. Сарқырама маңайы – қызылды-жасыл гүл. Маңайындағы тастардың өзін әдейілеп өріп, қалағандай. Мұны алғаш көрген журналистер таңданысын жасырған жоқ. «Ананы қара, мынаны қара» десіп, жан-жақтан суретке тартты.
Екі күнге жалғасқан турдың келесі күнінде бірінші топ Палатцы, Қараш, Қарақол жақтарға тартса, екінші топ әмбеге аян Сарыбел жағалауын түсіруге бекінген.
Жолай кеңес одағының үш батыры шыққан алақандай Қараш ауылына соқтық. Мұнда батырларға арналған монументте аялдадық. Жарқырап тұрған ескерткіш тақтаға қарап тұрған облыстық «Дидар» газетінің бас редакторы Серік Әбілхан: «Ауылдан гөрі ескерткіштің жағдайы тәуір екен» деді күбірлеп. Ауылдың тозып тұрғанын меңзесе керек-ті. Бұған дейін жолай тасқа бедерленген петроглифтерді де қызықтағанбыз. Олар енді зерттелмесе, бүгінге дейін зерттеле қоймаған-ау.
Шаңы шыққан жолмен зулағаннан зулап, Бұқтырма жағалауына жетіп бір-ақ тоқтағанбыз. Сарша тамыздың ыстығы өтіп кетті ме, тур мүшелері суық суға қойып кетті. Анау Сарыбелдің тұсындағы су жылы болғанымен, мынау тасты қабақтың астындағы су мұздай еді. Ал көрініс шетелдің табиғатына бергісіз. Арғы жағалауда тізілген яхта, қайықтарға қарап, теледидардан көріп жүрген шетелдегі туристік жерге қарай өтіп кеткендей әсерде болады екенсің.
Міне, Самардың самал ескен әдемі табиғатын армансыз араладық. Бұрын-соңды ел білмейтін ғажабын көрдік. Осымен «Samar fest» фото-блог туры аяқталғанымен, саяхатшылардың жаңа тынысы ашылады, білеміз. Қайыңдының қоңыр күзін, аязды қысын көруге асығатындар көбейеді.
Шығыс Қазақстан облысы
