Көпқырлы әлемде әлеуметтік-гуманитарлық ғылымдардың танымал санаттарының біріне айналған сәйкестік (identity) ұғымы әлеуметтану, мәдениеттану, тілтану, тарих, философия, экономика, психология, тіпті маркетинг саласы мамандарының терең зерттеуіне арқау болған. Бұл тұжырымдама әлдеқашан пәндік шекарадан асып, жеке, әлеуметтік, мәдени, саяси құбылыс ретінде көрініс тапты. Қоғамның әлеуметтік стратификациясы, өмір сүру деңгейі мен сапасы, кедейлік пен әлеуметтік шеттелу, әділ де тиімді әлеуметтік саясат құру туралы дәстүрлі мәселелерден басқа, қазірде әлеуметтік ғылымдардың күн тәртібіне сәйкестіктің көпдеңгейлі құрылымы, адам мен қоршаған ортаның қарым-қатынасы, қоғамның технологиялық өзгерістер мен сын-қатерлерге бейімделуі, өткір топтар арасындағы қақтығыстар, құндылық айырмашылықтары сияқты мәселелер шықты. Әлеуметтік әлемдегі беталыс, көпбағытты, трансформациялық, динамикалық үдеріс өткенге ғылыми көзқарас, болашаққа байсалды болжам жасауды қажет етеді.
Қазіргі заманғы әлеуметтік сәйкестік (ол кейде әлеуметтік бірегейлік деп те аталып жүр) мәселелері түркітілдес елдердің қатысуымен Алматыда өткен әлеуметтанушылардың VIII конгресінде кең талқылауға негіз болды. Қазақстан әлеуметтанушылар қауымдастығы (Халықаралық әлеуметтану қауымдастығының (ISA) тұрақты мүшесі) ұйымдастырған іс-шара мамандарды дағды-тәжірибе алмасу мақсатында біріктіріп, түрлі елдердегі әлеуметтік сәйкестік мәселесіне әлеуметтану зерттеулері тұрғысынан қарауға, жаһандану мен көші-қон үдерістерінің қоғамның қалыптасуына әсерін талқылауға мүмкіндік берді. Мемлекет басшысы маңызды істерге сарапшыларды жұмылдырып, кешенді талдауларға сүйеніп шешім қабылдаудың өзектілігіне ерекше мән беріп келеді. Тәуекелдер мен сын-қатерлер кезеңінде қоғамның ілгері жылжуына әсерін тигізетін мұндай жоба әлеуметтану ұйымдары мен мамандардың ғылыми-тәжірибелік әлеуетін ортақ мүддеге жұмылдыруға тың серпін береді.
Экономикалық ортаның, әлеуметтік құрылымның күрделенуі, елдердің өзара тәуелділігі әлеуметтік ғылымдар алдына жаңа міндет-шешімдер қойды. Ғасыр ширегіне енді ғана жете бастасақ та, жаңа өмір шындығымен бетпе-бет келіп отырмыз. Әлеуметтік даму үдерісінің сәйкестікке ықпалы мен оның әдістемелік проблемаларына тоқталған Қазақстан әлеуметтанушылар қауымдастығы президенті Марат Тәжиннің айтуынша, егер әлеуметтік сәйкестік – адамның өзін қандай да бір топқа жататынын түйсінуі болса, заманауи әлемнің қатпарлы сипаттамасына байланысты сәйкестік механизмінің өзгеруі барысында көпмөлшерлі сәйкестік, тіпті одан да қуаттысы – гибридті сәйкестік секілді жаппай құбылыс тарала бастады. Бүгінде виртуалды сәйкестік туралы айтуға толық негіз бар. Құдіреті күшті түрлі дүниежүзілік базалық деректердің, желілік қауымдастықтардың ықпалы артқан сайын әлемде миллиондаған адам, әсіресе жастар компьютерлік, құмар ойындардың жетегіне еріп, виртуалды әлемге сынаптай сіңіп бара жатыр. Сондай-ақ егер бұрындары адамдардың басым бөлігі өзінің әлеуметтік тобын объективті түрде таңдап, әрі қарай соған сәйкес болуға, топтық мінез-құлыққа, нормалар мен стандарттарға, құндылықтарға талпынса, бүгінде бұл сәйкестік жылдан-жылға шапшаң өзгеріп бара жатқанын, көз алдымызда белгілі бір тұлғалардың сын-сипатының, келбетінің құбылуын байқаймыз.
Заманауи Еуропа қалаларындағы кварталдардың этностық ерекшелігі, сол секілді ізгілендіру барысында Орталық Азияда қарқынды байқалып отырған ауылдық мигранттардың (бірінші, тіпті екінші ұрпағының) урбандалған аймаққа немесе мегаполистерге ағылуы – көпмөлшерлі сәйкестіктің айқын көрінісі. М.Тәжин мұндай шын мәнінде күрделі проблемаға жеке пікір-байлам төңірегінен емес, терең әдістемелік-теоретикалық тұрғыдан қарау қажеттігіне назар аударды. ҚӘҚ төрағасы әлеуметтік сәйкестік (social identity) сынды ірі ұғым аясында жаңа әлеуметтік лексика, тиімді әдістеме жасап, таза теоретикалық тұрғыда ілгері жылжуға, сол арқылы жүріп жатқан үдерістерді барабар түсінуге болатынын жекізді.
Еуразия әлеуметтанушылар қауымдастығының президенті Хаяти Түфекчиоғлу жаңа бірегейлікті, ұлтты қалыптастыру мәселесінің өмірлік маңыздылығын арттыратын тағы бір аспект демографиялық құрылыммен байланысты екенін айтады. «Тәуелсіздіктің елең-алаңында Қазақстан халқының құрамында қазақтардың үлесі 50 пайыздан аз болды. Сонымен қатар елде әлем үшін бірегей болып саналатын тілдік мәселе өткір тұрды. Қазақ қоғамы көпұлтты және көптілді. Тәуелсіздікке дейінгі кезеңде орыс тілі көптеген этностық топтарды байланыстыратын тіл қызметін атқарған. Демек Қазақстан үшін бірегейлік пен ұлттық құрылым мәселесі басқа көптеген қоғамдарға қарағанда әлдеқайда маңызды әрі күрделі», дейді Ыстанбұл университетінің профессоры.
Ресей Салыстырмалы әлеуметтік зерттеулер институтының директоры А.Андреенкованың пайымынша, әлеуметтік ғылымдардың жаңа әдістемелік мүмкіндіктері түрлі елдер мен мәдениеттердегі әлеуметтік теорияларды тексеруге, моноелдік модельден алшақтау сияқты маңызды міндеттерді шешуге кем дегенде ішінара жақындауға мүмкіндік береді. Елдерге ортақ әлеуметтік, демографиялық, экономикалық үдерістерді, сондай-ақ әлеуметтік өмірдің бірегейлігін, әртүрлі топтардың құрылымын зерттеу шын мәнінде жаһандық ғылымның өмір сүруіне ықпал етеді.
Өзбекстанның «Ижтимои фикр» республикалық қоғамдық пікір зерттеу орталығының директоры Н.Рахимова тұрғындардың өмір сапасын, көңіл-күйін, ұсыныс-тілектерін жергілікті атқарушы органдарға жеткізудегі әлеуметтік зерттеулердің, сауалнамалардың айрықша маңызға ие екеніне тоқталып, Өзбекстан халқының әлеуметтік-мәдени және азаматтық бірегейлігі жөніндегі деректермен бөлісті. Әлеуметтанушылар, саясаттанушылар, тарихшылар, философтар қозғалған тақырып аясында өз көзқарастарын баяндап, пікірталасқа қатысқан сарапшылар деректердің ашықтығы мен жұртшылыққа кең қолжетімділігі мәселесіне маңыз берді. Қауымдастық бүгінде отандық әлеуметтанушылардың инттелектуалдық, ұйымдастырушылық әлеуетін жетілдіруде белсенділік танытып отыр. Алғашқы конгрестен бастап мазмұнды, ауқымды бағдарламалар қатысушыларға практикалық дағдылармен қатар жаңа зерттеу идеяларын ұсынып, олардың кәсіби байланыс желісін байытып келеді.
Іс-шараға қатысушылар атап өткендей, отандық әлеуметтану саласын одан әрі дамыту уақыттың сын-тегеуріндеріне жауап бере алатын білікті мамандардың жаңа буынын құруды талап етеді. Олар теориялық шеңберлерді терең түсініп, жұмыс істеуге арналған техникалық дағдыларға ие болуы тиіс. Бұл кәсіби сұранысты елде зерттеушілер мен сарапшыларға арналып жаңадан ашылып жатқан мектептер мен білім беру бағдарламалары қуаттап отыр. Конгресс аясында өткізілген Жас социологтер форумы қалыптасқан сабақтастықтың сақталуына жол ашады. Форум аясындағы оқытулар Әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университетінің Философия және саясаттану факультетінің әлеуметтану және әлеуметтік жұмыс кафедрасының базасында өтті.
Қоғам өмірінің әлеуметтік және экономикалық салаларының түйіскен тұсында жатқан фактілер мен құбылыстарды жан-жақты зерттеу әлеуметтік-экономикалық даму деңгейінен бастап, қаладағы, ауылдағы халықтың өмір сүру сапасынан, жергілікті мәселелер мен ерекшеліктер жайынан мол мағлұмат береді. Әлеуметтану ғылымы халықтың жай-күйін, тыныс-тіршілігін бағалаумен қатар, сол мәнде азаматтық бірегейлікті нығайтуда оңды шешімдер ұсынады. Сол тұрғыда адамдардың өз өмірін қалай қабылдайтынын, өзін туған елімен қалай байланыстыратынын зерттеп, қоғамдық пікірдің байыбына жете бойлау маңызды.