Жауапкершілік пен кәсібилік салаға серпін береді

Цифрлық инфрақұрылым игілігі

Әкімдерге IT мамандарын қолдау мақ­сатында өңірлерде цифрлық инфра­құрылым құру тапсырылды. Цифрлық даму, инновациялар және аэроғарыш өнеркәсібі министрі Жаслан Мәдиев «Astana Hub» жұмысының аясында IT-экспорт көлемін арттыру, цифрлық плат­формалардың қауіпсіздігін қамта­масыз ету мен отандық стартаптарды іске асыру бағытында атқарылып жатқан жұмыстар туралы баяндады. Сондай-ақ «Терриконовая долина» IТ-хабының басшысы Сабир Ниязов, «Arlan BioTech» компаниясының басшысы Болат Сұлтанқұлов, «ITS Partner Ltd» компаниясының басшысы Марат Тастеміров баяндама жасады.

Еліміз әлемде цифрландыру саласы дамыған ең озық 30 мемлекеттің қатарына кіреді әрі онлайн-қызметтер көрсетуде 8-орында тұр. 2024 жылдың бірінші жартыжылдығында IT-қызмет экспорты 306 млн долларға дейін өсті. Жыл соңына дейін 600 млн доллардан асады деп күтіліп отыр. Жалпы, 5 жыл ішінде отандық IT-қызметтердің экспорты 20 есеге ұлғайды. Елімізде роботтандыру мен жасанды интеллект технологиялары орнықты дамып, көп­теген салада трансформация жалға­сып жатыр. Сондай-ақ заңнамалық база қалыптасып, үнемі жетілдірі­ліп отырады. Цифрлық трансформация тұжырымдамасы қабылданды, венчурлік нарық пен стартап-эко­жүйені дамытуда қолайлы экономи­ка­лық жағдай жасалды. «Astana Hub» технопаркі көптеген стартапқа шын мәнінде, инновациялық клас­терге әрі ең негізгі әріптеске айналды. Бұл алаңда 1,5 мыңнан аса компания табысты жұ­мыс істеп жатыр. «E-commerce», «BigData», «GameDev», «Fintech», «MedTech» пен басқа да серпінді жобалардың экспорттық әлеуеті жоғары. Олардың белсенді дамуы 2026 жылға қарай ІТ-өнімдер мен қызметтер экспортын 1 млрд долларға дейін өсіруге ықпал етпек.

Премьер-министр Үкімет алда­ғы уақытта да IT-техноло­гия­лар мен көрсеті­летін қызметтер сала­сын белсенді қолдай бе­ретінін атап өтті. Өңірлік акселе­ра­ция­лық бағ­дар­ламаларды, басқа елдердегі жаһан­дық әріптестік желіні дамыту сая­с­атын одан әрі жалғастыру қажет.

– Мемлекет басшысы 2029 жылы цифр­лық технологиялардың эконо­микаға қоса­тын үлесін 1%-ға дейін, ал ІТ-қызметтер­дегі жергілікті үлесті кемінде 80%-ға жеткізу міндетін қойды. Оған қол жеткізуде IT-хабтар мен венчур­лік қорлар басты драйверлерге ай­на­лу­ға тиіс. Кейінгі алты жылда елі­мі­з­де венчурлік қаржыландыру көле­мі 6 есе­ден аса өскен. Әрі қарай өсу үшін біз осы саладағы озық сарапшыларды тартуы­мыз керек. Бұл орай­да білім беру бағдарламаларын дамытып, ірі биз­­несті тарту және сауатты цифрлық инфрақұрылым құру жұмыстарына жете көңіл бөлу қажет. Цифрландыру, ІТ-саланы дамыту және киберқауіпсіздікті қамтамасыз ету жөніндегі міндеттерді іске асыру экономиканың дамуына ықпал етуге тиіс, – деді О.Бектенов.

Жалпы, Президент жүктеген жасанды интеллектіні дамыту міндеттерін іске асыру аясында салалық заңнаманы жетілдіруде белсенді жұмыс жүргізіліп жатыр. Келер жылы Астанада Жасанды интеллект орталығын ашу жоспарланып отыр. Бұл өз кезегінде жас таланттарды тарту нүктесіне айналуға тиіс. Цифрлық даму министрлігіне осы мәселені ерекше бақылауда ұстау тапсырылды.

IT-саланың жоғары білікті мамандарын даярлау да басым міндет болып отыр. «Astana Hub»-та үздік халықара­лық тәжірибе ескеріліп, қажетті жағ­дай­лар жасалған. Цифрлық даму, Ғылым және жоғары білім, Оқу-ағарту министр­ліктеріне «Astana Hub»-пен өңірлік хабтармен өзара тығыз байланы­са отырып, одан әрі даму мен оқыту тұжырымдамасын жасау тапсы­рыл­ды. Осы ретте оқу бітірген маман­дар­­­дың санын көбейту мақсат емес, олар­­дың даярлық сапасына баса назар аудару қажеттігі аталып өтті. Үз­дік әлемдік әдістемелерді назарда ұстап, цифр­­лық білім мен дағдыларды арт­тыру тә­сілдерін үнемі жаңартып тұру маңызды.

Сонымен қатар өңірлердегі цифрлық инфрақұрылымды қам­тамасыз етуге бұл мәселелерге әкімдік тиісті көңіл бөлу керек. Салалық министрлікке өңірлердің әкімдіктерімен бірлесіп, «Astana Hub»-ты дамыту, өңірлік хабтарды қолдау мен IT саласында экспортқа бағытталған бағыттарды дамыту үшін қолайлы жағдайлар жасау бойынша шаралар қабыл­дау, сондай-ақ венчурлік қаржы­ландыруды қолдау жүйе­сіндегі тәсілдерді жаңарту тапсырылды.

Теміржол саласында серпіліс бар

2030 жылға дейін теміржол көлігін дамы­ту жөніндегі тұжы­рым­дама қа­был­дан­ғалы бері, бұл салаға баса назар аударылып келеді.  Бүгінде 2,8 мың ша­қырым жол жөнделіп, 143 жолаушы вагоны жаңартылған. Министрліктің мәлі­метін­ше, биылғы жылдың 10 айының қорытынды­сында жүк тасымалының көлемі 3,5%-ға артып, 263 млн 400 мың тоннаны құраған. Ішкі тасымалдар 10,8%-ға өсіп, 156,2 млн тоннаға жеткен. Ал транзиттік жүк тасымалының көл­е­мі өткен жылдың деңгейінде қалды. Яғни 22 млн 400 мың тонна.

Қазір Президент тапсырмасын іске асыру аясында көлік-логистика саласын дамытуда елде ауқымды инфрақұры­лымдық жобалар жүзеге асырылып жатыр. Былтырдан бері 2,8 мың шақы­рымнан астам теміржол жөнделді. Жыл­жымалы құрамды жаңарту жұмысы жалғасып келеді. «Қазақстан темір жолы» басқарма төрағасы Нұрлан Сау­ран­баевтың мәліметінше, биыл 185 локомотив пен 143 жолаушылар вагоны сатып алынған. 2028 жылы жолаушылар вагондарының паркі 3 мыңнан аса бірлікке жетіп, елдің қажеттілігін толық қамтамасыз етеді.

Ал Премьер-министр саланы жаң­ғыр­туда күш-жігерді арттыру қажет­тігіне ерекше тоқталды. Әсіресе темір­жол вокзалдары мен стансалардың  инфра­құрылымына ерекше назар аудару керектігін тілге тиек етті. Қазір олардың шамамен 90%-ы жөндеуді қажет етеді.

– Мемлекет басшысы Қазақ­станды толыққанды көлік-логис­тикалық хабқа айналдыру бағы­тында нақты міндеттер қойды. Бұл ретте теміржол саласының даму әлеуеті жоғары екенін атап өткім келеді. Сондай-ақ ол ішкі және транзит­тік жүк тасымалын арттыруда шешу­ші рөл атқарып отыр. Алға қойыл­ған мақ­сат­тарға жетуге біз қолданыстағы темір­жолдар мен логистикалық орта­лықтарды жаңғыртып, жаңаларын салып жатырмыз. Сондай-ақ вагон паркін жаңарту жұмыстары да тұрақты жүріп жатыр. Бұл еліміздің көлік жүйесінің тиімділігі мен оның өткізу қабілетін барын­ша ұлғай­туға мүмкіндік береді. Қабыл­дан­ған шаралардың нәтижесінде, 2029 жылғ­а қарай транзиттік тасымал көлемі 28 млн тоннадан 45 млн тоннаға дейін, ал транзит жиырма футтық бала­мадағы 2 млн контейнерге дейін өседі, – деді О.Бектенов.

Халықаралық көлік дәліз­дерін­дегі отандық бағыт­тардың бәсеке­ге қабілет­­­тілігін арттыру маңызды.  Премьер-министр шекарадағы мем­ле­кет­тік қыз­меттерді сапалы әрі жедел көрсетуге барлық рә­сім­ді аяқтауды тапсырды. Қазіргі уақытта салық жүйесі мен темір­жол­дың ақпараттық жүйелері интеграцияланды.

Көлік министрлігі мен «Қазақстан темір жолы» компаниясы негізгі инфра­құры­лым­дық жобаларды іске асыру­дың нақты тетіктерін әзірлеп, қаржы­ландыру көздерін анықтау тапсырылды. Сонымен қатар вагондарды жаңартуда қиындықтарға кезігіп отырған жеке тасымалдаушыларды қолдау шараларын әзірлеу қажет.

Бұған қоса, Үкімет басшысы темір­жол жүктерін ауыстырып тиеу көле­мін ұлғайту, теңіз тасымалының әлеуе­тін арт­тыруға Ақтау порты­ның инфра­құ­рылымын жақсарту жұ­мыс­тарын жедел­детуді тапсырды. Көлік министрлігі мен «Қазақстан темір жолы» компания­сына 2025 жылы контейнерлік хаб салып, Ақтау портының түбін тереңдету жұмыстарын аяқтау тапсырылды.