Пікір • 04 Ақпан, 2025

Шығынды реттеген жөн

80 рет
көрсетілді
3 мин
оқу үшін

Салық кодексіндегі өзгерістер – жай ғана реформа емес, мемлекет пен бизнес арасындағы «қоғамдық шарт» парадигмасының ауысуы. Жаңа Салық кодексі тежегіш емес, кәсіпкерлікті дамыту үшін ынталандыру болуы керек. Еңбекақы төлеу қорына түсетін жүктемені азайтып қана қоймай, азаматтар үшін шегерімдер институтын белсенді енгізу түріндегі өтемақы тетіктерін де ойластыру өте маңызды. Бұл салықтарды төлеу мәдениетін ынталандырып қана қоймай, сонымен қатар қаржылық-әлеуметтік қолдау көрсетеді.

Шығынды реттеген жөн

Сурет: kursiv.media

Реформаны мұқият есеп­теулер мен егжей-тегжей пысықтаулардан кейін асықпай жүргізу қажет. Егер мемлекет ҚҚС-ты көтеріп, айналым шегін азайтып, газ бен жанар-жағармай бағасын босатса, инфляцияның қуатты айналымына ғана емес, бизнестің іскерлік белсенділігінің күрт баяулауына да тап болады. Үкіметте өткен жиында 2025 жылы инфля­циялық факторлар көп болатыны ашық айтылды. Бағаның өсуі көптеген азық-түлік және азық-түлік емес өнімге, сәйкесінше, бұл инфляцияға әсер етеді.

COVID-19 пандемиясынан бері корпоративті табыс салығы, қосылған құн салығын төлеуден босату көзделген арнайы салық режімдері бойынша жұмыс істейтін кәсіпорындар базасын мұқият қайта қарау қажет. Мысалы, салық түсімдері мен бюджет шығыстары ара­сын­дағы айырмашылық 2019 жылғы 5,2 трлн теңгеден 2023 жылы 10,7 трлн теңгеге дейін өсті. Бюджеттің Ұлттық қор­дан түсетін түсімдерге тәуел­ділігі қосымша сын-қатер күйінде қалып отыр. Кейінгі 10 жылда қордан 40 трлн теңге алынды, бұл оның түсімінен 10 трлн теңгеге артық. Мұндай тәжірибе экономика үшін қаржылық буфер болып саналатын қордың сарқылу қаупін төндіреді. Салық жүйесіндегі түбегейлі өзгерістер «қоғам­дық шартты» қозғайды және мем­лекеттік қаржыдағы рефор­маларды жеделдетуді, қатаң бюджеттік ережелер мен халық­ара­лық басқару стандарттарын қабылдауды, бәсекелестік пен өсуді ынталандыру үшін экономикаға мемлекеттің қаты­суын төмен­детуді қоса алған­да, мемлекеттен қарсы міндет­те­ме­лер­ді талап етеді.

Жиында бюджеттік ере­же­­лердің жұмыс істей бермей­тіні ашық айтылды. Ұлттық қор қаражатын «мақсатсыз» пайдалануға жол беріл­мейтіні белгілі болды. Кейінгі екі жылда нысаналы трансферттер де, ҚМГ және «Қазатомөнеркәсіп» арқылы қордан ақша алу да Ұлттық қорды ел экономикасына серпін беретін ірі инфрақұрылымдық жобалар үшін пайдалану қажеттігі туралы тұжырымдамаға сай келмеді. Бұл үдерістердің қалыпты жұмыс істеуі үшін Ұлттық банк пен Үкіметтің бірлескен, үйлесімді жұмысы қажет. Шын мәнінде, қо­сымша жиналған салықтың эконо­ми­каның дамуына және азаматтардың әл-ауқатының жақ­саруына бағытталуы ма­­ңыз­ды. Сондықтан бюджет шығын­­да­рын тәртіпке келтіру және олардың даму мақса­тына басым­дық беру жөніндегі рефор­ма­ларды жеделдету қажет.

 

Ғалымжан АЙТҚАЗИН,

экономист 

Соңғы жаңалықтар

Жылдам хабар алғызған

Руханият • Кеше

Азаматтық ерлік

Ғылым • Кеше

Ұлық ұлыстың алтыны

Жәдігер • Кеше