АЗАМАТТЫҚ НЕКЕ: МАХАББАТ ПА, ӘЛДЕ АЛДАМШЫЛЫҚ ПА?

Осы күні жастар арасында азаматтық неке деген пәле пайда болды. Пәле дейтінім, екі жас бірге тұрады. Ал өзара келіспей қалған жағдайда екеуі екі жаққа кете барады. СІЗ НЕ ДЕЙСІЗ? Осындай одаққа неке деген қасиетті сөзді жалғауға бола ма? Неке деген араб тілінен аударғанда  “никах”,   үйлену де­ген мағынаны білдіреді. Бұл екі жасқа  жауапкершілік жүктейтін ауыр серт. Иә, неке алдымен Алланың, сосын туған-туыс, жекжат-жұрағат, жора-жолдас, яғни қоғамның алдында жария түрде отбасын құрудың шарты. Ал қазіргі уақытта біз азаматтық некедеміз дегендердің тіпті неке деген сөзді қолдануларына ешбір құқылары жоқ. Себебі, олардың бірге өмір сүруі көп жағдайда ешбір нәтиже бермейді. Анықтап айтсақ, азаматтық неке дегеніміз, бұл ер адам мен әйел адамның ешбір құжатсыз, неке куәлігінсіз бірге тұруы. Осындай тәртіппен бірге өмір сүруді қалаған отба­сында бала болып қалған жағ­дайда да ешкім ештеңеге жауап бермейді. Психологтардың айтуынша, азаматтық некені жөн көрген ер адам былай ойлайды екен: “Ол маған ұнайды. Бірақ, мен ештеңе уәде ете алмаймын. Алдын-ала ескерттім, мен басы бос, еркін адаммын. Ренжіскен күннің өзінде кете саламын. Әйел деген жетіп артылады емес пе?”. Ал әйел болса: “Оны қолға түсірдім ғой, қайда кетер дейсің” деген үміт жетегінде жүреді екен. Сөйтіп, ол көнбістікке салынып, күндіз-түні “қай жағынан алып қарағанда да менен артық тап­пайсың” деп өзін-өзі дәлелдеу­мен күні өтетін көрінеді. Аза­маттық неке шетелден келген ағым. Мысалы, Еуропада немесе Америкада азаматтық некені әйелдер қауымы менің “бой­френ­дім” бар десе, жігіттер менің  “гиелфрендім” бар дейтінін естіп жүрміз. Аудармасы әйел досым, еркек досым деген сөз. Қаймана қазақтың құлағына түрпідей тиіп отырған азаматтық неке, міне осыдан келіп шыққан. Олар бір әйел, бір еркектен немесе екі еркек, сол сияқты екі әйел де бір-бірімен жыныстары бірдей екендігіне қарамай тұра береді. Олардың бірге тұрғанымен, бір-біріне деген жауапкершілігі жоқ. Жасыратын не бар, бүгінде біздің елімізде де азаматтық некенің жастар мен студенттер арасында түрі өте көп. Ең сұмдығы сол, жас­тар ондай жайттарға көзжұм­байлықпен қарайда. Былайша айтқанда, ондайға көздері үйре­ніп кеткен. Ал ата-ана ше? Рас, олар көп жағдайда баласының немесе қызының біреумен заңды тіркелімсіз бірге тұрып жат­қандығын білмей де қалады. “Қызым үйде, қылығы түзде” деген сол. Көз жасы құрғамай, мұңданып жүретін Әлима есімді келіншектің бірде өз сырын маған айтқаны бар. Ол үлкен қалаға келгеннен кейін бір жігітпен бірге тұра бастайды. Сөйтіп, бірер жыл бірге өмір сүреді. Алайда, “күйеуі” араққа жақын адам болғандықтан, ұрыс-керіс жиілеп, Әлима ұлын көте­ріп, төркініне қайтып кетеді. Әлиманың әлдеқашан балалы-шағалы болған үш ағасы бар екен. Біраз уақыттан кейін Әли­маны іздеп келген “күйеуіне” аға­лары оның екі жасқа келген ба­ласын қолына ұстатып жібе­ре­ді. Бұл бала қарындасымызға бөгет болады. Ол әлі тұрмысқа шығып, бақытты болып кетуі мүмкін. Өзі ұл бала екен, өз еліңде өссін деген пікір айтады. Бас кезінде ағаларының айтқаны дұрыс шығар деп көнгенмен, Әлима кейінірек оңбай қате­лес­кенін түсінеді. Өйткені, әкесі ба­ла­ны өзі бақпай, немере аға­сы­ның отбасына бере салған көрі­неді. Бөтен ортаға тап болған бала ызақор боп өсіпті. Туған ше­шесі іздеп барса, жанына жолат­пай қойыпты. Балаңды неге заң жолымен қайтадан алмадың деген сұраққа ол: қолымда неке туралы да, баланың тууы туралы да куәлік болмады. Өгей шешесі ал­ты баланың үс­тіне, өз күйеуі­нің атына заңды түрде жаздырып алған. Мен не істеймін енді? Кішкентай сәби көрсем, көз ал­дыма балам елес­тейді, деп еңірейді әлгі келіншек. Иә, қазіргі кезде Әлима сияқ­­ты заңды тіркелімсіз бірге тұрып, опық жеп жүрген қыз­дар аз емес... Жоғарыда айтып өткені­міз­дей, мұндай жайтты көптеген жастар әбестік санамай­тын сияқты. Ең бастысы, тату-тәтті тұрып, жа­­расып кету ғой. Жараспаса ың-шың­­сыз әрқайсысы өз жөніне кете бер­гені жөн емес пе дейді олар. Міне, ең қорқыныштысы да осы сөз. Қалай десек те азаматтық неке дегеніміз – қоғамға жат, дін тарапынан қабылданбайтын құбылыс.  Себебі, өмірімізді бірге сүреміз, соңғы демімізге дейін бірге боламыз деген адаммен неге заңды түрде үйленбеске?! Жағдайыңа қарай той жасап, өзің сүйіп таңдаған ғашық жарыңмен қосылып, бақытты ғұмыр кеш­кенге, қиындық пен қуанышты сәттерді бірге бөлісіп, қол ұс­тасып бірге жүргенге не жетсін?! Раушан НҰҒМАНБЕКОВА. СІЗ НЕ ДЕЙСІЗ? Азаматтық некені қалайтын ер адамдар шын мәнінде әйелдерге тәуелді болып қаламын деп қорқады. Сөйтіп, олар өз бойындағы осындай психологиялық ахуалға орай көптеген проблемаларға тап болады. Әйеліне “біз бірге тұрамыз, бірақ сен менің көзіме шөп салмауың керек” деп талап қояды. Бірақ, өзі мен азаматтық некеде тұрып жатырмын деп есептеп, бұндай ауыр салмақтан бойын ада ұстайды. Заңмен мөрленген құжаты жоқ ерікті адам ретінде, нені қаласа, соны істей алады. Әйелдер қандай қулыққа барса да, азаматтық некеде тұрған еркек ерте ме, кеш пе адалдығынан тайып, басқаға көз тігетін болады. Неге дейсіз ғой? Біріншіден ол, азаматтық некеде бірге тұрып жатқан құрбысынан сескенеді. Сескенуі оның әйел махаббаты мен қамқорлығына тәуелді болып қаламын деген сенімсіздіктен туындайды. Мен оған басыбайлы болып қалдым деген екіұшты ой оған үнемі маза бермей жүреді. Сөйтіп, іштей психологиялық қалжырауға тап болып, бас еркіндігін дәлелдеу үшін басқа біреуге көз тігетін болады. Тіпті осы қылығы үшін бірге тұрып жатқан құрбысының алдында жауап бермейді. Себебі, мойнына ешқандай міндеттеме алған жоқ. Қалаған кезде кете алады. Мұндай кезде әйелдер серігі қайтадан есін жиғанша тосуға мәжбүр. Мен азаматтық некенің келісім-шартын орындап, көлденең көк аттыға қарамай жүрмін ғой.  Ол бір-екі рет қателесті. Қайтадан есін жинар деп ойлайды. Мұндай жағдайда мен психолог ретінде әйел адамға дереу қарым-қатынасты үзген жөн дер едім. Азаматтық некедегілердің арасында жиі кездесетін тағы бір проблема, екеуі бір-бірімен мүлде санасқысы келмейді. Реніш, айғай-шулар жиі қайталанады. Бір шаңырақтың астында тұрса да оп-оңай ажырасып кете салатын азаматтық некеде тұрғандардың жан жарасы оп-оңай жазылып кете салмайды. Әйел адамдар психологиялық күйзеліске ұшырап жатады. Осын­­дай неке салдарынан жалғызбасты аналардың саны да жылдан-жылға өсіп келе жатыр. Бірге тұрып,ақыры алданып, аяғы ауыр болып қалған қыздар баланың әкесінен әлеуметтік жәрдемақы ала алмауы да жиі ұшырасуда. Сондықтан да мен бұл қадамға бармастан бұрын сізге осындай өмір керек пе, жоқ па, соны жақсылап ойланып алыңыздар демекпін. Гүлдана ЕМЕЛБАЕВА,  психолог.