Сөз ұстаған қара шаңырақ

Қазақстан Жазушылар одағының құрылғанына 75 жыл толуына арналған салтанатты жиын болып өтті Кеше қазақтың жаңа әде­биетінің заңды атасы, көркем ойымыздың бас хакімі һәм “қазақтың бас ақыны” Абай аруағы бір аунап түскен күн болды десек, артық айтқандық емес. Көркем сөздің қасиетті ордасының мерей­тойына жиылған ұлы ақынның бүгінгі ізбасар ұрпақтары – қазақ жазушылары таңертеңнен Алма­тының қақ төріндегі Абай ескерт­кішіне тәу етіп, гүл шоқтарын қойды. Елдің белгілі-белді зиялы қауым өкілдері мен алыс-жақын шет елдерден – Ресейден, Түр­киядан, Әзірбайжаннан, Украи­надан, Белоруссиядан, Қырғыз­станнан, Молдовадан, Тәжікстан­нан, Татарстан мен Башқұрт­станнан келген қонақтар да осы ұлы ұстаз рухына алғыскер ағынның, сөз киесін ұстаған серек топтың ішінде. Бұдан соң халық қызметіндегі қауым осынау мерекеге орай Ұлттық кітапхана ұйымдастырып ұсынған “Қазақстан Жазушылар одағына – 75 жыл” атты кең ауқымды, шежірелі сыр тербеген мазмұнды кітап көрмесін тама­шалады. Он бөлімге саралан­ған көрмеде одақтың күрделі де қиын кезеңдері, туған әдебиетіміздің өсу жолдары әдемі әрі бейнелі көрініс тауыпты. Түстен кейін Абай атындағы опера және балет театрында қазақ көркем сөзі алтын төрінің мерей­тойына арналған салтанатты жиын, яғни кеңейтілген мерекелік пленум басталды. Туған әдебие­тіміздің әр кезеңдері, одақты басқарған ардагер арыс тұлғалар бейнелері кино кадрларынан тізіліп өтіп жатты. Алматы қаласының әкімі Ахметжан Есімов Елбасы Нұр­сұлтан Назарбаевтың Жазушылар одағының мерейтойына жолдаған құттықтауын жария етті. Жиылған қауымға қанат бітіргендей болған құттықтауда 75 жылдық мерейтой әдебиеттің ғана емес, жалпы ұлттық мәдениеттің де тойы екендігі атап өтіліп, жазушылар әр уақыт халықтың сөзін сөйлеп, жоғын жоқтағаны, рухын шың­дағаны, енді олардың тәуелсіздікті баянды етуге күш-жігер салып жатқандығы баса айтылды. Жазу­шылар тойына Премьер-Министр Кәрім Мәсімовтен, Парламент Се-натының Төрағасы Қасым-Жомарт Тоқаевтан, Парла­мент Мәжілісінің Төрағасы Орал Мұхамеджановтан, Астана қала­сының әкімі Иманғали Тасма­ғамбетовтен және басқа лауазымды адамдардан құттықтау­лар келгені мәлім болды. Туған әдебиетіміздің 75 жылдық тұтас дәуірі хақында Қазақстан Жазушылар одағы басқармасының төрағасы, Мемлекеттік сыйлықтың лауреаты Нұрлан Оразалин тебі­реністі де терең мағыналы сөз толғап, баяндама жасады. Иә, Нұрлан Мырқасымұлы айтса айтқандай, биылғы жыл – қазақ көркем сөзі мен руханияты үшін айтулы жыл. Ал оның өткен тарихына үңілер болсақ, Қазақстан Жазушылар одағы 1934 жылы 12-18 маусым аралығында Алматы қаласында ұйымдастыру құрыл­тайын өткізген. Сәкен Сейфул­линнің басқаруымен ашылған қазақ қаламгерлерінің тұңғыш құрыл­тайында Ілияс Жансүгіров төраға болып сайланған. М.Горький басшылық жасаған Мәскеудің орталық ұйымы мен одақтас республикалар қатарын­дағы Қазақстан Жазушылар одағының қатар өмірге келуі кездейсоқтық емес. Бұл тарихи оқиғаның астарында екі түрлі мақсат, екі түрлі мүдде болды. Біріншісі, жұмыр жерге өз билігін орната бастаған алып империяның тегеурінін күшейте түсіп, өз идеологиясын түпкілікті бекіту болса, екіншісі, шын мәнінде қатал уақыттың қыспағына іліккен әдебиет дейтін киелі дүниені өркениет айдынына аман алып шығу еді. Қызыл империяның идео­логиялық қаруы ретінде құрыл­ғанымен, Сәкен, Ілияс, Бейімбет бастаған арыстарымыз ұйым жұмысын ұлт әдебиетіне, тұтас халықтың мүддесіне қарай бағыттай білді. Ел тағдыры мен жер тағдыры қыл үстінде тұрған кезеңде өмірге келген Жазушылар одағының үлкен міндеттерінің бірі – ауыз әдебиетінен тамыр тартқан, Абай поэзиясынан бастау алған жазба әдебиетіміздің бай мұрасын жинау мен екшеу, дамыту мен қорғау және оны кеңінен насихаттау болатын. Екіншіден, ел басына қатер төнген уақытта қазақ халқы өз жерінде ұлт ретінде жойылып кетудің аз-ақ алдында тұрғанда ұлттың сөзін сөйлеп, сермесе семсер, қорғанса қалқан болған. Қазақстан Жазушылар одағы осыдан 75 жыл бұрын қандай тарихи қажеттіліктен дүниеге келсе, бүгін де сол қажеттілікпен өмір сүріп келеді. С.Сейфуллин, І.Жан­сү­гіров, Б.Майлин, М.Әуезов, С.Мұқанов, Ғ.Мүсірепов, Ғ.Мұс­тафин бастаған көркем әдебие­тіміздің арыстары мен алыптары уығын қадап, шаңырағын көтерген Қазақстан Жазушылар одағының алғаш құрылғандағы мақсат-мұраты әлі де маңызын жойған жоқ. Алаш­тың қайраткер ұлдары салған жолдан қияс кетіп, қия басқан кезі жоқ. Әдебиет көшінің аман болуын қамтамасыз етуді, жазушының екі дүниедегі торқалы тойы мен топырақты өлімі арасындағы жоқшысы, насихатшысы болуды, жазғанының жарыққа шығуын, таралуын жүзеге асыруды, түрлі тақырыптағы конференциялар мен дөңгелек үстелдерді, сондай-ақ әртүрлі әдеби кештерді өткізуді, тиісті мекемелер мен әралуан халықаралық, республикалық ұйымдармен жан-жақты байланыс орнатып, жазушының бары мен жоғын түгендеуді міндеті мен парызы санаған Жазушылар одағының бұл күнде де ел, жер, ұлт, тіл, діл тағдыры талқыға түскен кездерде сырт қалған кезі жоқ. Жазушылар одағын әр жыл­дарда С.Мұқанов, М.Қаратаев, Д.Әбілев, Ә.Тәжібаев, Ғ.Мұстафин, Ғ.Мүсірепов, Ә.Әлімжанов, Ж.Мол­дағалиев, О.Сүлейменов, Қ.Най­ман­баев сынды қаламгерлер басқарған. 1996 жылдан бері Н.Оразалин басшылық жасап кележатқан Қазақстан Жазушылар одағы бүгінде 755 қаламгердің басын қосып отырған ордалы да қордалы шығар­машылық ұйым. Соңғы жылдары бұрынғы ұлыларымыздың көзіндей, қимас қара шаңырақтың ғимараты күрделі жөндеуден өтіп, жаңарып, жар­қырап, кірсе шық­қысыз түрге енгені де қуандырады. Бұл Елба­сымыздың ұлттық әде­биетке, ана тіліміздің көркемдік өрісі кеңейе түсуіне, руха­ниятқа жасап отырған қам­қор­лығының бір көрінісі деп баға­лағанымыз абзал. Елдікпен астасқан осындай қамқор түсініс­тіктің арқасында одақ аясына қайтарылған көзайым әдеби ба­сы­лымдар – “Қазақ әдебиеті” газеті, “Жұлдыз” бен “Простор” журнал­дары, сондай-ақ “Сын” альманағы мен “Ан Арыс” баспасының “Қа­ламгер-Медиа” орталығының үйлес­тіруімен үдеден шығып жатуы да бір ғанибет. Одақ басшысы көңілде жүрген кейбір жайларды қозғап өтті. Жүзге жуық жазушылар ұйымының мүшелері тұратын Астанада қаламгер қауымы бас қосатын бір үй-жай керек-ақ. Көркем ойдың алғы болашаққа жалғастығын сабақтайтын кешенді Әдебиет мұражайы салынса, бір игілікті іс сол болар еді. Көркем аудармаға мемлекет тара­пы­нан көңіл бөлініп, қазақ әдебиетінің үздік үлгілері әлем тілдеріне тәржімаланса, құба-құп. Кітап таралымы мен қалам­ақы әзірге көп түйткілдердің қатарында тұр. Әдебиетімізге тәуелсіздік жылдарында келіп қосылған жас талант­тарды қолдау да өзекті мәселелердің бірі. Сөй­тіп нақты іс жайы ме­реке үстінде де ұмыт қалмады. Жиында әлемге белгілі ақиық ақын, Қазақстанның ЮНЕСКО жанындағы тұ­рақты өкілі Олжас Сүлей­ме­нов, қазақ жұрты хан кө­теретін тарлан қаламгер Шер­хан Мұртаза, абыз ака­демик Салық Зиманов жү­рек­жарды лебіздерін біл­дірді. Жазушы әріп­тестерін Ұлттық Ғылым акаде­мия­сының президенті Мұрат Жұрынов, Абай атындағы Қазақ педа­гогикалық универ­ситетінің ректоры Серік Пірәлиев, Д.Қонаев атындағы уни­вер­ситеттің ректоры Өмірәлі Қопа­баевтар құт­тықтады. Бұдан соң қазақ жазу­шыларына Түркияның та­нымал қаламгері, халық­аралық “Диалог Еуразия” плат­формасының тең төрағасы Харон Тоқақ, Ресей-Мәскеу деле­га­ция­­сының атынан Халықаралық Әдеби қор төрағасының орынбасары Иван Сабилло мен әдебиет сын­шысы Анна Большакова, Әзір­бай­жан Жазушылар одағының төрағасы Анар Ырза, Украинаның халық жазушысы Борис Олейник, Беларусь Жазушылар одағының төрағасы З.Чегринец және басқа құрметті меймандар өз елдері қаламгерлерінің ілтипатты сәлем­дерін жеткізді. Нұржамал Үсенбаева, Шах­мардан Әбілев, Нұрғали Нүсіпжанов сияқты танымал өнер шеберлері, Құрманғазы атындағы мемлекеттік ұлт аспаптар оркестрі жазушылар тойына ән мен күйден шашу шашты. Жиыннан кейін Жазу­шылар одағының басқарма мү­шелерін Алматы қаласының әкімі Ахметжан Есімов қабылдады. Қорғанбек АМАНЖОЛ. Алматы. ______________________________ Суреттерді түсірген Берсінбек СӘРСЕНОВ.